Βία στην οικογένεια: Ειδικά σεμινάρια αντιμετώπισης του φαινομένου στην Πάφο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια στα πλαίσια της προσπάθειας του για δημιουργία ομάδας στήριξης του έργου του διοργανώνει πρόγραμμα κατάρτισης νέων εθελοντών στην Πάφο, το οποίο βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη.  Στόχος του προγράμματος είναι η πρόληψη μέσα από την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού το οποίο θα αποτελέσει πυρήνα διάδοσης αυτής της γνώσης και θα συμβάλει στην άμβλυνση του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας.

Το πρόγραμμα αποτελείται από οκτώ εντατικά, βιωματικά σεμινάρια τα οποία καλύπτουν όλο το φάσμα του θέματος της ενδοοικογενειακής βίας. Ενδεικτικά, κάποιες από τις θεματικές αφορούν στις μορφές και τον κύκλο της βίας, στους μύθους και τις αλήθειες  γύρω από τα στερεότυπα που επικρατούν γύρω από το θέμα, στο στίγμα της θυματοποίηση, στην επαναθυματοποίηση, στα δικαιώματα των θυμάτων, στις επιλογές τους, στο προφίλ του θύτη και του θύματος, καθώς και στους προστατευτικούς και επιβαρυντικούς παράγοντες. 

Τα σεμινάρια παρουσιάζουν οι  Λειτουργοί του Συνδέσμου Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), Μάρθα Καλάνα και Ηρώ Μιχαήλ, καθώς και προσκεκλημένοι ομιλητές από τον ακαδημαικό και νομικό χώρο, τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας και την Αστυνομία.

« Είμαστε ενθουσιασμένοι από την ανταπόκριση του κόσμου και από την ανάγκη του να μάθει και να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο για ένα τόσο ευαίσθητο και δύσκολο κοινωνικό θέμα», δήλωσε στο PafosNet η Μάρθα Καλάνα. « Η όρεξη και το πάθος της ομάδας των νέων εθελοντών Πάφου μας γεμίζει αισιοδοξία και μας δίνει τη δύναμη να συνεχίσουμε το έργο μας.  

Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε θερμά το Δήμο Πάφου που μας προσέφερε δωρεάν το χώρο διεξαγωγής των σεμιναρίων, τους προσκεκλημένους ομιλητές που προσέρχονται αφιλοκερδώς αλλά κυρίως όλους τους συμμετέχοντες, που συνέβαλαν στη δημιουργία αυτής της δυναμικής ομάδας νέων Εθελοντών Πάφου».

Τα σεμινάρια αναμένεται να ολοκληρωθούν στις 4 Δεκεμβρίου όπου θα γίνει και η απονομή των πιστοποιητικών των συμμετεχόντων και θα ακολουθήσει πάρτι καλωσορίσματος νέων εθελοντών. 

Η προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου δεν είναι νέα, παρατηρεί η κ. Καλάνα. Από το 1998, τονίζει, ξεκίνησε στην Κύπρο η λειτουργία του πρώτου Χώρου Φιλοξενίας  γυναικών θυμάτων βίας στην οικογένεια. Η μονάδα αυτή λειτούργησε στην Λευκωσία, ενώ από το 2014 λειτουργεί στο νησί και δεύτερος Χώρος Φιλοξενίας για τις κακοποιημένες γυναίκες, αυτή τη φορά στην Πάφο.

Η Μάρθα Καλάνα, συντονίστρια του Χώρου Φιλοξενίας Πάφου και λειτουργός του ΣΠΑΒΟ, επισημαίνει ότι ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε το 1990 με στόχο την πρόληψη της άσκησης βίας στην οικογένεια, την παροχή άμεσης βοήθειας σε άτομα που δέχονται ή ασκούν βία στην οικογένεια, την παροχή στέγης και προστασίας σε θύματα βίας στην οικογένεια, την παροχή πληροφόρησης και συμβουλευτικής στήριξης σε κακοποιημένες γυναίκες, τη θεωρητική και πρακτική κατάρτιση ατόμων που ενδιαφέρονται για παροχή εθελοντικής βοήθειας, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των αρμοδίων αρχών και των πολιτών για το κοινώνικο φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας και την επισήμανση ελλείψεων ή αδυναμιών στη νομοθεσία και στις διαδικασίες που ακολουθούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες.

Αναφορικά με τη διαδικασία που ακολουθείται ώστε να εντοπίσει μια ενδιαφερόμενη γυναίκα τον Χώρο Φιλοξενίας και τους λειτουργούς του, για να αιτηθεί βοήθεια, η κ. Καλάνα επισημαίνει ότι οι παραπομπές γίνονται είτε μέσω της Αστυνομίας, είτε μέσω του Γραφείου Ευημερίας.

« Αξιολογείται ο βαθμός επικινδυνότητας, εξετάζεται κατά πόσο το άτομο πληρεί τα κριτήρια εισδοχής και εφόσον είναι πρόθυμο να ακολουθήσει τους κανόνες διαβίωσης του Χώρου Φιλοξενίας διευθετείται σημείο συνάντησης απ’ όπου το παραλαμβάνουμε και το μεταφέρουμε στον χώρο φιλοξενίας για εισδοχή», εξηγεί. « Η διεύθυνση του χώρου αυτού είναι εμπιστευτική για λόγους ασφάλειας. Σε περίπτωση αυτοαναφοράς μέσω της γραμμής βοήθειας 1440 παραπέμπουμε τα άτομα στην Αστυνομια για καταγγελία ή αναφορά και ακολουθούμε τη διαδικασία που μόλις ανέφερα. Είναι σημαντικό να πούμε ότι ο λόγος που ζητάμε από τα άτομα να το αναφέρουν στην Αστυνομία είναι για δική τους ασφάλεια. Σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να κατηγορηθούν για εγκατάλειψη συζυγικής στέγης και αν υπάρχουν ανήλικα, για γονική αρπαγή, πράγμα που θα τα εκθέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο».

Οι Χώροι Φιλοξενίας είναι μια προσωρινή επιλογή για τα άτομα που βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο αφενός για να προστατευτούν και αφετέρου να διερευνήσουν τις επιλογές τους μακριά από το βίαιο περιβάλλον, εξηγεί η Μάρθα Καλάνα. Οι αρμόδιοι καλύπτουν τις βασικές τους ανάγκες σε τρόφιμα, τη διαμεσολάβηση μεταξύ των θυμάτων και των άλλων εμπλεκόμενων υπηρεσιών, την ενημέρωση για τα δικαιώματα τους, τη διερεύνηση των επιλογών τους και τη ψυχολογική τους στήριξη, τονίζει.

Ερωτηθείσα για την περίπτωση που γυναίκες έρχονται στον χώρο με τα παιδιά τους, κυρίως ανήλικα, τα οποία ενδεχομένως να δέχονται κακοποίηση επίσης, τονίζει ότι δεν φιλοξενούνται ασυνόδευτα κακοποιημένα παιδία. Την ευθύνη των ανηλίκων την έχει το Γραφείο Ευημερίας, επισημαίνει, ενώ οι αρμόδιοι του Χώρου Φιλοξενίας φιλοξενούν μόνο παιδιά κακοποιημένων γυναικών τα οποία μπορεί να είναι και τα ίδια θύματα ή μάρτυρες βίας, αλλά όχι απαραίτητα.

«Αυτά τα περιστατικά τ’ αναφέρουμε στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, όπου λειτουργός αναλαμβάνει την επίβλεψη τους και εκεί και όπου χρειάζεται παραπέμπουμε στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας ή στην Υπηρεσία Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας του Υπουργείου Παιδείας», τονίζει.                                             

Η υπεύθυνη του Χώρου Φιλοξενίας στην Πάφο εξηγεί ότι πέραν των διοικητικών καθηκόντων που έχει, αναλαμβάνει και τη ψυχολογική στήριξη των θυμάτων. Αυτό γίνεται μέσω της ψυχοεκπαίδευσης, βοηθώντας δηλαδή το θύμα ν’ αναγνωρίσει τι είναι η βία, ποιες είναι η μορφές της, πως λειτουργεί σε μια σχέση και πως κλιμακώνεται, αναφέρει, αφού δυστυχώς πολλές φορές τα θύματα θεωρούν κάποιες μορφές βίας «φυσιολογικές».

Ως προς τα στατιστικά στοιχεία για το πρόβλημα στην Πάφο και την Κύπρο γενικά, η αρμόδια της υπηρεσίας στην Πάφο, τονίζει ότι δεν υπάρχει ένα κοινό αρχείο καταγραφής περιστατικών από όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους εμπλεκόμενους φορείς οι οποίοι χειρίζονται περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην Κύπρο.

« Άρα τα στατιστικά μας δείχνουν μόνο την κορυφή του παγόβουνου, αφού αφορούν μόνο περιστατικά που χειρίστηκε ο ΣΠΑΒΟ», δηλώνει. « Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι το 2014 χειριστήκαμε 1636 υποθέσεις, το 2015 χειριστήκαμε 1511 υποθέσεις, και το 2016 χειριστήκαμε 786 υποθέσεις.

Ως προς τους λόγους που προβάλλονται για την κατάσταση αυτή, πρέπει να πούμε ότι η βία είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο και κανείς δε μπορεί να πει  ότι η χρήση ουσιών, το κοινωνικό, το οικονομικό ή το μορφωτικό επίπεδο μιας οικογένειας καθορίζει την εμφάνιση ή όχι βίαιων συμπεριφορών. Αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν, αλλά όχι να προκαλέσουν την έκφραση μιας βίαιης συμπεριφοράς. Εμείς δουλεύουμε εξατομικευμένα και προσπαθούμε να προσφέρουμε την ίδια ποιότητα υπηρεσιών σε κάθε περιστατικό, απαλλαγμένοι από στερεότυπα και προκαταλήψεις».  

Η οικονομική κρίση όπως και η χρήση ουσιών ή τα ψυχολογικά προβλήματα θεωρώ ότι χρησιμοποιούνται καταχρηστικά για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, επισημαίνει η Μάρθα Καλάνα. Ένας άνθρωπός που δεν είναι βίαιος, δε θα γίνει ξαφνικά βίαιος επειδή έχασε τη δουλειά του ή επειδή δε μπορεί να ζει πλέον όσο άνετα ζούσε στο παρελθόν, τονίζει. Τα οικονομικά προβλήματα όπως και όλα τα προβλήματα γενικά, δρουν ως επιβαρυντικοί παράγοντες στην έκφραση μιας κεκτημένης συμπεριφοράς. Σε καμία περίπτωση όμως δεν την αιτιολογούν.

Ερωτηθείσα αν υπάρχει στη Κύπρο μόνιμος χώρος για φιλοξενία των κακοποιημένων γυναικών, η κ. Καλάνα αναφέρει ότι ο όρος «κακοποιημένη γυναίκα» δεν είναι και δεν πρέπει να είναι μια μόνιμη κατάσταση που να χρειάζεται μόνιμη προστασία. Στόχος όλων των υπηρεσιών που εμπλέκονται στο θέμα της ενδοοικογενειακής βίας, τονίζει, είναι τα θύματα ν’ αποκαθίστανται όσο πιο γρήγορα γίνεται έτσι ώστε να επιστρέφουν στην κανονική τους ζωή και να είναι λειτουργικά:

« Το να παρέχεις μόνιμη διαμονή σε μία γυναίκα που υπήρξε κάποια στιγμή στη ζωή της θύμα ενδοοικογενειακής βιας την αποδυναμώνει και μειώνει το κίνητρο της ν΄ανεξαρτητοποιηθεί. Ουσιαστικά την επαναθυματοποιεί.

Όπως έχω προαναφέρει, κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στον Χώρο Φιλοξενίας ενημερώνονται για τα δικαιώματα τους και διερευνούμε μαζί τις επιλογές τους. Υπάρχουν νομικά μέτρα τα οποία δρουν προστατευτικά, όπως για παράδειγμα το διάταγμα αποκλεισμού το οποίο δίνει το δικαίωμα στη γυναίκα να έχει την αποκλειστική χρήση της στέγης της.

Δυστυχώς υπήρξαν περιπτώσεις γυναικών που επανααποτάθηκαν κοντά μας μετά από νέα κακοποίηση, αφού είχαν  επιστρέψει στην εστία τους. Υπάρχουν περιστατικά που υπόκεινται σε χρόνια κακοποίηση και αδυνατούν να ξεφύγουν από τον κύκλο της βίας. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη συναισθηματική εμπλοκή τους με το θύτη, στην κοινωνική πίεση, στην οικονομική εξάρτηση και σε πολλούς άλλους παράγοντες.

Εμείς σαν Μη Κυβερνητικός Οργανισμός προσπαθούμε, πάντα στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας και μέχρι εκεί που το επιτρέπουν οι αρμοδιότητες μας, να κάνουμε το καλύτερο δυνατό. Σίγουρα όμως δεν είναι αρκετό. Η βία είναι ένα πολυσύνθετο κοινωνικό φαινόμενο το οποίο χρειάζεται διατμηματικές διαδικασίες γι’ αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Η ελλιπής προστασία που παρέχεται στα θύματα μετά την αποκάλυψη της βίας, η καθυστέρηση στην εκδίκαση των υποθέσεων, η έλλειψη οικονομικών πόρων για να προχωρήσουν οι νομικές διαδικασίες και για να μπορέσει το άτομο ν’ αυτοσυντηρηθεί είναι δυστυχώς επιβαρρυντικοί παράγοντες στην έκβαση της αποκατάστασης των θυμάτων».

Οι Χώροι Φιλοξενίας είναι ένα από τα προγράμματα του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια. Οι υπηρεσίες που παρέχουν είναι οι εξής:

Γραμμή Στήριξης 1440 για θέματα ενδοοικογενειακής βίας

Γραμμή 116 000 για εξαφανισμένα παιδιά

Γραμμή116 111 για στήριξη παιδιών και εφήβων

Προσωπικά ραντεβού με ψυχολόγους για θύματα ή θύτες

Χώροι Φιλοξενίας για κακοποιημένες γυναίκες και τα παιδιά τους

Εκπαιδευτικά σεμινάρια σε εθελοντές, επαγγελματίες, οργανισμούς κτλ

Πρόληψη σε γενικότερο και στοχευμένο πληθυσμό

Έρευνα στατιστικά, εκθέσεις, επιστημονικά άρθρα, παρουσιάσεις σε συνέδρια

Ευρωπαϊκά προγράμματα (BΕ HERE, Norway Grand, WAKE)