Τοις Εντευξομένοις Περί Ανεξάρτητων Αρχών

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Του Κωνσταντίνου Γε. Αθανασόπουλου
Καθηγητού Σχολής Νομικών και Κοινωνικών Επιστημών 
Πανεπιστημίου ΝΕΑΠΟΛΙΣ Πάφου
Καθηγητού Επισκ. Μετ. Προγρ. Σπ. Πανεπ. Αθηνών,
Ομοτ. Καθηγητού ΠΑΝΤΕΙΟΥ Π.Κ.Π.Ε.,
Ε Ch. L. U. L. Bruxelles, Εχ. Int. Ι.Ι.Α.Ρ., Paris

Α. Γενική προσέγγιση

Οι Ανεξάρτητες(Διοικητικές) Αρχές, (Independent Regulators-Agencies, Quangos, Authorites Administratives Independantes, Autoridades Administratives Independientes), με την τρέχουσα μορφή τους, ανάγούν την γένεσή τους στις αρχές τον 20ον αιώνα (Η.Π.Α.), έκτοτε δε η σύστασή τους σε διάφορα Κράτη έχει γενικευθεί, της Ελλάδος περιλαμβανομένης.

Ως λόγοι λειτουργίας των Ανεξάρτητων (Διοικητικών) Αρχών έχουν εττιστρατενθεί η εξασφάλιση της διαφάνειας περί την δια­χείριση διαφόρων ζητημάτων, όπου απαιτείται η τήρηση λεπτών ισορροπιών, τις οποίες ενδεχομένως δεν είναι σε Θέση να εξασφα­λίσει η Δημόσια Διοίκηση ή η Πολιτική Ηγεσία τον Κράτούς, (π.χ. προστασία ατομικών δικαιωμάτων των Πολιτών, ττολυφωνία στο χώρο των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας, προστασία τον υγιούς ανταγωνισμού, αποτροπή καταχρηστικής εκμετάλλευσης δεσττό­ζονσας Θέσης εντός της εσωτερικής αγοράς ενός Κράτους κ.ά.)

Με δεδομένη την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία των Μελών των Ανεξάρτητων (Διοικητικών) Αρχών ετέθη το Θέμα κατά πόσον η προβλεπόμενη, είτε υπό Συνταγμάτων, είτε υπό νόμων, ανεξαρτησία αυτών των Αρχών δεν εγκυμονεί κινδύνους ασυδοσίας και καταχρηστικής αξιοποίησης κατά την ενάσκηση των σχετικών και επί ττοικίλλων Θεμάτων συναφών αρμοδιοτήτων.

Επί τον τελευταίου σημείου αναφέρεται εδώ σειρά σκέψεων τον Εισηγητού της Κοινοβουλευτικής Πλειοψηφίας (ΠΑΣΟΚ) κατά την αναθεώρηση τον Συντάγματος το έτος 2001, ο οποίος ετόνισε και τα εξής:

Οι Ανεξάρτητες (Διοικητικές) Αρχές καταδεικνύουν μία βαθεία κρίση τον δημοκρατικού φαινομένου, ως συνδεόμενης με την κάμψη των δημοκρατικών αντανακλαστικών, αφού η Εκτελε­στική Εξουσία αναζητά υποκατάσταση ή βοήθεια από Θεσμούς, όπως οι Αρχές αυτές.

Άραγε, με δεδομένο, ότι η Πολιτική Εξουσία έχει αποδεχθεί την αδυναμία της να είναι σε ορισμένους τομείς διαφανής, αξιόπι­στη και αποτελεσματική, (π.χ. τομείς Επικοινωνίας, ανταγωνι­σμού, κεφαλαιαγοράς, ενέργειας κ.ά.), οι Ανεξάρτητες (Διοικητι­κές) Αρχές είναι αφ'εαυτών ικανές, υπό τον νομικό μανδύα, υπό τον οποίο συγκροτούνται και λειτουργούν, να ττροσφέρουν αξιό­πιστες λύσεις;

Ανεξαρτήτως αυτών, οι Ανεξάρτητες (Διοικητικές) Αρχές, (ήτοι κρατικά νομικά μορφώματα, τα οποία ασκούν ειδική διοικητική και κυβερνητική αρμοδιότητα, μη ενσωματωμένα στην συνήθη τυπική ιεραρχία της Εκτελεστικής Εξουσίας), διακρινόμενες σε δύο μεγά­λες κατηγορίες έχουν σειρά κοινών χαρακτηριστικών.

Οι δύο κατηγορίες είναι εκείνη των πέντε Αρχών, οι οποίες προβλέπονται ευθέως υπό του ισχύοντος Συντάγματος, (Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Εθνικό Συμβούλιο Ράδιο-Τηλεόρασης, Αρχή Προστασίας του απορρήτου των τηλεπικοινω­νιών, Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού, Συνήγορος του Πολίτη), και εκείνη των Αρχών, οι οποίες είναι δυνατόν να συνι­στώνται με νόμο, (ενδεικτικώς αναφέρονται η Επιτροπή Ανταγω­νισμού, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, η Επιτροπή Κεφαλαιαγο­ράς, η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, ο Συνήγορος Καταναλωτή κ.ά.).

Οι Αρχές έχουν ευρύ φάσμα αττοφασιστικών αρμοδιοτήτων επί ζωτικής σημασίας τομέων της κοινωνικής, οικονομικής ζωής κ.ά.

Τα Μέλη των Αρχών διαθέτουν, ως ελέχθη, προσωπική και λει­τουργική ανεξαρτησία, (με ό,τι αυτό συνεπάγεται).

Υπό το κράτος αυτών των χαρακτηριστικών, οι Ανεξάρτητες (Διοικητικές) Αρχές, ως νέο "εργαλείό διοικητικής οργάνωσης τον Κράτους, οφείλουν να "εναρμονίζούν' την δράση τους προς τις άλλες "σννιστώσεις" των συγχρόνων Πολιτειακών Δομών, (Δημο­κρατία, Κράτος Δικαίου, Κράτος Πρόνοιας κ.ά.)

Τούτο, άλλως τε, επιβάλλει και η φύση των ττοικιλλων αρμοδιο­τήτων των Ανεξάρτητων (Διοικητικών) Αρχών δεδομένου, ότι αυτές είναι κανονιστικές, διοικητικού χαρακτήρα, και δικαστικές-επίλυση διαφορών, επιβολή κυρώσεων, προστίμων- κ.ά.

Τέλος, σε σχέση με τον έλεγχο και το κόστος της εν γένει δρα­στηριότητας των Ανεξάρτητων (Διοικητικών) Αρχών, τίθεται το ερώτημα της (ενδεχόμενης) υπαγωγής της υπό τον έλεγχο Σώματος, (π.χ. αντιστοίχου τον Σώματος Επιθεωρητών/ Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, Υπηρεσίας Εσωτερικού Ελέγχου κ.ά.), καθώς και το ζήτημα της περιστολής των σχετικών δαπανών υπό τις παρούσες σννθήκες.1

Β. Οι ισχύουσες ρυθμίσεις, ιδίως επί των Συνταγματικώς προ­βλεπομένων Αρχών.

Αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργα­σία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα, των προσωπικών τον δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων από Ανεξάρτητη Αρχή, που συγκροτείται και λειτουρ­γεί, όπως νόμος ορίζει (άρθρο 9Α)

1. Το έτος 2011 το κόστος λειτουργίας κατ' Αρχή ανήρχετο (ενδεικτική αναφορά) : Αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων 2.339.500 εύρώ. Αρχή διασφάλισης τον απορρήτου των επικοινωνιών 9.051.500 εύρώ. Ανώ­τατο Συμ~3ούλιο Επιλογής Προσωπικού 8.442.800 εύρώ. Συνήγορος Κατα­ναλωτή 1.525.000 εύρώ κ.ά.

Σε σχέση με τα χαρακτηριστικά των Ανεξάρτητων (Διοικητι­κών) Αρχών αναφέρονται συνοπτικώς τα εξής:

Οι Αρχές είναι κρατικά Όργανα, εκφεύγονται του ιεραρχικού ελέγχου της Κεντρικής Διοίκησης, υποκείμενα μόνον σε έλεγχο νομιμότητας των ενεργειών τους υπό των Δικαστηρίων.

Εθνικό Συμβούλιο Ραδιο-Τηλεόρασης2

** 2.Η ραδιοφωνία και η τηλεόραση υπάγονται στον άμεσο έλεγχο τον Κράτους. Ο έλεγχος και η επιβολή των διοικητικών κυρώσεων υπάγονται στην αποκλειστική αρμοδιότητα τον Εθνι­κού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης που είναι Ανεξάρτητη Αρχή, όπως νόμος ορίζει. Ο άμεσος έλεγχος τον Κράτους, που λαμβάνει και τη μορφή τον καθεστώτος της προηγούμενης άδειας, έχει ως σκοπό την αντικειμενική και με ίσούς όρους μετάδοση ττληροφο­ριών και ειδήσεων, καθώς και προϊόντων τον λόγον και της τέχνης, την εξασφάλιση της ποιοτικής στάθμης των προγραμμά­των, που επιβάλλει η κοινωνική αποστολή της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης και η πολιτιστική ανάπτυξη της Χώρας, καθώς και το σεβασμό της αξίας τον ανθρώπου και την προστασία της παιδικής ηλικίας και της νεότητας (άρθρο 15).

Αρχή διασφάλισης τον απορρήτου των επικοινωνιών

Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρι­σης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο. Νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η Δικα­στική Αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων.

**2.Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες Ανεξάρτητης Αρχής, που διασφαλίζει το απόρρητο της τταραγράφον 1.

**3.Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών μέσων, που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση τον άρθρον αυτού και των άρθρων 9 και 9Α (άρθρο 19).

Συνήγορος τον Πολίτη

**9.Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη συγκρότηση και τις αρμο­διότητες τον «Συνηγόρου τον Πολίτη», που λειτουργεί ως Ανε­ξάρτητη Αρχή (άρθρο 103).

Με δυο αστερίσκούς δηλώνονται τα σημεία της ανα0εώρησης τον Συντάγματος τον έτους 2001.

Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού

**6.Προβλεπόμενες ή διατηρούμενες στο νόμο 2190/1994, όπως αυτός ισχύει, εξαιρέσεις από την αρμοδιότητα τον Ανώτα­τού Συμβούλιου Επιλογής Προσωπικού εξακολουθούν να ισχύ­ούν (άρθρο 118)

Άλλες ρυθμίσεις

Όπου από το Σύνταγμα προβλέπεται η συγκρότηση και η λει­τουργία Ανεξάρτητης Αρχής, τα μέλη της διορίζονται με ορισμένη θητεία και διέπονται από προσωπική και λειτουργική ανεξαρτη­σία, όπως νόμος ορίζει.

Νόμος ορίζει τα σχετικά με την επιλογή και την υπηρεσιακή κατάσταση τον επιστημονικού και λοιπού προσωπικού της Υπη­ρεσίας, που οργανώνεται για την υποστήριξη της λειτουργίας κάθε Ανεξάρτητης Αρχής. Τα πρόσωπα, που στελεχώνούν τις Ανεξάρτητες Αρχές πρέπει να έχουν τα ανάλογα προσόντα, όπως νόμος ορίζει. Η επιλογή τους γίνεται με αττόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και με επιδίωξη συμφωνίας ή πάντως με την αυξημένη ττλειοψηφία των τεσσάρων πέμπτων των μελών της. Τα σχετικά με την διαδικασία επιλογής ορίζονται από τον Κανονισμό της Βουλής.

Με τον Κανονισμό της Βουλής ρυθμίζονται, επίσης, όσα αφο­ρούν στη σχέση Ανεξάρτητων Αρχών με την Βουλή και ο τρόπος άσκησης τον κοινοβουλευτικού ελέγχου. 3

3. Άλλα θέματα βλ.: Ε. ΜΠΕΣΙΛΑ- ΜΑΚΡΙΔΗ : Ο Ν.2477/1997 για τον Συνήγορο τον Πολίτη δεν ενισχύει την Κοινωνία των Πολιτών και δεν κατο­χνρώνειτην ανεξαρτησία τον θεσμού. ΕΠΙΟΕΩΡΗΣΗΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ, ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (Εττιστ.Υττενθ. Καθηγητής Κωνστ. ΓΕ. ΑΟΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ). Αθήναι, 1997, τ.9 σ. 12 εττόμ. Μ. Γ. ΒΕΝΕΤΣΑΝΟΠΟΥΛΟΥ : Η θεσμική διαδρομή της Ελληνικής Δημόσιας Διοίκησης. Αθήναι, 2002, σ.296.