Το Χάνι του Ιμπραήμ: Το ερείπιο που μετατράπηκε σε talk of the town

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Την εποχή της συνύπαρξης ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, σε μια εποχή με αμιγώς αγροτική δομή για την πόλη και τους ανθρώπους της, αποτελούσε ένα χώρο καθημερινών δραστηριοτήτων και κοινωνικών συναναστροφών. Δεκαετίες ολόκληρες στη συνέχεια, μετά την ταραγμένη περίοδο της τουρκανταρσίας και στη συνέχεια την τουρκική εισβολή, ο χώρος έφθινε μέχρι που πέρασε στη λήθη, φυτοζωώντας μόνο χάρη στην ύπαρξη τριών-τεσσάρων βιοτεχνών στους ερημωμένους πια χώρους του.

Ώσπου, η μοναδική τιμή για την Πάφο το 2017, με την ανάληψη του χρίσματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το ξανάφερε στην επικαιρότητα. Το περί ου ο λόγος Χάνι του Ιμπραήμ, επιλέγηκε εξ αρχής από τους επιτελείς του Οργανισμού να αποτελέσει το εμβληματικό έργο της νέας Πάφου, το έργο που θα συμβόλιζε την αναγέννηση της πόλης μέσω των έργων ανάπλασης που βρίσκονταν σε εξέλιξη, αλλά και τον διαπολιτισμικό χαρακτήρα που ανέκαθεν χαρακτήριζε την Πάφο.

Μέσα σε αυτό το ευνοικό πλαίσιο, το Χάνι του Ιμπραήμ, στην καρδιά του «παζαριού» του παλιού Κτήματος, άρχισε να αναγεννάται από τις στάχτες του. Και υποδέχθηκε ως έργο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης τους επισκέπτες της Πάφου το 2017 όντας πλέον ένα έργο-ορόσημο που κέρδισε τα διεθνή εύσημα. Το συμπλεγματικό τεράστιο κτίριο, μπορεί πλέον να φιλοξενεί, όχι τους ταξιδιώτες των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, αλλά τους δημότες Πάφου και ξένους επισκέπτες που μπορούν να απολαμβάνουν πολιτιστικές δράσεις στους χώρους του, υπηρεσίες στα κέντρα αναψυχής και παραδοσιακά προιόντα στα εργαστήρια παρασκευής προιόντων που δραστηριοποιούνται ήδη εκεί.

Το χάνι, τουρκική λέξη που προήλθε από την περσική khan, που σημαίνει ομάδα ταξιδιωτών που διήνυαν μεγάλες αποστάσεις, φιλοξενούσε τους ταξιδιώτες των περασμένων αιώνων με τα ζώα και τις άμαξες τους, που διανυκτέρευαν στα κτίσματα και την εσωτερική του αυλή. Ο πυρήνας του συγκροτήματος κτίστηκε γύρω στο 1860. Το Χάνι διέθετε στο ισόγειο σταύλους για τα ζώα και υπνοδωμάτια στο ανώγειο, ενώ υπήρχαν σε αυτό καφενείο, μαγειρείο, παντοπωλείο και εργαστήριο για το πετάλωμα των ζώων. Γνωστό ως «Χάνι του Ιμπραήμ» ή «Χάνι του Μπραΐμη», λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1950. Μετά τις αιματηρές διακοινοτικές συγκρούσεις της περιόδου 1963 - 64, άρχισε η εγκατάλειψη και η ερήμωση του συγκροτήματος, γεγονός που συνέβαλε και στο μαρασμό του ιστορικού κέντρου της πόλης.

Δεκαετίες ολόκληρες, το Χάνι του Ιμπραήμ ξεχάστηκε κυριολεκτικά ακόμη και από τους αρμόδιους της πόλης. Ώσπου, η επανάσταση που προκάλεσε σε πολλά επίπεδα στην Πάφο η ανάληψη του χρίσματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για την «ανάσταση» του χώρου. Στο πλαίσιο της προώθησης από τον Δήμο Πάφου και το «Πάφος 2017» δέσμης συγχρηματοδοτουμένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση έργων, το Χάνι αποκαταστάθηκε και ανακαινίστηκε, αποτελώντας σημείο αναφοράς του προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Συμβολίζοντας την πολιτισμική πολυμορφία και την ειρηνική συμβίωση των διαφόρων εθνοτήτων της Κύπρου, το Χάνι του Ιμπραήμ, κουβαλώντας τις μνήμες μιας διαδρομής 100 και πλέον χρόνων, αποτελεί χώρο δημιουργίας από χειροτέχνες και καλλιτέχνες, διάθεσης παραδοσιακών προϊόντων και φιλοξενίας πολιτιστικών εκδηλώσεων και δράσεων.

Ο υπεύθυνος των υποδομών του «Πάφος 2017» κατά την λειτουργία της πόλης ως ΠΠΕ, αρχιτέκτονας Γιάννης Κουτσόλαμπρος, δηλώνει στο PafosNet ότι όταν η Πάφος διεκδίκησε το ρόλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, το Χάνι του Ιμπραήμ μπήκε στις προτεραιότητες του Δήμου για αναπαλαίωση και αξιοποίηση με συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης. Η αποκατάσταση του κτιρίου που καλύπτει μια επιφάνεια 2.500 τ.μ. τελικά επιτεύχθηκε, έστω και με λίγη καθυστέρηση, σε ό,τι αφορά στην ολοκλήρωση των εργασιών και την παράδοση του χώρου στον πολιτισμό και την κοινωνία της Κύπρου και ειδικότερα της Πάφου.

« Τη μελέτη και τα σχέδια, μετά από Διαγωνισμό, ανέλαβε, αφού πήρε και το πρώτο βραβείο ομάδα αρχιτεκτόνων αποτελούμενη από τους Δημήτρη Λουκαΐδη, Μαρία Φιλίππου, Νέαρχο Θεοδούλου, Χρυσαφένη Θεοδούλου, Σοφία Μπαγιαρτάκη και Μαρία Προκοπίου», είπε. « Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Άλλωστε ο Δήμος Πάφου με την ολοκλήρωση των κατασκευαστικών εργασιών απέστειλε το Έργο «Αποκατάσταση και Επανάχρηση του Χώρου του Χανιού του Ιμπραήμ» για βράβευση από την Europa Nostra Awards 2018.

Σκοπός της μελέτης, ήταν η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας στο χώρο όπου θα ζωντανεύουν οι μνήμες του παρελθόντος και θα επαναπροσδιορίζει το χαρακτήρα του Χανιού και του ιστορικού κέντρου της πόλης και παράλληλα η επίτευξη της επιχειρηματικής αειφορίας και γενικότερα η βελτίωση ποιότητας ζωής του κόσμου της Πάφου.

Στο σύνολό του ο χώρος που καλύπτει το Χάνι έχει χωριστεί σε τρεις λειτουργικές ενότητες, οι οποίες χαρακτηρίζονται «γειτονιές», όπου εκτυλίσσονται εικόνες που έχουν να κάνουν με την εργασία, την παραγωγή και την προβολή κυρίως πολιτιστικών δραστηριοτήτων αλλά και τομείς αναψυχής».

Η αρχιτεκτονική προσέγγιση, όπως επισημαίνεται και στη μελέτη των αρχιτεκτόνων, αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει ένα σταθμό αναφοράς, της σύγχρονης αντίληψης του πολιτισμού.

«Μέσω των δράσεων που ωθούνται στον προτεινόμενο τρόπο διαχείρισης του χώρου σε ταύτιση με την προσωπική αντίληψη των ίδιων των χρηστών, πλάθεται ένα χωρικό σύστημα το οποίο ανακυκλώνει εμπειρίες μέσω της διαδικασίας παραγωγής του πολιτισμού και της έκθεσής του, εμπλουτίζοντας το ανθρώπινο πνεύμα», τόνιζαν οι βραβευθέντες μελετητές.

Στόχος των μελετητών του έργου ήταν το συγκρότημα των κτισμάτων που συνθέτουν το Χάνι να χαρακτηρίζεται από απλότητα και αυτό, κατά γενική παραδοχή, έχει πετύχει, εκτιμά ο κ Κουτσόλαμπρος. Όλες οι προσθήκες που έγιναν είναι από μεταλλικό σκελετό επενδυμένες εξωτερικά από χαλκό. Τα στέγαστρα είναι επίσης από μεταλλικό σκελετό και χαλκό και αποτελούν συνέχεια των νέων κτιριακών όγκων που βρίσκονται στον όροφο. Σε ότι αφορά στις εξωτερικές επιφάνειες, αυτές στο μεγαλύτερο μέρος τους καλύπτονται από πλάκες που αποτελούν συνεχεία της υφιστάμενης πλακόστρωσης, η οποία διατηρείται και συμπληρώνεται.

« Η ανάπλαση του Χανιού έγινε εγκαίρως για να χρησιμοποιηθεί για ανάγκες της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας κι ως εκ τούτου κάποιοι χώροι χρησιμοποιήθηκαν και για κάποιες εκδηλώσεις, γεγονός που ενθουσίασε τους ανθρώπους που ασχολούνται με τον πολιτισμό, προσβλέποντας και ελπίζοντας ότι θα υπάρξει μια συνέχεια, ώστε η πολιτιστική ζωντάνια που βίωσε ο χώρος να μην ξεχαστεί τώρα που έχει παρέλθει η αύρα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας».

Ο Δήμος Πάφου, που έχει και την κυριότητα του Χανιού του Ιμπραήμ, θέλοντας να αξιοποιήσει και εμπορικά το κτίριο, προχώρησε στην προκήρυξη προσφορών για μια σειρά υποστασιακά και άλλους διαθέσιμους χώρους, προσβλέποντας στην προώθηση και διατήρηση της ζωής και της δράσης στον πιο σημαντικό ίσως χώρο του ιστορικού κέντρου της πόλης.

Ο δημοτικός σύμβουλος Πάφου, Παναγιώτης Βορκάς, επισημαίνει ότι στόχος ήταν να δημιουργηθούν κάποια καταστήματα και συγκεκριμένοι χώροι αναψυχής που θα λειτουργήσουν ελκυστικά τόσο για τον ντόπιο πληθυσμό όσο και για τους ξένους επισκέπτες.

« Στοχεύσαμε ως Δήμος», τόνισε, « να δώσουμε κίνητρα ώστε να υπάρξει ενδιαφέρον από νέους κυρίως δημιουργούς που θα ήθελαν να στήσουν μέσα στο Χάνι το εργαστήριό τους. Προυπόθεση ήταν να δοθεί έμφαση σε δράσεις που θα αναδεικνύουν την τοπική παράδοση και τον πολιτισμό και οι όποιες εμπορικές δραστηριότητες να μην δώσουν στο Χάνι του Ιμπραήμ την εικόνα μιας μοντέρνας αγοράς ή, ακόμα χειρότερα, ενός «μικρού mall», πράγμα που εκτιμώ ότι επιτεύχθηκε».                                             

Tο Χάνι του Ιμπραήμ «ξαναζεί» σήμερα χάρη στη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και της Κυπριακής Δημοκρατίας, με ένα συνολικό προυπολογισμό της τάξης των 3.3 εκατομμυρίων ευρώ, εκ των οποίων η συνεισφορά του ΕΤΠΑ ανήλθε στο 85%.

Μιλώντας την περασμένη εβδομάδα για το έργο, κατά την τελετή των επίσημων εγκαινίων του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας τόνισε ότι αναντίλεκτα το Χάνι του Ιμπραήμ απετέλεσε διαχρονικά σημείο αναφοράς, αφού υπήρξε κέντρο συνάντησης ντόπιων και ξένων περιηγητών και σημαντικός σταθμός κοινωνικής και εμπορικής δραστηριότητας.

« Αξιοποιώντας πλήρως τις δυνατότητες που παρείχε η ανάληψη του χρίσματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης από την Πάφο το 2017», επεσήμανε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, « οι τοπικές Αρχές πέτυχαν μετά από δεκαετίες εγκατάλειψης την ανακαίνιση της Πάφου και την αναπαλαίωση του συμπλεγματικού αυτού κτηρίου ξυπνώντας τις ξεχωριστές μνήμες του παρελθόντος.

Η αξιοποίηση πλέον των χώρων που συνθέτουν το Χάνι για πολιτιστικές και άλλες δράσεις, σε συνδυασμό με το σύνολο των υπηρεσιών που προσφέρονται, επαναπροσδιορίζουν τον χαρακτήρα του ιστορικού κέντρου ευρύτερα, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα ως και ο επιδιωκόμενος στόχος, την επιχειρηματική αειφορία της περιοχής, αλλά και την αναβάθμιση  της ποιότητας ζωής των κατοίκων της Πάφου.

Το Χάνι του Ιμπραήμ, με μια δαπάνη 3.3 εκατομμυρίων ευρώ, ως μέρος της δέσμης έργων αναπτυξιακής και πολιτιστικής υφής στο κέντρο της Πάφου συνολικής δαπάνης πέραν των 70 εκατομμυρίων ευρώ, αποτελεί απτή μαρτυρία της εμφανώς αναβαθμισμένης εικόνας της Πάφου και της μετατροπής της σε σύγχρονη, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ευρωπαϊκή πόλη».                                      

Ο τουρκοκύπριος ο οποίος έδωσε το όνομα του στον σημερινό ανακαινισμένο πολυχώρο, εμφανίζεται για πρώτη φορά σε φωτογραφία εποχής την οποία δημοσιεύει σήμερα το PafosNet. Την εξασφάλισε ο Γιάννης Κουτσόλαμπρος, ο οποίος την ανακάλυψε από ένα συγγενικό πρόσωπο του ιδιοκτήτη του χανιού.