Τάσος Γιασεμίδης: Η μεταβλητότητα στην οικονομία της Κύπρου θα συνεχισθεί και το 2018

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ενώ τα πρώτα αριθμητικά δεδομένα για την ανάκαμψη της Κυπριακής οικονομίας είναι πλέον ορατά, δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι πολλές αρνητικές παράμετροι εξακολουθούν να κατέχουν πρωτεύουσα θέση στο οικονομικό γίγνεσθαι της Δημοκρατίας.

Αυτό επισημαίνει μιλώντας σήμερα στο PafosNet ο οικονομολόγος Τάσος Γιασεμίδης, τονίζοντας ότι παράμετροι όπως η διεθνής μεταβλητότητα στην παγκόσμια οικονομία, η δυσκολία που δημιουργεί στην Κυπριακή οικονομία το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και οι πιέσεις από το ΔΝΤ και την Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα για λήψη δραστικότερων μέτρων, πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο προσεκτικής διαχείρισης από πλευράς των αρμοδίων.

-Γίνονται αναφορές, κ. Γιασεμίδη, ότι το 2018 θα είναι ακόμη ένα έτος προκλήσεων για την παγκόσμια οικονομία. Συμφωνείτε με αυτή την τοποθέτηση;

Κύριο χαρακτηριστικό των τελευταίων ετών, σε ό,τι αφορά το πολιτικό-οικονομικό διεθνές περιβάλλον, ήταν η μεταβλητότητα. Υπάρχουν χαρακτηριστικά τα οποία συγκλίνουν προς την άποψη ότι αυτή η μεταβλητότητα θα συνεχιστεί και το 2018, με τις προκλήσεις να παραμένουν σημαντικές.

Οι κεντρικές τράπεζες έχουν αρχίσει σταδιακά να αποσύρουν τα έκτακτα μέτρα νομισματικής πολιτικής, τα οποία ενίσχυσαν σημαντικά τη ρευστότητα στις αγορές. Πολλές διεθνείς εμπορικές συμφωνίες τίθενται υπό αμφισβήτηση, ενώ οι εντάσεις μεταξύ χωρών σε διάφορα μέρη του πλανήτη διατηρούνται. Την ίδια ώρα, οι συνομιλίες για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση μπαίνουν στο επόμενο, ουσιαστικό στάδιο.

Σημειώνεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής εφαρμόζουν εξωτερικές πολιτικές που κάποιες φορές προκαλούν, ενώ την ίδια ώρα προχωρούν στην υιοθέτηση ενός νέου φορολογικού συστήματος που σκοπό έχει την ενίσχυση της εγχώριας οικονομίας και τον επαναπατρισμό πολλών επιχειρήσεων.

Οι οικονομίες της Ευρωζώνης και της Ρωσίας (παρά τα προβλήματα που δημιουργούν οι κυρώσεις που της έχουν επιβληθεί) ανακάμπτουν, ενώ την ίδια στιγμή η Κίνα συνεχίζει να παρουσιάζει σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Άλλες ασιατικές χώρες, όπως για παράδειγμα το Βιετνάμ, παρουσιάζονται ως οι νέες αναδυόμενες αγορές, αλλάζοντας τις οικονομικές ισορροπίες.

Η κατάσταση στις Αραβικές χώρες συνεχίζει να είναι ασταθής, οι τιμές του πετρελαίου σταδιακά ανακάμπτουν και οι αξίες των κρυπτονομισμάτων εκτοξεύονται, προκαλώντας από τη μια κέρδη σε όσους επένδυσαν σε αυτά και από την άλλη προβληματισμό στις κεντρικές τράπεζες και στους αναλυτές για ενδεχομένως άλλη μια επενδυτική φούσκα.

Σημειώνεται ότι το 2018 είναι το έτος πλήρους εφαρμογής του διεθνούς προτύπου ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών σε σχέση με τραπεζικούς και άλλους λογαριασμούς, με 102 χώρες να υιοθετούν ήδη το πρότυπο και 44 χώρες να είναι στη διαδικασία.

-Η κυπριακή οικονομία παρουσίασε σημαντικούς θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης τα τελευταία τρίμηνα. Ποιες οι προοπτικές και ποιες οι προκλήσεις για το 2018;

Οι δημοσιονομικοί δείκτες στην Κύπρο έχουν βελτιωθεί σημαντικά εφόσον παρουσιάζονται πλεονάσματα, ο ρυθμός ανάπτυξης ξεπερνά το 3,5% και το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, μετά από μια πενταετία, υποχωρεί κάτω του 100%.

Την ίδια στιγμή η ανεργία υποχωρεί, ενώ η Κύπρος απέκτησε πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, με χαμηλά επιτόκια, τόσο λόγω των επιδόσεων της ίδιας της οικονομίας όσο και λόγω του γενικού κλίματος χαμηλών αποδόσεων των ομολόγων στις διεθνείς αγορές, απόρροια κυρίως των μέτρων νομισματικής χαλάρωσης που εφάρμοσαν οι κεντρικές τράπεζες.

Με βάση τα στατιστικά στοιχεία η κατανάλωση ενισχύεται, όμως ακόμη πολλές επιχειρήσεις, μεγάλο ποσοστό εξ αυτών είναι μικρομεσαίες, αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης, κυρίως λόγω της σημαντικής συρρίκνωσης του κύκλου εργασιών τους και της υψηλής μόχλευσης.

Υπενθυμίζεται την ίδια στιγμή ότι η Κύπρος παραμένει σε μη επενδυτική βαθμίδα, με τις τελευταίες εκθέσεις των οίκων αξιολόγησης να σημειώνουν ως κύριες προκλήσεις της τοπικής οικονομίας την επιβράδυνση των μεταρρυθμίσεων και το υψηλό ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Άρα ναι, από τη μια υπάρχει βελτίωση στους οικονομικούς δείκτες, από την άλλη όμως οι προκλήσεις είναι σημαντικές και χρήζουν σωστής διαχείρισης, ώστε να γίνει δυνατή η διατήρηση ενός βιώσιμου θετικού ρυθμού ανάπτυξης και να αποφευχθούν αρνητικές συνέπειες στην οικονομία.

-Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια αποτελούν το σημαντικότερο πρόβλημα της κυπριακής οικονομίας. Ποια είναι η σημερινή κατάσταση; Υπάρχουν θεωρείτε, κ. Γιασεμίδη, εναλλακτικές προσεγγίσεις;

H Κύπρος συγκαταλέγεται στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά ιδιωτικού δανεισμού, με τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να είναι υπερχρεωμένα. Αυτό είναι απόρροια της ασύμμετρης πιστωτικής πολιτικής που ακολουθούσε ο χρηματοπιστωτικός τομέας τα χρόνια πριν την οικονομική κρίση, με την «άτακτη» παραχώρηση δανείων, δηλαδή με γνώμονα μόνο την αξία των εξασφαλίσεων, χωρίς ουσιαστικά να διασφαλίζεται η δυνατότητα αποπληρωμής.

Φυσικά αυτό ενισχύθηκε και από τις νοοτροπίες που επικρατούσαν: της επίπλαστης ευημερίας, του άκρατου καταναλωτισμού, του σχεδόν ανύπαρκτου οικογενειακού οικονομικού προγραμματισμού αλλά και των σωστών και βιώσιμων επιχειρηματικών πλάνων, που θα μπορούσαν να απορροφήσουν τους κραδασμούς της οικονομικής κρίσης.

Οι αναδιαρθρώσεις εννοείται πως βοηθούν στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά χρειάζεται σημαντικός χρόνος, μέσα από αυτή την εσωτερική διαδικασία των τραπεζών, για να παρουσιαστεί ουσιαστική μείωση στο ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων.

Την ίδια στιγμή πολλά δάνεια ή μέρος τους, δηλαδή περιπτώσεις όπου ο δανειολήπτης έχει τη δυνατότητα να αποπληρώσει αλλά μικρότερο ποσό από το υπόλοιπο του δανείου, είναι μη βιώσιμα. Μείωση του ποσοστού τόκου, επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής και διαγραφή προστίμων είναι οι συνήθεις λύσεις που προσφέρονται, μέσα από τις αναδιαρθρώσεις.

Το μέτρο των εκποιήσεων δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, ενώ το πλαίσιο αφερεγγυότητας δεν είχε την πρακτική εφαρμογή που αναμενόταν, με τους διεθνείς δανειστές στην τελευταία τους έκθεση να κάνουν αναφορά για την ανάγκη τροποποιήσεων.

Μετά την αλλαγή στις νομοθεσίες, όπου η μεταβίβαση ενυπόθηκου ακινήτου έναντι χρεών μπορεί να γίνει χωρίς την επιβολή φόρων ή άλλων τελών, πολλά ακίνητα έχουν περιέλθει στην κυριότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, μεταφέροντας το πρόβλημα της διάθεσης τους στον τραπεζικό οργανισμό.

-Τι αναμένεται να δούμε σε σχέση με το συγκεκριμένο πρόβλημα το 2018;

Υπάρχουν σημαντικές πιέσεις, τόσο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, για την υιοθέτηση πιο δραστικών λύσεων, ώστε να διασφαλιστεί η κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών.

H νομοθεσία που επιτρέπει την πώληση δανείων βρίσκεται σε ισχύ από το Νοέμβριο του 2015 και μόλις πρόσφατα είδαμε την πρώτη σημαντική συναλλαγή σε ότι αφορά τις χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις. Διαφαίνεται πως οι σημερινές συνθήκες είναι ευνοϊκότερες για τα τραπεζικά ιδρύματα για να αποφασίσουν να προχωρήσουν σε τέτοιες πωλήσεις. Σημαντική παράμετρος σε μια τέτοια πρωτοβουλία είναι η τιμή πώλησης, η οποία μπορεί να επιτευχθεί. Αυτό γιατί αν το τραπεζικό ίδρυμα αναγκαστεί να καταγράψει νέες ζημιές, πέραν των ήδη καταγεγραμμένων προβλέψεων, τότε θα επηρεαστεί δυσμενώς η κεφαλαιακή του βάση.

Σημειώνεται ότι η κατάσταση σήμερα είναι διαφορετική απ’ ότι πριν δύο χρόνια. Οι αυξημένες συσσωρευμένες προβλέψεις δίνουν ευχέρεια κινήσεων στις ηγεσίες των τραπεζών, με την έννοια ότι ενδεχομένως τώρα οι εκπτώσεις που προτείνονται για αγορές δανειακών χαρτοφυλακίων να μπορούν να είναι πιο διαχειρίσιμες και να μπορούν να απορροφούνται από τους ισολογισμούς των τραπεζών.

Την ίδια στιγμή η βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος ενισχύει το επενδυτικό ενδιαφέρον, την ώρα που διαφαίνονται τάσεις συγκέντρωσης του χρηματοπιστωτικού τομέα. Επιπλέον, το νομοσχέδιο για τις πακετοποιήσεις δανείων αναμένεται να απασχολήσει εκ νέου τη Βουλή.

-Ποιοι τομείς της οικονομίας ενισχύουν την προσπάθεια ανάκαμψης της;

Ο θετικός ρυθμός ανάπτυξης που παρουσιάζει η κυπριακή οικονομία βασίζεται κυρίως στην ανάκαμψη των παραδοσιακών τομέων της οικονομίας όπως οι υπηρεσίες, ο τουρισμός, η ναυτιλία και οι κατασκευές. Η Κύπρος κατάφερε να διατηρήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα ως χρηματοοικονομικό κέντρο, ενώ οι αφίξεις των τουριστών από μήνα σε μήνα παρουσιάζουν αριθμούς ρεκόρ. Την ίδια ώρα, ο τομέας της ναυτιλίας παραμένει σταθερός αιμοδότης του κυπριακού ΑΕΠ, ενώ ο τομέας των κατασκευών, αν και συνεχίζει να παρουσιάζει υψηλή μόχλευση, ανακάμπτει τροφοδοτούμενος και από τα κίνητρα που έχουν παραχωρηθεί.

Γίνονται προσπάθειες ενίσχυσης και άλλων τομέων της οικονομίας, όπως ο πρωτογενής τομέας και ο τομέας της έρευνας και καινοτομίας. Παρατηρείται η δημιουργία προοπτικών ανάδειξης νέων τομέων, όπως αυτός της οπτικοακουστικής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται το 2018 να δούμε την υιοθέτηση κινήτρων προσέλκυσης οργανισμών που δραστηριοποιούνται στον τομέα της οπτικοακουστικής. Τέλος θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο τομέας της ενέργειας ενέχει σημαντικές προοπτικές, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωτρήσεις που διεξάγονται στην κυπριακή ΑΟΖ.

-Και κάτι τελευταίο κ. Γιασεμίδη: Ποια η γνώμη σας για την παροχή κινήτρων, οποιασδήποτε μορφής;

H παραχώρηση κινήτρων για ενίσχυση των επενδύσεων και αναθέρμανση της οικονομίας, ειδικά σε περιόδους ύφεσης, είναι ένα εργαλείο το οποίο αξιοποιείται διεθνώς και είναι απόλυτα θεμιτό. Υπενθυμίζεται ότι η κυπριακή οικονομία το 2012 – 2013 παρουσίαζε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης πέραν του 5%.

Μέσα από τα πολεοδομικά, φορολογικά και άλλα κίνητρα υπήρξαν σημαντικές ανακαινίσεις και επεκτάσεις τουριστικών μονάδων ενώ ενισχύθηκε η διοχέτευση κεφαλαίων από το εξωτερικό προς την οικονομία.

Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι πέντε χρόνια μετά την κρίση τα συγκεκριμένα κίνητρα θα πρέπει να αξιολογηθούν και όπου απαιτείται να ληφθούν διορθωτικά μέτρα, ώστε να αποφευχθούν υπερβολές και ενδεχομένως αρνητικές συνέπειες στην οικονομία. Είναι σημαντικό ο σχεδιασμός να είναι μακροπρόθεσμος και να υπάρχει ευελιξία στις αποφάσεις, ώστε η οικονομία να παραμένει πάντοτε έμπιστη, ανταγωνιστική και πόλος έλξης επενδύσεων.