Η Παναγία Χρυσολάκουρνα ήταν η αρχή: Και άλλα ξεχασμένα εκκλησάκια της Πάφου αναστηλώνονται

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η παφίτικη ύπαιθρος, πέραν της γραφικότητας και αυθεντικότητας της, διατηρεί μέχρι τις μέρες μας και ένα ακόμη ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: Ένα μεγάλο αριθμό ξωκκλησιών που ακολουθώντας τη μοίρα των μικρών της χωριών, αφέθηκαν και αυτά στη λήθη, ευρισκόμενα τα περισσότερα σε σημείο κατάρρευσης ή ερήμωσης.

Η κατάσταση αυτή, αρχίζει τα τελευταία χρόνια να αντιστρέφεται άρδην. Η σημασία που αποδίδεται πλέον από κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς για την ανάδειξη της παράδοσης, του πολιτισμού και της φυσικής καλλονής της υπαίθρου, είχε ως θετική συνέπεια και το να αναστηλώνονται ένα μετά το άλλο οι μικροί και ξεχασμένοι αυτοί λατρευτικοί χώροι.

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα, ήρθε τις μέρες αυτές από την κοινότητα της Στενής, στην οποία την περασμένη Κυριακή λειτούργησε το μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσολάκουρνας την ημέρα γιορτής της Παναγίας. Ενός μοναστηριού, το οποίο μάλιστα παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα να είναι το αρχαιότερο μοναστήρι της επαρχίας. Το μοναστήρι της Παναγίας Χρυσολάκουρνας, ανακαινίσθηκε και κατέστη ξανά ασφαλές για χρήση από τους πιστούς. Η εν λόγω μονή φιλοξενεί και ένα πιστό αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας που χρονολογείται στο μακρινό 1703.

Το εκκλησάκι βρίσκεται σε απόσταση δύο χιλιομέτρων βορείως της κοινότητας, με πανοραμική θέα προς τον Κόλπο Χρυσοχούς. Κτίσθηκε τον 12ο αιώνα και είναι το πιο παλιό μοναστήρι της επαρχίας Πάφου. Ήταν ανδρικό μοναστήρι μέχρι το 1821, όταν και απαγχονίσθηκε από τους τούρκους ο Ηγούμενος Συλβέστρος και η μονή λεηλατήθηκε. Κατά την διάρκεια της Ενετοκρατίας υπήρξε η έδρα της Μητρόπολης Πάφου.

Το μοναστήρι και η Στενή είχαν κοινή πορεία διαμέσου των αιώνων μέχρι σήμερα. Κατά την παράδοση, στο χώρο υπήρχε χρυσή γούρνα, αν και το «λακουρνα», προέρχεται από το λατινικό «lacus», που σημαίνει λίμνη. Ο ναός υπέστη πολλές καταστροφές κυρίως από σεισμούς. Το 1952 έπεσε η οροφή του ναού λόγω του μεγάλου σεισμού της Πάφου. Το 1974 ανακατασκευάσθηκε η οροφή και τα τελευταία τρία χρόνια το Τμήμα Αρχαιοτήτων, με οικονομική βοήθεια κυρίως από το Ίδρυμα Λεβέντη, έχει καταστήσει το ναό ασφαλή για το κοινό.

Εντός του ναού ευρίσκεται πιστό αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας του 1703 που διασώθηκε πριν λεηλατηθεί το μοναστήρι.

Ο ναός λειτουργείται κάθε 15 Αυγούστου, 21 Νοεμβρίου και Τρίτη της Λαμπρής. Ο δρόμος από τη Στενή στην εκκλησία είναι σε εξαιρετική κατάσταση.

Δεν είναι όμως το μόνο: Στην ορεινή κοινότητα της Ασπρογιάς, στο διαμέρισμα Παναγιάς, η πίστη και η εθελοντική εργασία μιας ομάδας ανθρώπων, είχε ως αποτέλεσμα την αναστήλωση του ερειπωμένου ναού του Αγίου Σώζοντα, ο οποίος είναι σήμερα ξανά σε λειτουργίσιμη κατάσταση χάρη στην πρωτοβουλία ενός ανθρώπου, του εκπαιδευτικού Νίκου Όψιμου και την εθελοντική εργασία του ιδίου και μιας ομάδας πιστών, μεταξύ των οποίων εργολάβοι, κτίστες και άλλοι τεχνίτες.

Ο Άγιος παιδομάρτυρας Σώζων καταγόταν από την Ασπρογιά. Μαρτύρησε από τους Άραβες κατά τον 7ο αιώνα, όταν αυτοί κατέφθασαν στο νησί. Σύμφωνα με τις πηγές όταν οι Άραβες έκαψαν την ιερή εικόνα της Παναγίας που βρισκόταν στην Αγία Μονή, στη συνέχεια κατεδίωξαν τον άγιο Σώζοντα, ο οποίος έβοσκε το κοπάδι του μαζί με άλλα παιδιά της ηλικίας του, μέχρι που έφθασαν σε ένα σπήλαιο απέναντι από την σημερινή κοινότητα Ασπρογιά και εκεί δέχθηκαν από τους Άραβες διά πυρός μαρτυρικό θάνατο. Οι κάτοικοι τότε έκτισαν ναό και εκεί έβαλαν τα άγια λείψανα των μαρτύρων δια των οποίων γίνονταν πολλά θαύματα.

Μέχρι πρότινος σωζόταν το σπήλαιο όπου μαρτύρησε ο Άγιος Σώζων με τους άλλους ανώνυμους παιδομάρτυρες καθώς και θεμέλια του ερειπωμένου ναού. Πλέον, η αναστήλωση αυτού του παρεκκλησίου έχει ολοκληρωθεί ώστε και σήμερα ο Άγιος Σώζων να τιμάται επάξια και οι πιστοί να παίρνουν δύναμη και αγιασμό από το μαρτύριό του.

Η μνήμη του τιμάται κάθε  χρόνο  στις 7 Σεπτεμβρίου.

Την τριάδα των πιο πρόσφατων αναστηλώσεων και επαναλειτουργιών των «ξεχασμένων» ξωκκλησιών της επαρχίας Πάφου, συμπληρώνει η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή στον Παχύαμμο Τηλλυρίας, η οποία αναστηλώθηκε μετά από δεκάδες χρόνια. Με εισφορές κατοίκων της κοινότητας και άλλων πιστών, έγινε κατορθωτή η αναστήλωση της εκκλησίας και έτσι μετά από πολλά χρόνια τελούνται πλέον Θείες Λειουργίες σε αυτή.

Η αρχή της επαναλειτουργίας του ναού έγινε ανήμερα της εορτής του Αγίου και έκτοτε κάτοικοι της περιοχής και επισκέπτες βιώνουν το ιερό αίσθημα στον ανακαινισμένο ναίσκο, μέσα σε ένα ειδυλλιακό φυσικό περιβάλλον.

Ένα ξωκκλήσι που ανήκει σε διαφορετική «κατηγορία» από τα προαναφερθέντα, αλλά που ωστόσο έχει συντελέσει στο να αποκτήσει έντονη θρησκευτική δραστηριότητα μια ολόκληρη περιοχή, είναι αυτό του Αγίου Νικολάου στην παραλία της Γεροσκήπου. Σε αντίθεση με τα άλλα, το εκκλησάκι αυτό δεν χρειάσθηκε αναπαλαίωση και αναστήλωση, αφού η ανέγερση του ολοκληρώθηκε μόλις πριν λίγα χρόνια, με πρωτοβουλία της γνωστής δικηγόρου της Πάφου Πόπης Αθηνοδώρου-Μάντη και την γενναιόδωρη συνδρομή της Αρχιεπισκοπής Κύπρου.

Ωστόσο, η αποδοχή που συναντά ο χώρος αυτός από την κοινωνία της Πάφου δικαιωματικά τον καθιστά ένα από τους σπουδαιότερους θρησκευτικούς χώρους της επαρχίας στις μέρες μας. Η αποδοχή του από τους πιστούς, φαίνεται από την ζήτηση για την τέλεση γάμων και βαπτίσεων σε αυτόν. Ήδη από της κτίσεως του, στους αρμόδιους της Μητρόπολης Πάφου βρίσκονται σε συνεχή βάση δεκάδες αιτήματα νέων ζευγαριών και άλλων πολιτών για τέλεση γάμων και βαπτίσεων, αφού τόσο η τεχνοτροπία κατασκευής του, που θυμίζει Αιγαίο και ελληνικά νησιά, όσο και η εκπληκτική θέα από το σημείο όπου έχει ανεγερθεί, το καθιστούν μοναδικό σε όλη την Πάφο.

Η ζήτηση έχει αυξηθεί ακόμη περισσότερο από την ούτως ή άλλως έντονη ζήτηση που υπήρχε όλα τα χρόνια λειτουργίας του ναού, αφού η αναστολή των τελετών λόγω πανδημίας έχει συντείνει στη μετάθεση δεκάδων μυστηρίων στην Πάφο την χρονιά αυτή.

Ένας θρησκευτικός χώρος με ένα «ιδιάζων» καθεστώς, είναι αυτός της Παναγίας Λιμενιώτισσας, που όπως και το όνομα προδίδει, βρίσκεται στο λιμανάκι της Κάτω Πάφου. Πρόκειται για θρησκευτικό χώρο που έχει το μοναδικό στάτους του να αποτελεί μέρος των σπουδαίων αρχαιολογικών θησαυρών της Κάτω Πάφου, όντας εντός του Αρχαιολογικού Πάρκου που προστατεύεται από την ΟΥΝΕΣΚΟ.

Τα τελευταία χρόνια καταβάλλεται προσπάθεια για ανάδειξη και του χώρου αυτού, δια της τοποθέτησης ενημερωτικών πινακίδων και του φωτισμού του μνημείου, το οποίο βρίσκεται δίπλα ακριβώς από το δρομάκι που οδηγεί από τον πλατειακό χώρο στην είσοδο του Αρχαιολογικού Πάρκου, προς το πίσω μέρος των κτιρίων της Αρχής Λιμένων και τον πλατειακό χώρο του Κάστρου της Κάτω Πάφου.

Οι ενασχολούμενοι με την τουριστική βιομηχανία της περιοχής του λιμανιού τονίζουν ότι η τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων για το μνημείο, από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, κατέδειξε το μεγάλο ενδιαφέρον των επισκεπτών γύρω από αυτό, το οποίο αυξήθηκε ακόμη περισσότερο όταν τοποθετήθηκε η υποδομή για την ηλεκτροδότηση του τις νύχτες, γεγονός που συντείνει στην ανάδειξη του και στη βελτίωση της εικόνας της ευρύτερης περιοχής.