Τα όπλα στην υπηρεσία της Τέχνης: Οι πυροβολισμοί ως μουσική υπόκρουση στο έργο του Μάριου Ηλία

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ένα άγημα τυφεκιστών να πυροβολεί τελετουργικά. Οι εκπυρσοκροτήσεις των όπλων όμως, δεν γίνονται ανεξάρτητα των όποιων άλλων δρώμενων στο χώρο, αλλά ακολουθούν με ακρίβεια και συγχρονισμένα την μουσική που ακούγεται. Πρόκειται για μια μοναδική μουσική σύνθεση, δημιουργία του συνθέτη Μάριου Ηλία από την Πάφο, ο οποίος για πρώτη φορά εισάγει σε μουσικές συνθέσεις όπως τα ορατόρια τους πυροβολισμούς ως μέρος της παρτιτούρας και της συμφωνικής ορχήστρας που την εκτελεί.

Η πρωτοποριακή αυτή συσχέτιση των εκπυρσοκροτήσεων όπλων και της μουσικής των οργάνων μιας συμφωνικής ορχήστρας, παρουσιάστηκε τον τελευταίο ένα χρόνο δύο φορές σε ισάριθμα έργα του πάφιου δημιουργού, που παρουσιάστηκαν στην Αθήνα και την Λευκωσία.

Έχει περάσει ένας και πλέον μήνας από τότε που στους πλημμυρισμένους από κόσμο κήπους του Προεδρικού Μεγάρου της Κυπριακής Δημοκρατίας πραγματοποιήθηκε ανήμερα της 20ης Ιουλίου η πρεμιέρα του ορατορίου «Πονεμένες Παναγίες» του Μάριου Ηλία. Το ορατόριο, μια ανάθεση της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας, ήταν αφιερωμένο στις μητέρες των αγνοουμένων του πραξικοπήματος και της εισβολής του 1974. Δημιούργησε συναισθήματα συγκίνησης αλλά και κατάνυξης στις δεκάδες χιλιάδες των ακροατών που το παρακολούθησαν τόσο ζωντανά όσο και τηλεοπτικά.

Σε αυτό το μουσικό έργο, ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η χρησιμοποίηση εκκλησιαστικών σκευών, καθώς και του αγήματος τυφεκιστών, το οποίο εκπυρσοκροτούσε άσφαιρες βολές κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης του έργου, σε ακριβή ρυθμό, που αναγραφόταν στην παρτιτούρα και ως εκ τούτου έπρεπε να συγχρονιστεί με τις χορωδίες και τη συμφωνική ορχήστρα.

« Η μουσικοποίηση των όπλων, ως κρουστά όργανα», όπως αναφέρει ο δημιουργός, «στοχεύει στην «εκπυρσοκρότηση» της μνήμης, ενσωματώνοντας ταυτόχρονα ένα αντιπολεμικό μήνυμα. Ο ηχητικός τους συμβολισμός επεκτείνεται από την τραγικότητα της εισβολής και των μοιραίων γεγονότων του πολέμου, η οποία αναδιπλώνεται στο πρώτο μέρος του ορατορίου, έως, σε αντίθετη χροιά, τις εορταστικές βολές στη χαρά της αναστάσεως και της λυτρώσεως, με τις οποίες ολοκληρώνεται το έργο».

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο κ. Ηλία εντάσσει όπλα στο έργο του. Οι «Πονεμένες Παναγίες» αποτελούν ένα δίπτυχο μαζί με τη συμφωνία «Ελευθερία», η οποία πραγματοποιήθηκε πέρυσι στη Ρωμαϊκή Αγορά της Αθήνας, υπό την αιγίδα της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Ο ίδιος ο Μάριος Ηλία, εξηγεί σήμερα στo PafosNet ότι επρόκειτο για την ανάθεση των μουσικών συνόλων της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης με αφορμή τα 200 χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης. Στο εν λόγω έργο, ο κ. Ηλία χρησιμοποιεί άγημα τυφεκιστών, τα κανόνια του Λυκαβηττού, καθώς και τον επιβλητικό κρότο των τσαρουχιών των Ευζώνων.

« Σ' ένα άλλο μου έργο, στον «Ήχο του Βλαδιβοστόκ», χρησιμοποιώ τον κανονιοβολισμό», τονίζει. « Πρόκειται για ένα ηχητικό ιστορικό συμβολισμό της πόλης, η παράδοση του οποίου ξεκινά τον 19ον αιώνα.

Η ουσία της χρησιμοποίησης τέτοιων στοιχείων πηγάζει από την θεματική ενότητα του κάθε έργου και της δεξιοτεχνίας στην ενσωμάτωση τους μέσα σ' ένα ενιαίο μουσικό πλαίσιο και σύνολο. Ο συνθέτης Πιοτρ Ιλίτς Τσαϊκόφσκι, χρησιμοποίησε το 1882 κανόνια, μαζί με τον ήχο των καμπάνων από τις γειτονικές εκκλησίες, στην πρώτη εκτέλεση της «Ουβερτούρα 1812». Αφορμή του έργου ήταν ο εορτασμός της άμυνας της Ρωσίας ενάντια στους στρατούς του Ναπολέοντα το 1812».

Στις «Πονεμένες Παναγίες» ο κρότος των τυφεκίων, όπως και η σειρήνα, αντανακλούν μια πραγματική, ηχητικά βιωματική πτυχή της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου και του δράματος του 1974, αναλύει ο συνθέτης. Τις άσφαιρες βολές με στρατιωτικά τυφέκια εκτέλεσε άγημα της Εθνικής Φρουράς, κατόπιν άδειας από το Υπουργείο Άμυνας, στην παρουσία του Αρχηγού του Στρατού. Τη μουσική υλοποίησαν η Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, η Χορωδία του Μουσικού Λυκείου Λευκωσίας και η Βυζαντινή Χορωδία της Αρχιεπισκοπής Κύπρου.

Με την αποπεράτωση της παγκόσμιας πρεμιέρας, σύσσωμη η πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική ηγεσία της Δημοκρατίας, η Πρόεδρος της Βουλής και η αντιπροσωπεία της Βουλής των Ελλήνων χαρακτήρισαν το ορατόριο ως συγκλονιστικό, εμβληματικό και μεγαλειώδες.

Η ένταξη των πυροβολισμών και άλλων συναφών ήχων πολέμου σε μια μουσική δημιουργία δεν είναι η πρώτη ρηξικέλευθη ενέργεια του συνθέτη από την Πάφο στο δημιουργικό σκέλος της τέχνης του.

Προ ετών, ο Μάριος Ηλία καινοτόμησε εκπλήττοντας την διεθνή μουσική κοινότητα χρησιμοποιώντας ήχους από ένα εργοστάσιο κατασκευής αυτοκινήτων στη Γερμανία και ενσωματώνοντας τους πλήρως στο συμφωνικό σκέλος του έργου. Στο πλαίσιο του ετήσιου θεσμού των βραβείων «Αδάμ και Εύα», όπου βραβεύονται τα σημαντικότερα γεγονότα της χρονιάς που έλαβαν χώρα στη Γερμανία ή στο εξωτερικό από «γερμανικά χέρια», ο Μάριος Ηλία απέσπασε το 2013 την ύψιστη διάκριση, στην σημαντικότερη κατηγορία του θεσμού: παρέλαβε το «Χρυσό Μήλο» Καλύτερης Δημόσιας Εκδήλωσης, χάρη στην Autosymphonic, μια συναυλία αυτοκινήτων που παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο 2011 στην κεντρική πλατεία της γερμανικής πόλης Μανχάιμ, όπου ο Καρλ Μπεντς εφηύρε το 1886 το αυτοκίνητο.