Στενή: Η μικρή κοινότητα με τις μεγάλες επιδιώξεις

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η κοινότητα Στενή, στην καρδιά της μεγάλης κοιλάδας του διαμερίσματος Χρυσοχούς, έχει καταστεί πλέον συνώνυμη της καθαριότητας. Σαρώνοντας χρόνια τώρα τα βραβεία που είχε θεσπίσει η Επαρχιακή Διοίκηση Πάφου για τις καθαρότερες κοινότητες της επαρχίας, η Στενή «αξιοποιεί» το μεγάλο αυτό πλεονέκτημα τόσο με τη φήμη που την καθιστά πλέον σημείο αναφοράς σε παγκύπριο επίπεδο, όσο και με την πιο πρακτική εξαργύρωση της φήμης αυτής: Ολοένα και περισσότεροι επισκέπτες καταφθάνουν στην μικρή κοινότητα για να απολαύσουν το υπέροχο φυσικό και το προσεκτικά δομημένο περιβάλλον της, ενώ αξιοσημείωτος είναι ο αριθμός των ξένων κατοίκων που επιλέγουν την κοινότητα για μόνιμη διαμονή τους.

Σύμφωνα με τους αρμόδιους της κοινότητας, κατά τα τελευταία χρόνια η αξία της γης στη Στενή έχει ανέβει κατακόρυφα λόγω της  μικρής απόστασης της από τη θάλασσα και την Πόλη Χρυσοχούς, καθώς και του συνδυασμού βουνού, πεδιάδας και θάλασσας, με αποτέλεσμα το κλίμα να είναι εξαίρετο, χειμώνα και καλοκαίρι.

Πολλά νεαρά ζευγάρια και επαναπατριζόμενοι προτιμούν εσχάτως να κατοικήσουν στο χωριό κτίζοντας τις κατοικίες τους στα δικά τους κτήματα, ενώ αρκετοί ξένοι, κυρίως Άγγλοι, έχουν δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για αγορά γης για ανέγερση κατοικίας στη Στενή και αρκετοί ζουν μόνιμα τώρα στο χωριό.

Μεγάλες εταιρείες ανάπτυξης γης έχουν δείξει ενδιαφέρον για αγορά γης σε περιοχές που έχουν θέα τον Κόλπο της Χρυσοχούς και έχουν ήδη αγοράσει αρκετές εκτάσεις, κάτι που δείχνει ότι η ανάπτυξη της περιοχής είναι θέμα χρόνου.

Τουριστικές επαύλεις και διαμερίσματα φιλοξενούν σχεδόν όλο το χρόνο, ξένους και ντόπιους επισκέπτες, οι οποίοι φεύγουν με τις καλύτερες εντυπώσεις από την παραμονή τους στη Στενή. Ενδεικτικό της ανάπτυξης που προβλέπεται να έχει η κοινότητα στο μέλλον, είναι ότι όσες άδειες οικοδομής έχουν εκδοθεί τον τελευταίο χρόνο, αποτελούν συνολικά τις άδειες που είχαν εκδοθεί τα προηγούμενα είκοσι χρόνια.

Η ανάπτυξη της μικρής κοινότητας των μόλις 120 μόνιμων κατοίκων, δεν περιορίζεται όμως μόνο στην οικιστική ανάπτυξη. Πολιτιστικές παρεμβάσεις και άλλες δράσεις περιβαλλοντικής ή κοινωνικής φύσης, έχουν μεγαλώσει τη φήμη της και μαζί με αυτήν και το ρεύμα των επισκεπτών της.

Χαρακτηριστικά, πόλο έλξης αποτελεί πλέον το Μουσείο Αγροτικής Ζωής στην κοινότητα. Οργανωμένα σύνολα και μεμονωμένοι επισκέπτες φθάνουν το τελευταίο διάστημα στην κοινότητα αυτή, που έχει ούτως ή άλλως σπάνια φυσική καλλονή, για να δουν και τον μουσειακό αυτό χώρο που αποτελεί, ουσιαστικά, ένα «ταξίδι» στην Κύπρο του χθες.

Το μουσείο της Στενής επισκέφθηκαν πρόσφατα ακόμη και μαθητές των Επιμορφωτικών Κέντρων Λάρνακος- Αμμοχώστου, που μετά την ξενάγηση τους στα εκθέματα είχαν την ευκαιρία να δουν και το ίδιο το χωριό και την γύρω έκταση που είναι μια από τις πιο πράσινες και όμορφες γωνιές της επαρχίας Πάφου.

Ρόλο ξεναγού στους επισκέπτες εκτελεί ο κοινοτάρχης Στενής, Ηλίας Λαμπίδης, ο οποίος μιλώντας στο PafosNet τόνισε ότι οι επισκέψεις από όλη την Κύπρο για το μουσείο της κοινότητας αποτελούν ευχάριστη εμπειρία, αλλά και τιμή για τον ίδιο και την κοινότητα.

« Έχουμε την ευκαιρία να συναντήσουμε άτομα από άλλες επαρχίες της Κύπρου», είπε, «αλλά και πρόσφυγες από πολλές κατεχόμενες κοινότητες. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την επικεφαλής των επισκεπτών που είχαμε από Λάρνακα και Αμμόχωστο, εκπαιδεύτρια Ελένη Παπαγεωργίου, που συμπεριέλαβε το μουσείο μας στο πρόγραμμα της εκδρομής που διοργάνωσαν στην Πάφο.

Όλοι οι επισκέπτες είχαν ο καθένας μια ιστορία να αφηγηθούν, για κάθε αντικείμενο του μουσείου αφού όλοι σχεδόν είμασταν άτομα που ζήσαμε την Κύπρο της περασμένης 50ετίας».     

Άλλη μια ιδιαίτερη πρωτιά, πέραν της κατοχής των περισσότερων βραβείων καθαριότητας σε παγκύπριο επίπεδο, κατέχει η Στενή. Πρόκειται για την εκκλησία με ένα εκ των πλέον «παράξενων» ονομάτων στην θρησκευτική μας παράδοση. Η Παναγία η Χρυσολακούρνα βρίσκεται σε μια απόσταση δύο χιλιομέτρων βορείως του χωριού, σε μια προνομιακή τοποθεσία με πανοραμική θέα στον Κόλπο της Χρυσοχούς.

Η Παναγία η Χρυσολακούρνα κτίστηκε τον 12 αιώνα και είναι το πιο παλιό μοναστήρι της επαρχίας Πάφου. Ειναι Βυζαντινού ρυθμού, τρίκλιτη βασιλική. Ήταν ανδρικό μοναστήρι μέχρι την 10η Ιουλίου 1821, όταν απαγχονίστηκε  από τους Τούρκους ο Ηγούμενος Συλβέστρος και η μονή λεηλατήθηκε.

Κατά τη διάρκεια της Ενετοκρατίας υπήρξε έδρα της Μητρόπολης Πάφου. Το μοναστήρι και η Στενή είχαν κοινή πορεία διαμέσου των αιώνων μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με την παράδοση, στο χώρο υπήρχε χρυσή γούρνα, αν και το λακούρνα προέρχεται από το λατινικό lacus, που σημαίνει λίμνη. Ο ναός υπέστη πολλές καταστροφές κυρίως από σεισμούς.

Το 1952 έπεσε η οροφή του λόγω του μεγάλου σεισμού της Πάφου. Το 1974 ανακατασκευάσθηκε η οροφή και τα τελευταία τρία χρόνια το Τμήμα Αρχαιοτήτων με οικονομική βοήθεια κυρίως από το Ίδρυμα Λεβέντη και του κράτους, προέβη σε έργα που κατέστησαν το ναό ασφαλή για το κοινό.

Ο δρόμος από τη Στενή προς την εκκλησία είναι σε εξαιρετική κατάσταση, ενώ εντός του ναού ευρίσκεται πιστό αντίγραφο της εικόνας της Παναγίας του 1703 που διασώθηκε πριν λεηλατηθεί το τότε μοναστήρι. Πρόκειται για εικόνα που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη.   

 Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία της κοινοτικής αρχής Στενής, όπως καταγράφεται στα επίσημα έγγραφα. Διάταγμα το οποίο εκδόθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1927 από τον Κυβερνήτη της Κύπρου Ρονάλτ Στόρς, ανέφερε ότι το Διάταγμα της 17ης Νοεμβρίου του 1882, με το οποίο αναφαίρετο ότι «Τα χωριά Πόλη, Χρυσοχού, Ιστέμη, Προδρόμι και Περιστερώνα στην Επαρχία Πάφου θα αποκτήσουν Δημοτικό Σύμβουλο και τα όρια μέσα στα οποία το προτεινόμενο Συμβούλιο θα ασκεί τις εξουσίες, δικαιώματα, καθήκοντα και ευθύνες του αναφορικά με το νόμο που διέπει τα Δημοτικά Συμβούλια, θα συμπεριλαμβάνει τα πιο πάνω χωριά» ήταν αναγκαίο να αλλάξουν τα όρια του αναφερόμενου Συμβουλίου και να συμπεριλαμβάνει μόνο τα χωριά Πόλη, Προδρόμι και το λιμάνι του Λατσιού.

Με το διάταγμα του 1882, προκύπτει ότι η Στενή, που στο Διάταγμα γράφεται «Ιστέμη», κάτι που υποδηλεί ότι έτσι το έγραφαν επί Τουρκοκρατίας, ήταν μέλος του Δήμου Πόλεως Χρυσοχούς από την 17/11/1882 μέχρι την 7/10/1987.

Ένας δε εκ των εκλελεγμένων Δημάρχων του εν λόγω Δήμου, ήταν και ο ομοχώριος των στενιωτών, Θεόδουλος Χ΄΄Αργυρού Νίττης, μια εξέχουσα προσωπικότητα της εποχής εκείνης.       

Το χωριό Στενή βρίσκεται στο βορειοδυτικό μέρος της Κύπρου, πέντε χιλιόμετρα από την θάλασσα του Κόλπου της Χρυσοχούς. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 200 μέτρων πάνω από τη θάλασσα και το κλίμα του είναι ιδανικό όλες τις εποχές του χρόνου. Το γεγονός ότι σε μια ακτίνα δέκα χιλιομέτρων από την ακτή του Κόλπου της Χρυσοχούς, παράγονται κεράσια, αβοκάντο, μάγκο, καρπούζια, μήλα, μπανάνες, πορτοκάλια και σχεδόν ότι μπορεί να φανταστεί κάποιος, δείχνει το κλίμα που υπάρχει σ' αυτή την περιοχή, που δεν συναντάται σε άλλες περιοχές.

Στα ανατολικά του χωριού, ανεβαίνοντας στο βουνό μια απόσταση δύο χιλιομέτρων, ο επισκέπτης μπορεί να δει το δάσος Πάφου και στα Βορειοδυτικά ολόκληρο τον κόλπο της Χρυσοχούς με τα γύρω χωριά. Μια πραγματικά πανέμορφη εικόνα, που δύσκολα συναντάται αλλού.

Πώς πήρε το όνομα «Στενή» κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, αν και υπάρχουν δύο εκδοχές, κατά τους παλαιότερους κατοίκους του χωριού. Η πρώτη είναι ότι λόγω της τοποθεσίας που αρχικά υπήρξε ο πρώτος οικισμός , σ' ένα στενό μέρος στις όχθες του ποταμού που διασχίζει την κοινότητα και ίσως να της δόθηκε το όνομα αυτό. Η δεύτερη είναι ότι ο πρώτος κάτοικος του χωριού ήταν βοσκός, ο οποίος έκτισε την μάντρα του στο μέρος αυτό την οποίαν ονόμαζαν «στένια» από το «στάνη» και έτσι με το χρόνο από στένια έγινε «Στενή».

Πότε άρχισε να υπάρχει το χωριό, δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες, αλλά από ένα μέρος του παλιού νερόμυλου δίπλα στον ποταμό, που διασχίζει την κοινότητα, ειδικοί έχουν αποφανθεί ότι είναι κτίσμα του 16 ου αιώνα, έτσι και το χωριό θα είναι της ίδιας περίπου χρονολογίας. Άλλες πληροφορίες φέρουν το χωριό να υπάρχει κατά την διάρκεια ανέγερσης του Μοναστηριού της Παναγίας της Χρυσολάκουρνας, γύρω στον 12 ον αιώνα.

Με την κατασκευή του φράγματος Ευρέτου η ζωή των κατοίκων, ειδικά των γεωργών, άλλαξε αφού είχαν τώρα άλλες επιλογές από την παραδοσιακή γεωργία, καλλιεργώντας μόνο δημητριακά. Τα κυρίως προϊόντα σήμερα είναι εσπεριδοειδή, ελιές και δημητριακά. Εκτός από αυτούς που ασχολούνται με την γεωργία, άλλοι εργοδοτούνται στην τουριστική βιομηχανία της περιοχής και άλλοι με τεχνικά επαγγέλματα.

Ο κοινοτάρχης Στενής αναφέρει ότι αρχές του 1980 άρχισε και πάλι να αυξάνεται ο πληθυσμός της κοινότητας, λόγω κυρίως της παραμονής νέων στο χωριό και του επαναπατρισμού των μεταναστών από την Νότιο Αφρική, λόγω της καλής οικονομικής κατάστασης που επικρατεί στη περιοχή αυτή.

« Σήμερα κατοικούν στην Στενή γύρο στα 120 άτομα, αλλά όπως έχει αναφερθεί, με την αυξητική τάση που υπάρχει, καθώς και την εγκατάσταση ξένων στο χωριό, προβλέπεται ότι ο πληθυσμός θα διπλασιαστεί, τα επόμενα πέντε χρόνια», καταλήγει.