Στέγαστρο ψηφιδωτών Πάφου: H μελέτη έγινε, η προσοχή στραμμένη τώρα στην κατασκευή

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η τοποθέτηση των ειδικών στεγάστρων για προστασία των παγκόσμιας σημασίας αρχαιοτήτων στο Αρχαιολογικό Πάρκο Κάτω Πάφου είναι εγχείρημα που απαιτεί ιδιαίτερη εξειδίκευση, χρόνο και συνεπώς υπομονή. Το μήνυμα στέλλουν οι αρμόδιοι του Υφυπουργείου Πολιτισμού και του Τμήματος Αρχαιοτήτων προαναγγέλλοντας ότι επί της ουσίας βρισκόμαστε στη δεύτερη φάση της πολύπλοκης διαδικασίας, που αφορά στην κατασκευή των στεγάστρων, μετά την ολοκλήρωση της σχετικής μελέτης.

Η διευκρίνιση αυτή αποκτά ιδιαίτερη σημασία προκειμένου να καθησυχάσει τις ανησυχίες που άρχισαν ξανά να μεγαλώνουν στην Πάφο για την τύχη του σημαντικού έργου. Και αυτό, αφού μετά τις κοινές εξαγγελίες Τμήματος Αρχαιοτήτων και Getty Conservation Institute των ΗΠΑ από το καλοκαίρι του '22, οι πλείστοι φορείς της επαρχίας θεώρησαν ότι τα στέγαστρα ήταν έτοιμα να έρθουν στην Πάφο και συνεπώς η παρέλευση άλλων δύο χρόνων χωρίς κάτι τέτοιο να συμβεί, θεωρήθηκε οιωνός περαιτέρω καθυστερήσεων.

Το Τμήμα Αρχαιοτήτων συνεργάζεται με το Getty Conservation Institute εδώ και πέντε χρόνια για τη δημιουργία του Σχεδίου Συντήρησης και Διαχείρισης του Αρχαιολογικού Χώρου της Νέας Πάφου, ο οποίος αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Τα ψηφιδωτά χρειάζονται προστασία, καθώς τα πλείστα εξ αυτών είναι εκτεθειμένα στις καιρικές συνθήκες, επεσήμαναν αρμόδιοι, ξεκαθαρίζοντας ότι το Τμήμα Αρχαιοτήτων έχει κάνει τεράστιες προσπάθειες για να τα προστατεύσει.

«Αλλά επειδή θέλουμε να είναι προσιτά στον κόσμο, έχει γίνει αυτή η μελέτη με στόχο να τοποθετηθούν στέγαστρα» διευκρίνισαν. « Κατά την πρώτη φάση που αφορούσε στη μελέτη, έχει διεξαχθεί διεθνής διαγωνισμός με χορηγία του Getty Conservation Institute. Τώρα είμαστε στο στάδιο που θα συζητήσουμε τη δεύτερη φάση που αφορά στην υλοποίηση των στεγάστρων, ενδεχομένως και πάλι εν μέρει με χρηματοδότηση από αυτό το πολύ σημαντικό ίδρυμα από την Αμερική».

Οι εν λόγω φορείς ξεκαθάρισαν πάντως ότι μετά την υλοποίηση της μελέτης, εκκρεμεί ο λεπτομερής σχεδιασμός των στεγάστρων, προειδοποιώντας ότι αναμένεται να πάρει κάποιο χρόνο για να υλοποιηθεί και με στόχο αυτό να γίνει όσο πιο γρήγορα, στη βάση των διαδικασιών που έχει το κράτος.   

Η τοποθέτηση των ειδικών στεγάστρων αποτελεί ούτως ή άλλως προτεραιότητα του κράτους, τόσο λόγω της παγκόσμιας σημασίας των αρχαιολογικών θησαυρών της Πάφου, όσο και λόγω της τεράστιας επισκεψιμότητας του Αρχαιολογικού Πάρκου, που είναι μακράν ο πιο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος της Κύπρου με πέντε χιλιάδες επισκέπτες ημερησίως.

Η τελική ευθεία μιας εκκρεμότητας που μετρά τρεις και πλέον δεκαετίες, σήμανε ουσιαστικά τον Αύγουστο του 2022. Τμήμα Αρχαιοτήτων και Getty Conservation Institute των ΗΠΑ, ανακοίνωσαν τότε ότι κατακυρώθηκε μετά από πολύχρονες διαδικασίες ο διαγωνισμός για την κατασκευή και τοποθέτηση του στεγάστρου προστασίας των ψηφιδωτών της Κάτω Πάφου, θέτοντας τέρμα σε μια αβεβαιότητα που επικρατούσε από την δεκαετία του 1990. Ανάδοχος του σημαντικού αυτού εξειδικευμένου έργου όπως ανακοινώθηκε, είναι το αρχιτεκτονικό γραφείο Hugh Broughton Architects, που επιλέγησε από διεθνή επιτροπή ειδικών μεταξύ έξι διαγωνιζομένων οίκων.

Ο διαγωνισμός προωθήθηκε στο πλαίσιο του Σχεδίου Συντήρησης και Διαχείρισης που εκπόνησε το Τμήμα Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Getty Conservation Institute για την προστασία του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού χώρου και των ψηφιδωτών δαπέδων που είναι μοναδικά σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο, καθώς και των υπόλοιπων καταλοίπων και μνημείων που χρονολογούνται στην Ελληνιστική, Ρωμαϊκή, Παλαιοχριστιανική, Βυζαντινή, Μεσαιωνική και Οθωμανική περίοδο. Κατά την εκπόνηση του εν λόγω Σχεδίου, η δημιουργία στεγάστρων για την προστασία και βέλτιστη παρουσίαση των ψηφιδωτών δαπέδων και των αρχαιολογικών καταλοίπων θεωρήθηκε απαραίτητη και εξαιρετικά μεγάλης σημασίας.

Για τις ανάγκες του διαγωνισμού, το Τμήμα Αρχαιοτήτων και το Getty Conservation Institute, σε συνεργασία με επιστήμονες από το εξωτερικό ειδικούς σε θέματα συντήρησης και προστατευτικών στεγάστρων για αρχαιολογικούς χώρους, δημιούργησαν ένα λεπτομερή οδηγό σχεδιασμού ο οποίος περιελάμβανε την ανάγκη προστασίας των ευαίσθητων αρχαιολογικών καταλοίπων από ανθρωπογενείς και περιβαλλοντικές απειλές, τη σημασία διατήρησης της σχέσης ανάμεσα στα στέγαστρα και τον περιβάλλοντα χώρο, τη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για θέαση των ψηφιδωτών και διευκόλυνση της κυκλοφορίας των επισκεπτών, καθώς και τη χρήση βιώσιμων υλικών και συστημάτων.

Επιπλέον, η πρόταση αυτή βασίζεται στην κατανόηση  των γενικότερων περιβαλλοντικών απειλών για τα ψηφιδωτά, όπως η δημιουργία αλάτων, και παρουσιάζονται λύσεις για αποτελεσματικό έλεγχο. Τα επιμέρους στοιχεία των προτάσεων για τα στέγαστρα, όπως η στέγη και η χρήση τοπικών υλικών όπως πήλινων κεραμίδων, ξύλινων στοιχείων στους τοίχους και σε άλλα σημεία, συνάδουν με άλλες υφιστάμενες κατασκευές εντός και πλησίον του αρχαιολογικού χώρου. Το στέγαστρο δεν ανταγωνίζεται τα ψηφιδωτά και άλλα κατάλοιπα εξαιτίας της απλότητας του σχεδιασμού του, ενώ το προτεινόμενο ευέλικτο σύστημα με πεζογέφυρες επιτρέπει διάφορες επιλογές για την ανάπτυξη διαδρομών κυκλοφορίας των επισκεπτών. Τα στέγαστρα μπορούν να επεκταθούν ή να αντιγραφούν με λύση που προτείνει η ομάδα για τη χρήση εξαρτημάτων με υλικά που διατίθενται τοπικά και μπορούν εύκολα να αντικατασταθούν.

Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων η προστασία των μοναδικών ψηφιδωτών του σημαντικού αρχαιολογικού χώρου της Νέας Πάφου, ο οποίος αποτελεί μέρος της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αποτελούσε διαχρονικά προτεραιότητα για το τμήμα. Για το λόγο αυτό, επισημαίνεται, προχωρήσε, σε συνεργασία με το Getty Conservation Institute, στη δημιουργία Διαχειριστικού Σχεδίου και σε διεθνή διαγωνισμό για τη δημιουργία στεγάστρων που θα προστατεύουν τα ευαίσθητα αρχαιολογικά κατάλοιπα.

« Η πρόταση του γραφείου των Hugh Broughton Architects», σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, « λαμβάνει υπόψη τα βασικά κριτήρια που τέθηκαν στο πλαίσιο του διαγωνισμού, όπως η διατήρηση της ακεραιότητας των αρχαίων οικιών που θα στεγαστούν και του ευρύτερου αρχαιολογικού χώρου, καθώς και ποικίλους άλλους αρχαιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες και θέματα επισκεψιμότητας». 

Σύμφωνα με την Jeanne Marie Teutonico, Υποδιευθύντρια στον τομέα Στρατηγικών Θεσμών και Δημοσιεύσεων του Getty Conservation Institute, ο σχεδιασμός στεγάστρων για αρχαιολογικούς χώρους είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που πρέπει να εξισορροπεί μια σειρά αλληλοσυγκρουόμενων απαιτήσεων. Ο προσεκτικός και δημιουργικός σχεδιασμός των Hugh Broughton Architects θα συμβάλει στην προστασία των ψηφιδωτών με κατασκευές που είναι βιώσιμες και ευαίσθητες για τα αρχαιολογικά στοιχεία, είπε.

Από πλευράς του, ο ίδιος ο επικεφαλής του οίκου που ανέλαβε το τεράστιο έργο, Hugh Broughton, τόνισε ότι η ανάπτυξη ιδεών για τη δημιουργία στεγάστρων για τον αρχαιολογικό χώρο της Νέας Πάφου ήταν μεγάλο εγχείρημα. Έχουμε προτείνει λύσεις που ελαχιστοποιούν τη φυσική και οπτική επίδραση στον χώρο, εξήγησε, χρησιμοποιώντας βιώσιμες παθητικές σχεδιαστικές τεχνικές για την προστασία αυτών των μοναδικών ψηφιδωτών και αρχιτεκτονικών στοιχείων:

« Τα σχέδιά μας αντικατοπτρίζουν τη δημιουργική και μεθοδική συνεργασία ανάμεσα σε αρχιτέκτονες, συντηρητές και μηχανικούς.  Oλοι ανυπομονούν να συνεργαστούν με το Τμήμα Αρχαιοτήτων και το Getty Conservation Institute, για την ανάπτυξη επιμέρους βελτιωτικών προτάσεων που θα στοχεύουν στη μελλοντική προστασία αυτής της μοναδικής θέσης».

Το Getty είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος οργανισμός στον τομέα των τεχνών, ο οποίος δραστηριοποιείται στον τομέα εκθέσεων, καθώς και της συντήρησης και κατανόησης της παγκόσμιας καλλιτεχνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Συνεργάζεται με φορείς ανά το παγκόσμιο, ενώ το έργο του στοχεύει στην κατανόηση των σχέσεων ανάμεσα σε πολιτισμούς.

Το Getty Conservation Institute, με το οποίο συνεργάζεται το Τμήμα Αρχαιοτήτων επί σειρά ετών, επικεντρώνεται στην ανάπτυξη πρακτικών συντήρησης αρχαιολογικών θέσεων. Στηρίζει τη συντήρηση μέσα από επιστημονική έρευνα, εκπαίδευση, έρευνα πεδίου και τη διάχυση πληροφοριών, δημιουργώντας και προσφέροντας γνώση.