Πάφος: Μια πόλη-υπαίθρια γκαλερί πίσω από το Κορίτσι με το χούλα-χουπ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Το «Κορίτσι με το χούλα-χουπ» μονοπώλησε το ενδιαφέρον σε όλη την Κύπρο τις προηγούμενες μέρες, μετά την κλοπή και τον βανδαλισμό του από κάποιους ασυνείδητους. Και έδωσε την ευκαιρία σε όλους να μάθουν ή έστω να επαναφέρουν στην μνήμη τους το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια έργα παφίων και όχι μόνο καλλιτεχνών, τοποθετήθηκαν σε δημόσιους χώρους που έτυχαν ανάπλασης και εξωραισμού, συντείνοντας στην αναβάθμιση της εικόνας της πόλης.

Αυτό που είναι ίσως λιγότερο γνωστό, είναι ότι το καταστραφέν μπρούτζινο άγαλμα αποτελούσε μόνο ένα «κομμάτι» του μεγάλου παζλ που έχει δημιουργηθεί στην Πάφο από το 2017 και που έχει στην ουσία μετατρέψει την πόλη σε μια ανοιχτή γκαλερί έργων τέχνης. Είναι η καμπάνια που οραματίσθηκαν και υλοποίησαν οι άνθρωποι του Οργανισμού για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Πάφος 2017, σε συνεργασία με καλλιτέχνες, υπό τον εύγλωττο τίτλο: «Ανοιχτό Μουσείο».

Η είδηση της καταστροφής και κλοπής του «Κοριτσιού με του χούλα-χουπ» της Γιώτας Ιωαννίδου, επανέφερε στη μνήμη την δημιουργία όλων αυτών των εικαστικών δημιουργιών που κοσμούν πολυσύχναστους και σημαντικούς χώρους της Πάφου. Το project-κληρονομιά του Οργανισμού για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Πάφος 2017, με τίτλο «Σημάδια στον Χρόνο και Χώρο» περιλαμβάνει συνολικά 12 έργα, τα οποία τοποθετήθηκαν σε διάφορα σημεία της πόλης, δημιουργώντας έτσι μια ανοιχτή γκαλερί στην πόλη.

Μια γεωμετρική μαρμάρινη εγκατάσταση, η «Όψεις Απεραντοσύνης» του Χάρη Πασπαλλή, το σύμβολο της Κύπρου η Αφροδίτη σε ένα βράχο ως ο «Άλλος ‘Ηλιος» της Γιώτας Ιωαννίδου και η κόκκινη «Παπαρούνα» του Ανδρέα Παρασκευά που ξεπροβάλλει ανάμεσα στον Φάρο και την θάλασσα, είναι τρία από τα έργα που έχουν εγκατασταθεί πρώτα σε στρατηγικά σημεία της πόλης, στο δυτικό παραλιακό μέτωπο της Κάτω Πάφου, προσδίδοντας της μια άλλη ενδιαφέρουσα προοπτική και αποτελώντας πολυφωτογραφημένα πλέον σημεία και έργα.

Τις παρεμβάσεις των καλλιτεχνών που ήδη έχουν εγκαταστήσει έργα στα πλαίσια του ίδιου project, συμπληρώνουν οι Ανδρέας Μακαρίου, Umit Inatcsi και Δημήτρης Μακαρίου οι οποίοι δημιούργησαν γλυπτά και εικαστικά έργα σε ανοικτούς χώρους, δίνοντας μια νέα διάσταση στο ανοικτό εργοστάσιο πολιτισμού ως ιδέα αλλά και περαιτέρω ανάπτυξη στην φιλοσοφία του «Ανοικτού Μουσείου». Φιλοδοξία με τα έργα αυτά είναι να μπει η Πάφος στον χάρτη των πόλεων εκείνων με ενδιαφέροντα και γοητευτικά σημεία αναφοράς τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες της. 

Μιλώντας στο PafosNet η καλλιτέχνης Γιώτα Ιωαννίδου, επισημαίνει ότι η προσπάθεια αυτή, μοναδική στην Κύπρο, αφορά στην αναζήτηση της πολιτισμικής παράδοσης του μύθου και της αρχέτυπης ιστορικής μνήμης και τη μετεξέλιξη τους σε εικαστικές παρεμβάσεις στο χώρο, ούτως ώστε να αποτελέσουν το προζύμι για τη δημιουργία ενός μόνιμου «Σύγχρονου Ανοικτού Μουσείου Τέχνης» με νέες σηματοδοτήσεις και σημειολογία.

« Οι εικαστικοί, την άμεση σχέση με το πλατύ κοινό δεν την έχουν», παρατηρεί. « Συνήθως υπάρχει περιορισμένο κοινό σε γκαλερί και μουσειακούς χώρους. Ένα κοινό που λειτουργεί, είτε με μοχλό την ανάγκη του να θαυμάσει, είτε να δει και να βιώσει αυτό που εκπέμπει το έργο. Υπάρχει μεγάλη διαφορά σε ένα έργο που εκτίθεται σε δημόσιο χώρο και σε ένα εσωτερικό χώρο, γκαλερί, μουσεία. Οι γκαλερί και τα μουσεία είναι για μένα χώροι ερευνητικοί όπου συνομιλείς πιο πολύ με τους συναδέλφους ή με τους ειδικούς της τέχνης ή με ανθρώπους οι οποίοι είναι μυημένοι στις εικαστικές αναζητήσεις. Μπορείς να έχεις ένα διάλογο σε επίπεδο ειδικών.

Όταν όμως βρίσκεται στο δημόσιο χώρο τα πράγματα αλλάζουν ριζικά. Έχεις την πολιτισμική πραγματικότητα να αντιμετωπίσεις. Πας να βάλεις το χέρι σου σε ένα πραγματικό χώρο, οπότε ο διάλογος που ανοίγεις, δεν είναι με τους ειδικούς, είναι κατευθείαν με το πλατύ κοινό και με την εγκάρσια εξουσία. Όταν κάνεις μια έκθεση σε μια γκαλερί, σε ένα μουσείο, οι άνθρωποι της τέχνης έχουνε μια ιδεολογική αντιμετώπιση της τέχνης ο καθένας και μια θέση περιορισμένη στο αντικειμενικά σωστό. Οπότε ο διάλογος δεν είναι ηδονικός, δεν έχει το ηδονικό στοιχείο. Ενώ με τον κόσμο υπάρχει αυτή η σχέση. Στο εξωτερικό η τέχνη για το κοινό είναι κάτι σαν φυσικό φαινόμενο, ίσως και αναγκαίο».

Η δικιά της ιδέα, τονίζει η κ. Ιωαννίδου, είναι βασισμένη πάνω στην πολιτισμική διαστρωμάτωση του τόπου και του χώρου ειδικά. Εκείνο το οποίο με απασχόλησε από τη στιγμή που ξεκίνησε η ιδέα του γλυπτού, εξηγεί, ήταν κατά πόσο θα μπορούσε να ενσωματωθεί στη ζωή των κατοίκων αυτής της πόλης:

« Όταν ξεκινάς από ένα ερέθισμα που για μας τους Παφίτες θα μπορούσε να είναι το Μεσαιωνικό Κάστρο, δίπλα στο λιμάνι και στον αρχαιολογικό χώρο, έχεις ένα πλάνο δημιουργίας. Αυτό καθορίζει και το δικό σου εικαστικό λόγο σε σχέση με την τελειωτική εικόνα του έργου. Κατά την πορεία της υλοποίησης, τυχαία γεγονότα πολλές φορές καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα. Και εκεί που λες σαν δημιουργός ολοκληρώθηκε, το παραδίδεις στον κόσμου του».

Η περιοχή δίπλα από το Μεσαιωνικό Κάστρο, μέσα σε ένα αρχαιολογικό χώρο έχει ήδη αρκετή ενέργεια, ικανή να στηρίξει τη σημαντικότητα του, αναφέρει η Γιώτα Ιωαννίδου.

« Οι πληροφορίες πολλές, τα βιώματα άλλα τόσα», τονίζει. « Είναι η πόλη που γεννήθηκα και ο χώρος που πρωτοπαρατήρησα εικαστικά. Καταλαβαίνει κανείς όταν βρεθεί στο χώρο όπου εγκαταστάθηκε το γλυπτό της σύγχρονης Αφροδίτης πλάι στο Μεσαιωνικό Κάστρο, τη θάλασσα και τον υπόλοιπο αρχαιολογικό χώρο, ότι η ενέργεια του έργου είναι εκτός του έργου. Δηλαδή έχει σημασία αυτό που σου κάνει το έργο, όχι το σκάλισμα του, ή η λεπτομέρεια του ή το υλικό του. Δε λες τι ωραίο σκάλισμα. Δηλαδή ξεπερνά το υλικό του. Και νιώθεις την ενέργεια πίσω σου, πλάι σου, νιώθεις να επηρεάζονται οι αισθήσεις σου».

Το «ανοιχτό μουσείο» της Πάφου, επισημαίνει ωστόσο η εικαστικός Γιώτα Ιωαννίδου, επί της ουσίας παραμένει μετέωρο, ενόσω ο μέγας στόχος που θέλησε να εξυπηρετήσει δεν εκπληρώνεται: Και αυτός δεν ήταν άλλος, παρατηρεί, από το να υπάρξει μια διαχρονική συνέχεια της προσπάθειας εκείνης που άρχισε και άνθισε ενώ η Πάφος υπήρξε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

« Σήμερα, μια πενταετία και πλέον από τότε, υποτίθεται ότι θα υπήρχε στην πόλη μας ένα ίδρυμα πολιτισμού που θα αποτελούσε την φυσική συνέχεια του «Πάφος 2017» και που θα πατούσε πάνω στην κληρονομιά εκείνη για να παράγει συνεχώς πολιτισμό», αναφέρει. « Βλέπει κανείς να συμβαίνει κάτι τέτοιο; Ούτε ίδρυμα συστάθηκε, ούτε κανεός γνωρίζει πού βρίσκεται το θέμα, ούτε συνέχεια στις δράσεις του 2017 υπήρξε, ούτε καμία υποδομής του αξιοποιήθηκε».

Η Γιώτα Ιωαννίδου εγκαλεί την Πολιτεία και τους αρμόδιους εκπρόσωπους της για εγκατάλειψη του πολιτισμού και σε γενικότερο επίπεδο. Ποιος θυμάται, λέει χαρακτηριστικά, την προσπάθεια να νομοθετηθεί η ύπαρξη σε ποσοστό μέχρι 1% έργων τέχνης στα δημόσια κτήρια;

«Εξαιρουμένου του κτηρίου του ΘΟΚ στη Λευκωσία, ουδέν έγινε και σε αυτή την περίπτωση», καταλήγει.