Οι μέλισσες της Πάφου εκπέμπουν S.O.S.: Μια μελέτη μαθητών του Λυκείου Αγ. Νεοφύτου Πάφου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Τον Μάρτιο του 2018, ο Παγκύπριος Σύνδεσμος Μελισσοκόμων κατήγγειλε μαζικές θανατώσεις μελισσών λόγω της έκθεσής τους σε εντομοκτόνα. Τα περισσότερα κρούσματα ήταν στην επαρχία της Πάφου και σε μία περίπτωση αφορούσαν μέχρι και 700 μελίσσια, οι πληθυσμοί των οποίων μειώθηκαν κατά 50%! Το πρόβλημα εντείνεται αν αναλογιστούμε πως η επαρχία της Πάφου είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παγκύπρια στον αριθμό μελισσιών.

Στις δυσοίωνες αυτές αναφορές προχώρησαν μαθητές του Λυκείου Αγίου Νεοφύτου Πάφου, που μετέχουν στο πρόγραμμα «Νέοι Δημοσιογράφοι για το περιβάλλον». Υπό την καθοδήγηση της καθηγήτριας βιολογίας Στυλιανής Τσιάπου, οι μαθητές Ε. Γεωργίου, Γ. Ιωάννου, Ε. Παναγιώτου, Ν. Προδρόμου, Ε. Σταύρου και Φ. Χατζηδημοσθένους, προχώρησαν στην εξειδικευμένη και εμπεριστατωμένη έρευνα, το κεντρικό μήνυμα της οποίας είναι απλό και, δυστυχώς, αγωνιώδες: Ας βοηθήσουμε όλοι και άμεσα.

Η μελέτη των μαθητών του προγράμματος τονίζει ότι τα τελευταία χρόνια γίνεται εκτενής αναφορά στην απειλή που δέχεται η μέλισσα παγκοσμίως από την αλόγιστη χρήση αγροπροστατευτικών φυτοφαρμάκων και κάποιων εντομοκτόνων όπως τα νεονικοτινοειδή. Μια σημαντικότατη παράμετρος της όλης υπόθεσης, τονίζουν οι μαθητές, είναι η σημασία του να γνωρίζουμε αν υπάρχουν υπολείμματα εντομοκτόνων στο κυπριακό μέλι.

« Ως προς τη σημασία της μέλισσας και η κατάσταση της μελισσοκομίας στην Κύπρο», επισημαίνεται στη μελέτη των μαθητών του Λυκείου Αγίου Νεοφύτου Πάφου, « θα πρέπει να τονισθεί ότι η μέλισσα έχει χαρακτηριστεί ώς το πολυτιμότερο έντομο του πλανήτη μας, καθώς μέσω της επικονίασης θα οδηγήσει στη γονιμοποίηση και καρποφορία της τάξης του 75% των καλλιεργειών που παράγουν τρόφιμα που αντιστοιχούν στο 35% της παγκόσμιας παραγωγής φρούτων και λαχανικών. (Δήλωση επιτρόπου περιβάλλοντος, 2019).

Σήμερα στην Κύπρο είναι εγγεγραμμένοι 676 μελισσοκόμοι, οι περισσότεροι από τους οποίους διατηρούν τα μελίσσια τους ως χόμπι, με μόλις 180-200 άτομα να το ασκούν ως επάγγελμα».

Η επιβίωση της μέλισσας στην Κύπρο, τονίζεται στη μελέτη, επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, ανθρωπογενείς και μη.

« Στους μη ανθρωπογενείς ανήκουν η ανομβρία, οι ξηροθερμικές κλιματολογικές συνθήκες, η ύπαρξη υψηλών ποσοστών σκόνης στον αέρα, οι πυρκαγιές από φυσικά αίτια, κλπ», αναφέρουν τα παιδιά που μετείχαν στη μελέτη. « Στους ανθρωπογενείς είναι η κακή μελισσοκομική πρακτική από μελισσοκόμους, οι βανδαλισμοί, η εκχέρσωση εκτάσεων, η χρήση αγροπροστατευτικών προϊόντων και άλλα».

Στη μελέτη για το οριακό επίπεδο στο οποίο βρίσκεται πλέον το συγκεκριμένο είδος και η μελισσοκομία στην Κύπρο και ειδικότερα στην Πάφο, οι μαθητές τονίζουν ιδιαίτερα ότι καθίσταται σαφές πως η προσπάθεια μιας αποκλειστικά θετικής συσχέτισης μιας μείωσης στον αριθμό των μελισσών με τη χρήση αγροπροστατευτικών προϊόντων είναι πολύ δύσκολη.

Η υπεύθυνη γεωπόνος του Κέντρου Μελισσοκομίας Κύπρου, Αθανασία Αγγέλου, ενημέρωσε τα παιδιά, στην οποία κατέφυγαν για τους σκοπούς της έρευνας τους, ότι παρόλο που δεν παρατηρείται μείωση των κυψελών στην Κύπρο, έχει μειωθεί ο αριθμός των μελισσών μέσα στην κυψέλη.

« Ένας από τους πιο σοβαρούς ανθρωπογενείς λόγους είναι η αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων και φυτοφαρμάκων», ανέφερε. « Ενθαρρυντικό πάντως είναι το γεγονός πως η αγορά εντομοκτόνων και σχετικών αγροπροστατευτικών προϊόντων εμφάνισε μείωση της τάξης του 40% στην Κύπρο τη διετία 2014-2016 σε σχέση με τη διετία 2011-2013.

Τα νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα προστίθενται στο νερό και μέσω της διαδικασίας του ποτίσματος απορροφώνται από τα φυτά όπου ενώνονται με ειδικούς υποδοχείς στο κεντρικό νευρικό σύστημα των εντόμων οδηγώντας σε παράλυση και θάνατο. Συσσωρεύονται στο χώμα και διεισδύουν στο νέκταρ και τη γύρη των φυτών. Οι μέλισσες πεθαίνουν όταν συλλέγουν δηλητηριασμένο νέκταρ, γύρη και νερό και όταν πετούν ανάμεσα σε μεταφερόμενο από τον αέρα νέφος εντομοκτόνου. (Τοφαρής και Λυσανδρίδης, 2010).

Στην Κύπρο παρατηρούνται κατά καιρούς νεκρές μέλισσες στο έδαφος, κάτω από δέντρα, μέσα στα άνθη, μπροστά από την κυψέλη».

Η έρευνα των μαθητών του λυκείου της Πάφου ως προς τον αν υπάρχουν υπολείμματα αγροπροστατευτικών προϊόντων στο Κυπριακό μέλι, κατέδειξε όπως αναφέρουν ότι σε έρευνα του Υπουργείου Γεωργίας και βάσει της ανάλυσης 40 δειγμάτων κυπριακού μελιού τα έτη 2013 και 2015, δεν εντοπίστηκαν φυτοπροστατευτικές ουσίες σε κανένα δείγμα ακόμα και από δείγματα περιοχών με έντονη γεωργική δραστηριότητα γιατί οι μέλισσες που έχουν εκτεθεί σε εντομοκτόνα αναγνωρίζονται από μέλισσες φρουρούς της κυψέλης και θανατώνονται:

« Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε, όπως αναφέρεται στη μελέτη Λυσανδρίδη και Τοφαρή το 2010;

Τρόποι προστασίας της μέλισσας από πολίτες:

Στον κήπο μας δεν χρησιμοποιούμε φυτοφάρμακα. Για την φυτοπροστασία υπάρχουν φυσικές λύσεις που δεν βλάπτουν το περιβάλλον και την υγεία μας.

Φυτεύουμε μελισσοκομικά φυτά (θυμάρι, χαρουπιές, λεβάντες, τριανταφυλλιές, μοσφιλιές, δεντρολίβανο, ρούδι, κ.ά)

Προτιμούμε παραδοσιακές και ντόπιες ποικιλίες αντί για τα υβρίδια.

Δεν καταστρέφουμε τις φωλιές των αγριομελισσών.

Έχουμε πάντα λίγο νερό που σε κάποιο σημείο γιατί το χρειάζονται οι μέλισσες.

Φτιάχνουμε φωλιά για μέλισσες αλλά και για άλλα ωφέλιμα έντομα.

Προστατεύουμε τα δάση.

Ενισχύουμε την κυπριακή μελισσοκομία αγοράζοντας κυπριακά προϊόντα.

Επίσης, τρόποι προστασίας της μέλισσας από γεωργούς και αρμόδιους φορείς είναι:

Να μην εφαρμόζουν ψεκασμούς όταν η καλλιέργεια βρίσκεται σε ανθοφορία ή υπάρχουν ανθισμένα ζιζάνια τα οποία επισκέπτονται οι μέλισσες.

Να χρησιμοποιούν εντομοκτόνα χαμηλής μελισσοτοξικότητας.

Να ενημερώνουν τους μελισσοκόμους πριν από κάθε ψεκασμό.

Να έχουν πάντα υπόψη τους ότι οι μέλισσες προσφέρουν στο μέγιστο, για την αύξηση της παραγωγής της καλλιέργειάς τους και επομένως του εισοδήματός τους».