Ο ρόλος της Γερμανίας ως δρώντας στην οικονομική κρίση

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Του δικηγόρου Γεώργιου Ξιναρή

Η Γερμανία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη συζήτηση σχετικά με την κρίση χρέους της Ελλάδας με βάση το θεωρητικό πλαίσιο του φιλελεύθερου διακυβερνητισμού το οποίο υπογραμμίζει τόσο τον ρόλο των οικονομικών συμφερόντων της Γερμανίας, όσο τη σημασία των θεσμών στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και επισημαίνει τον κεντρικό ρόλο της ως κράτους, στη  σημασία  των εγχώριων  οικονομικών  συμφερόντων  και  στις  διαπραγματεύσεις  μεταξύ  των  εθνικών κυβερνήσεων. Έτσι, η δομικά ασύμμετρη αλληλεξάρτηση που δημιουργεί αποκλίνουσες προτιμήσεις και άνιση διαπραγματευτική ισχύ καθιστά απίθανη οποιαδήποτε εναλλακτική λύση στο status quo. Κύριο στοιχείο αυτού του ισχυρισμού στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην οικονομική ισχύ της γερμανικής οικονομίας και στην ιδιότητά της ως κύριου δανειστή στην κατάρτιση δανειακών προγραμμάτων και μηχανισμών διαχείρισης κρίσεων, καθιστώντας την απαραίτητη για τη λήψη αποφάσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτή η καταναγκαστική δύναμη της Γερμανίας  ενισχύθηκε περαιτέρω στην κρίση του ευρώ με την ενδυνάμωση της «σταθερότητας» εξαιτίας των Κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης καθώς και στην αντίδραση της Γερμανίας στις ιδέες που προτείνουν θεσμική πρωτοτυπία στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Ένωση, όπως τα ευρωομόλογα ή το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο. Πιο συγκεκριμένα, η γερμανική ηγεσία απεικονιζόταν ως ικανή να επιβάλει τις δικές τις ιδέες για την κρίση, ενώ αντιστεκόταν σε οποιεσδήποτε εναλλακτικές ιδέες και αντέστρεψε μια τραπεζική ένωση για πολύ καιρό.

Περαιτέρω, ήταν η μακρόχρονη φιλοσοφία της Γερμανίας για τον τρόπο οργάνωσης της οικονομικής της πολιτικής που διαμόρφωσε την άποψη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για το είδος  των αποφάσεων της. Επιπλέον, η ίδια φιλοσοφία οδήγησε στη λιτότητα, τη διαρθρωτική μεταρρύθμιση, όπως ήταν επίσης οι ιδέες που οδήγησαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και καθοδήγησαν τις ενέργειές του στην άσκηση της ελάχιστης θεσμικής εξουσίας που είχε κατά την έναρξη της κρίσης στην ευρωζώνη. Η αυξημένη αίσθηση της κρίσης, σε συνδυασμό με την πεποίθηση ότι δεν υπήρχε εναλλακτική λύση στη λιτότητα, κατεύθυνε  τους περισσότερους βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να ψηφίσουν υπέρ της ενίσχυσης των κανόνων στο Six-Pack και στο Two-Pack, προωθώντας αυστηρότερα μέτρα από αυτά που προϋπήρχαν δηλαδή με την προσθήκη ψηφοφορίας μέσω αντίστροφης ειδικής πλειοψηφίας, η οποία περιορίζει ουσιαστικά τη θεσμική εξουσία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την παρεμπόδιση των κυρώσεων της Επιτροπής.

H ελληνική κυβέρνηση πρόσμενε ότι η γερμανική κυβέρνηση θα μαλακώσει τελικά τις απαιτήσεις λιτότητας και ίσως ακόμη διαγράψει κάποιο χρέος. Αντιθέτως η Ελλάδα ανακάλυψε με σκληρό τρόπο, ότι η Γερμανία δεν υποχωρεί στις διαπραγματεύσεις της με έναν κατώτερο εταίρο. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων για το χρέος του 2015, η ελληνική κυβέρνηση συνέχισε τις προσπάθειές της να ασκήσει πίεση στη Γερμανία για να προσαρμόσει τη θέση της, εφαρμόζοντας τακτικές επιβράδυνσης, εμμένοντας ότι η Γερμανία συνεχίζει να οφείλει στην Ελλάδα αποζημίωση για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μάλιστα κλητεύοντας εσωτερικά δημοψήφισμα για τις συνθήκες διάσωσης. Όλοι αυτοί οι αγώνες αποδείχθηκαν μάταιοι και στην πραγματικότητα ενίσχυαν μόνο την αντοχή της Γερμανίας.

Στην περίοδο της κρίσης θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ακόμα πως η Γερμάνια κατείχε μια θέση εικονικής ηγεμονίας. Παρόλο που ήταν αναπόφευκτο να επανέλθει σταδιακά η Γερμανία στα εθνικά της συμφέροντα καθώς πλήρωσε το μεγαλύτερο μέρος των λογαριασμών διάσωσης, η κρίση του ευρώ την ώθησε γρήγορα σε εξέχουσα θέση και δύναμη, μάλλον πριν η γερμανική κυβέρνηση να είχε χρόνο να εξισορροπήσει μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών συμφερόντων. Από μια άλλη άποψη, η Γερμανία ήταν ένας απρόθυμος ηγεμόνας που δεν ήθελε να ηγηθεί και να υποστεί τις συνέπειες, από τις λανθασμένες εκτιμήσεις των Γερμανών ηγετών, που φάνηκε από την απροθυμία της για την διάσωση της Ελλάδας από την αρχή της κρίσης, με αποτέλεσμα η κρίση να βγει εκτός ελέγχου κάνοντας κάθε απόπειρα διάσωσης πολύ πιο δαπανηρή.

*Αυτό το άρθρο γράφτηκε ως μέρος των ακαδημαϊκών δραστηριοτήτων του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Ευρωπαϊκή Πολιτική και Διακυβέρνηση του Πανεπιστημίου Νεάπολις