Ο χρόνιος πόνος

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Δρ. Περικλής Ζαβρίδης MD, MSc
Αναισθησιολόγος
Διαχείριση Χρόνιου Πόνου

Ο πόνος είναι μία πολύπλοκη δυσάρεστη υποκειμενική εμπειρία με αισθητική, συναισθηματική και κοινωνική διάσταση. Tα ερεθίσματα που λαμβάνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος εξαιτίας του πόνου, ερμηνεύονται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τα προσωπικά βιώματα του καθενός.

O πόνος συνήθως είναι μια προειδοποίηση του σώματος ότι κάτι δεν πάει καλά. Μερικές φορές το σύστημα προειδοποίησης "καταρρέει" και "σημαίνει συναγερμό" χωρίς να υπάρχει λόγος, ή τουλάχιστον χωρίς να υπάρχει σημαντικός λόγος, και τα υπερδιεργεμένα νεύρα εξακολουθούν να αναφέρουν το άλγος στον εγκέφαλο.

Ο πόνος μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως προς τον εμπλεκόμενο μηχανισμό (πόνος από τη διέγερση των αλγοϋποδοχέων ή νευροπαθητικός πόνος), τη διάρκεια του (οξύς ή χρόνιος), και από το σημείου του σώματος που επηρεάζεται από αυτόν.

Ο χρόνιος πόνος έχει διάρκεια πέραν των τριών μηνών και συχνά είναι ανεξάρτητος από την αρχική του αιτία. Οι ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιο πόνο βρίσκονται συχνά στην δυσάρεστη κατάσταση, να πρέπει να αποδείξουν στον γιατρό ή στους φίλους τους ότι υποφέρουν. Σημαντικό για τους ασθενείς, είναι να έχουν κατά νου, πως παρόλο που το μέρος του σώματός τους αισθάνεται τον πόνο, δεν σημαίνει απαραίτητα πως έχει καταστραφεί και πως δεν υπάρχει δυνατότητα χρήσης του. Απλούστατα, αυτό που συμβαίνει, είναι η φθορά του μηχανισμού του πόνου στο συγκεκριμένο μέρος του σώματος, με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία του και την αποστολή αχρείαστων μηνυμάτων στον εγκέφαλο.

Όταν ζούμε πονώντας για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα πράγματα μπορεί να γίνουν χειρότερα. Ο πόνος συχνά περιορίζει τη δυνατότητα του ανθρώπου να εργαστεί, να διασκεδάσει ή ακόμη και να αυτοεξυπηρετηθεί. Πολλά άτομα που υποφέρουν από χρόνιο πόνο εγκαταλείπουν τη δουλειά τους και έτσι αποκτούν και οικονομικό πρόβλημα. Καθώς ο χρόνος περνά δίχως να νιώθουν καμιά ανακούφιση, τα άτομα αυτά τείνουν να γίνουν εσωστρεφή και να πάθουν κατάθλιψη. "Αγκιστρώνονται" στην οικογένεια τους, στους φίλους τους ή σε όποια άλλα άτομα τους φροντίζουν, στάση που μεγαλώνει τη μοναξιά και την κοινωνική τους απομόνωση.

Ο νευροπαθητικός πόνος, προέρχεται από οργανική βλάβη ή δυσλειτουργία του νευρικού ιστού. Έχει χαρακτηριστική κλινική εικόνα και δικούς του παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς που τον κατατάσσουν σε ξεχωριστή νοσολογική οντότητα. Ο νευροπαθητικός πόνος μπορεί να οφείλεται σε διαβητική νευροπάθεια, λοίμωξη από έρπητα ζωστήρα, ριζοπάθεια (οσφυαλγία), σε ογκολογική πάθηση, ή μετεγχειρητικά. Οι ασθενείς παρουσιάζουν τον πόνο ως τρύπημα, μυρμήγκιασμα, κάψιμο, σαν αίσθημα να τους διαπερνά ρεύμα.

Η αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου απαιτεί την εξειδικευμένη γνώση εκπαιδευμένων ιατρών, όπως επίσης και την συνεργασία με τον ειδικό ιατρό για την αντιμετώπιση της κύριας ασθένειας.

Μερικές από τις παθήσεις που αντιμετωπίζονται σε ένα σύγχρονο ιατρείο πόνου:
Οσφυαλγία & αυχεναλγία
Κεφαλαλγία (ημικρανίες, κεφαλαλγίες)
Στένωση σπονδυλικού σωλήνα
Σύνδρομα αρθρώσεων Facet
Συμπαθητική δυστροφία
Μεθερπητική νευραλγία
Νευραλγία μετά από τραυματισμό
Άλγος προσώπου
Χρόνιος μετεγχειρητικός πόνος
Άτυπα κοιλιακά άλγη
Πυελικός πόνος
Διαβητική Νευροπάθεια
Καρκινικός πόνος

Πρώτιστος σκοπός της γνωμάτευσης ενός εξειδικευμένου γιατρού στο ιατρείου πόνου και παρηγορητικής θεραπείας είναι η σαφής απάντηση στο ερώτημα «γιατί πονάει ο άρρωστος», «ποια είναι η αιτία του πόνου» και ακολούθως να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου.

Στις περιπτώσεις ασθενών με κακοήθη πόνο (καρκινικό πόνο) το ιατρείο πόνου αποστολή έχει να προσφέρει ανακουφιστική και παρηγορητική φροντίδα μέχρι το τέλος της ζωής. Ένας βασικός τρόπος αντιμετώπισης του πόνου σε αυτή την κατηγορία είναι η από του στόματος ή η διαδερμική χορήγηση αναλγητικών. Παρόλα αυτά, υπάρχει μεγάλος αριθμός ασθενών στους οποίους ο πόνος εμμένει είτε γιατί είναι ανθεκτικός στην παραπάνω αγωγή, είτε γιατί εμφανίζονται ανεπιθύμητες ενέργειες, ή ακόμη και γιατί είναι αδύνατη η λήψη θεραπείας από το στόμα. Σε αυτές τις κατηγορίες ασθενών, μπορούν να εφαρμοσθούν τεχνικές όπως: α)ο νευρικός αποκλεισμός (χορήγηση δηλαδή τοπικών αναισθητικών φαρμάκων στο υπεύθυνο νευρικό σύστημα/πλέγα του οργάνου ή του μέλους που πάσχει), β)η χορήγηση αναλγησίας στο κεντρικό νευρικό σύστημα (τοποθέτηση μόνιμου επισκληρίδιου ή υπαραχνοειδή καθετήρα μέσω αντλίας συνεχούς έγχυσης) ή γ)η χορήγηση νευρολυτικών ουσιών με σκοπό την καταστροφή των υπεύθυνων νεύρων. Ο νευρικός αποκλεισμός γίνεται στα νεύρα της περιοχής όπου εντοπίζεται ο πόνος και αφορά εγχύσεις τοπικού αναισθητικού, κορτιζόνης ή νευρολυτικών ουσιών.
Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα θεραπειών για τον έλεγχο του πόνου. Ορισμένες έχουν αποτελέσματα σε κάποιους ασθενείς ενώ σε άλλους όχι. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο πόνος αποτελεί προσωπικό βίωμα.

Τα παυσίπονα κυμαίνονται από ήπια έως ισχυρά. Ο πόνος, για παράδειγμα, που οφείλεται σε νευρική βλάβη συχνά μπορεί να είναι διαξιφιστικός, καυστικός ή σαν ηλεκτρικό ρεύμα. Αυτό το είδος πόνου ενδέχεται να υποχωρεί με φάρμακα που δεν έχουν αποτέλεσμα σε άλλα είδη πόνου. Για την αντιμετώπιση του πόνου μπορεί να χορηγηθούν επίσης και φάρμακα που χορηγούνται σε παθήσεις όπως η κατάθλιψη. Η χορήγηση τέτοιων φαρμάκων δεν σημαίνει ότι ο γιατρός θεωρεί ότι ο πόνος βρίσκεται "αποκλειστικά στο μυαλό σας".

Ένας γενικός κανόνας για την αντιμετώπιση του πόνου με τη βοήθεια φαρμάκων, είναι η χορήγηση τους σε τακτά χρονικά διαστήματα και σε χαμηλές δόσεις, προκειμένου η ανακούφιση από τον πόνο να είναι συνεχής και οι παρενέργειες ελάχιστες.
Ορισμένα φάρμακα έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν εγχέονται στην περιοχή που προκαλεί τον πόνο ή κοντά στα νεύρα που τον μεταδίδουν. Μερικές φορές χρειάζεται να παραμείνει στην περιοχή καθετήρας προκειμένου να συνεχιστεί η χορήγηση του φαρμάκου. Στις περιπτώσεις όπου απαιτείται μακροχρόνια αντιμετώπιση του πόνου, ο καθετήρας μπορεί να συνδεθεί με μία μικρή αντλία και το όλο σύστημα να εμφυτευθεί κάτω από το δέρμα.

Η αίσθηση του πόνου σε ορισμένες περιοχές μπορεί να περιοριστεί με τη χρήση ηλεκτρικών διεγέρσεων. Ορισμένες συσκευές ηλεκτροδιέγερσης έχουν καλά αποτελέσματα όταν τοποθετούνται επί του δέρματος. Άλλες, πιο εξελιγμένες συσκευές, έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν έρχονται σε πιο άμεση επαφή με το νευρικό σύστημα, όπως για παράδειγμα όταν εφαρμόζεται κοντά στο νωτιαίο μυελό ή ακόμη και απευθείας στον εγκέφαλο.
Η ελεγχόμενη κινητοποίηση και άσκηση των μελών του σώματος που ταλαιπωρούνται από τον πόνο, συχνά βοηθά στην λειτουργική αποκατάσταση των άκαμπτων αρθρώσεων και μυών.

Συζητώντας με έναν επαγγελματία σύμβουλο ή ψυχολόγο, το άτομο μπορεί να μάθει να χειρίζεται καλύτερα τις αρνητικές επιδράσεις που έχει ο πόνος στην κινητικότητα του, στην κοινωνική του ζωή και στις σχέσεις του. Δύο χαρακτηριστικές μέθοδοι , που ορισμένοι ψυχολόγοι εφαρμόζουν για να βοηθήσουν τους ασθενείς τους να αντιμετωπίσουν τον πόνο, είναι η χαλάρωση και η βιοανάδραση.
Πέρα από τις καθιερωμένες ιατρικές θεραπείες, υπάρχουν πολλές άλλες μορφές θεραπείας που στοχεύουν στην ανακούφιση από τον χρόνιο πόνο και βοηθούν ορισμένους ασθενείς.

Οι χειροπράκτες και οστεοπαθολόγοι, για παράδειγμα, ασχολούνται με τις αρθρώσεις και σε μερικές περιπτώσεις μπορούν να βοηθήσουν τον ασθενή. Το ίδιο ισχύει και για τις κινέζικες παραδοσιακές μεθόδους θεραπείας όπως ο βελονισμός.

Ορισμένες Κλινικές Πόνου παρέχουν συνδυασμό θεραπειών με την συνεργασία των ειδικών γιατρών πόνου με άλλους επαγγελματίες από τον χώρο της υγείας όπως φυσιοθεραπευτές, νοσηλευτικό προσωπικό, σύμβουλοι και ψυχολόγοι. Αυτή η πολυδιάστατη προσέγγιση του προβλήματος αποδεικνύει περίτρανα ότι ο χρόνιος πόνος έχει σοβαρό αντίκτυπο σε πολλές και διαφορετικές πτυχές της ζωής του πάσχοντα. Στις περιπτώσεις αυτές, η πιο αποτελεσματική οδός για τη βελτίωση της ευεξίας του ατόμου είναι ο συνδυασμός θεραπευτικών μεθόδων.