Μουσειακή Αγωγή: Μάθημα Ιστορίας στην «πηγή» της, τα μουσεία της Πάφου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η κυρά της Λέμπας, η Άνασσα, οι κάτοικοι της αρχαίας Πάφου, οι συνήθειες των ανθρώπων της αρχαιότητας, «ξαναζωντανεύουν» εδώ και μερικά χρόνια κάθε Μάιο στις αίθουσες μουσειακών χώρων της Πάφου. Μαθητές δημοτικών σχολείων της Πάφου και γονείς, σε συνεργασία με τους συμβούλους Μουσειακής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, μετέχουν σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στο χρόνο, γνωρίζοντας πρόσωπα και πράγματα από το χθες της περιοχής.

Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα με την ευκαιρία της Ημέρας Μουσείων, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Μαίου. Οι μαθητές που λαμβάνουν μέρος κάθε χρόνο στο σχετικό πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, αλλά και όσοι από τους γονείς τους το επιθυμούν, μετέχουν στο ειδικό μάθημα εντός μουσειακών χώρων, προσδίδοντας ένα διαφορετικό τόνο στην ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία.

Το αλλιώτικο αυτό εκπαιδευτικό πρόγραμμα έχει τύχει μιας τεράστιας αποδοχής και δημοφιλίας στην επαρχία Πάφου. Ξεκίνησε με μαθήματα από το Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου, επεκτάθηκε ωστόσο και σε άλλους σημαντικούς μουσειακούς και αρχαιολογικούς χώρους της επαρχίας, όπως είναι το Μουσείο της Παλαιπάφου, το Αρχαιολογικό Πάρκο Κάτω Πάφου και όχι μόνο.

Οι σύμβουλοι Μουσειακής Αγωγής στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου, Στάλω Αντωνίου και Κάκια Ανδρονίκου, δήλωσαν στο PafosNet ότι στα πλαίσια του θεσμού Μουσειακής Αγωγής του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, οι αρμόδιοι αποσκοπούν στο άνοιγμα του Μουσείου προς την κοινωνία, τη δια βίου και διαγενεαλογική μάθηση.

Τα παιδιά δείχνουν κάθε φορά να απολαμβάνουν την όλη μαθησιακή διαδικασία η οποία συνδυάζει το μάθημα με το παιγνίδι, ενώ περιεργάζονται με εμφανή εντυπωσιασμό τα ομοιώματα των σημαντικών ευρημάτων που φιλοξενούν τα μουσεία της Πάφου.

Τα παιδιά που μετέχουν στο πρωτοποριακό πρόγραμμα, χωρίζονται σε τμήματα, έχοντας την ευκαιρία να ακούνε, να βλέπουν, αλλά και να μετέχουν σε μια διαδραστική διαδικασία ασυνήθιστη για τα «συμβατικά» εντός σχολικών αιθουσών μαθήματα.

Οι υπεύθυνες του προγράμματος εξηγούν ότι η μουσειακή εμπειρία είναι μια κατεξοχήν εκπαιδευτική εμπειρία που απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως ηλικίας, μόρφωσης και κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου.

«Η επαφή με το μουσείο συμβάλλει στην αξιοποίηση και εμπλοκή της πολιτιστικής κληρονομιάς  στην  εκπαιδευτική διαδικασία», τονίζουν οι κυρίες Αντωνίου και Ανδρονίκου, « φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με πρωτότυπο υλικό και αποτελεί χώρο απόκτησης γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων, και αξιών.

Ανάμεσα στους στόχους της μουσειακής αγωγής ως μη τυπικής μορφής εκπαίδευσης, είναι η ανάπτυξη κριτικής σκέψης, δημιουργικότητας και φαντασίας, η καλλιέργεια ευαισθησίας απέναντι στην τέχνη, τον πολιτισμό και το περιβάλλον, η προαγωγή πρωτοβουλίας και αυτοπεποίθησης και η ανάπτυξη κινητικών και αισθητικών ικανοτήτων. Συμβάλλει στην ανίχνευση και ενίσχυση των πολλαπλών τύπων νοημοσύνης και των ποικίλων μαθησιακών στυλ. Βασίζεται στη βιωματική και ελεύθερης επιλογής μάθηση (free-choice learning) μέσα από την κοινωνικοποίηση, την εξερεύνηση και το παιχνίδι».

Εμπνευστής των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Μουσειακής Αγωγής στην Κύπρο υπήρξε η αρχαιολόγος και εκπρόσωπος της Κυπριακής Ομοσπονδίας Φίλων Μουσείων, Άννα Μαραγκού.

Μέσα από συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, του Πολιτιστικού Κέντρου της τότε Λαϊκής Τράπεζας και του Τμήματος Αρχαιοτήτων, τα εκπαιδευτικά προγράμματα Μουσειακής Αγωγής θεσμοθετήθηκαν για πρώτη φορά στην Κύπρο τη σχολική χρονιά 1996-1997. Συγκεκριμένα, τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Μουσειακής Αγωγής ξεκίνησαν στην Κύπρο το Σεπτέμβρη του 1996 στο Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Πάφου και επεκτάθηκαν σε όλες τις επαρχίες της ελεύθερης Κύπρου στα εξής κρατικά, δημοτικά και ιδιωτικά μουσεία: Κυπριακό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού, Μεσαιωνικό Κάστρο Λεμεσού, Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρνακας, Μουσείο «Θάλασσα» στην Αγία Νάπα, Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο και Μουσείο Πιερίδη.

Ιδιαίτερα δημοφιλές στους μαθητές της Πάφου που έλαβαν μέρος στα μαθήματα αυτά εντός μουσείων, αποδείχθηκε το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ταξιδεύοντας με την Κυρά της Λέμπας», το οποίο καθιερώθηκε για πρώτη φορά ως διδακτική ενότητα το σχολικό έτος 2006-2007.

Οι αρμόδιες του προγράμματος εξηγούν ότι απευθυνόταν σε μαθητές Γ΄ και Δ΄ τάξεων της πόλης και επαρχίας Πάφου και στόχευε στη γνωριμία των παιδιών με την καθημερινότητα της χαλκολιθικής εποχής στην Κύπρο.

« Έχοντας σαν ξεναγό το χαλκολιθικό ειδώλιο, «κυρά της Λέμπας», τα παιδιά ταξίδευαν πίσω στο χρόνο και έρχονται σε επαφή με τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων της χαλκολιθικής Κύπρου», αναφέρουν. « Μέσα από εξερευνήσεις, παιχνίδι θησαυρού, γρίφους, ανασκαφή, θεατρικό παιχνίδι και δραματοποίηση, γίνονταν κοινωνοί της προϊστορικής καθημερινότητας. Χρησιμοποιώντας ελεύθερα στολές, προβιές, υφάσματα και ομοιώματα εκθεμάτων, κυνηγούσαν, επεξεργάζονταν σπόρους, παρασκεύαζαν φαγητό, ψάρευαν, έραβαν, έφτιαχναν περιδέραια και ειδώλια, κατασκεύαζαν αγγεία, έθαβαν τους νεκρούς τους. Τέλος, αναχωρούσαν παίρνοντας μαζί τους αξέχαστες μαθησιακές εμπειρίες».

Κάθε χρόνο στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα συμμετέχουν περίπου 1000 μαθητές Γ΄ και Δ΄ τάξεων και 80 εκπαιδευτικοί από σχολεία της πόλης και επαρχίας Πάφου. Η επιτυχία του προγράμματος διαφαίνεται τόσο μέσα από τη θετική γραπτή και προφορική ανατροφοδότηση των συμμετεχόντων όσο και από τις εργασίες των παιδιών που γίνονται στο σχολείο, ως προέκταση της μουσειακής δράσης.

Το νεότερο πρόγραμμα μουσειακής αγωγής που εφαρμόσθηκε πιλοτικά στην επαρχία Πάφου, είχε τίτλο «Στα χνάρια της θεάς Αφροδίτης» και πραγματοποιήθηκε στο Τοπικό Μουσείο Παλαιπάφου, στα Κούκλια.

Αποσκοπούσε και αυτό στη διαγενεακή μάθηση, δίνει δίνοντας την ευκαιρία στα παιδιά που μετείχαν να αλληλεπιδράσουν με τους γονείς, παππούδες, γιαγιάδες ή κηδεμόνες τους και να εξερευνήσουν από κοινού ένα σημαντικό πολιτισμικό χώρο της Κύπρου, με βιωματικό και δημιουργικό τρόπο. 

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκπαιδευτικά παιχνίδια στο Μουσείο και τον Αρχαιολογικό Χώρο, μουσικοαφηγηματική παράσταση με μύθους και άλλα.

Η «έξοδος» του σχολείου στους χώρους πολιτισμού, δεν περιορίζεται όμως στην Πάφο μόνο στους μουσειακούς χώρους. Αντίστοιχη πρωτοβουλία αναλήφθηκε πριν μερικά χρόνια από το Υπουργείο, το Γραφείο Πάφου του Υπουργείου Παιδείας και διάφορους άλλους εκπαιδευτικούς φορείς και όσον αφορά στην Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου.

Μαθητές δημοτικών σχολείων της επαρχίας μετέβαιναν στο κτίριο της Πινακοθήκης, επί της οδού Γλάδστωνος, όπου είχαν την ευκαιρία να κάνουν ένα μάθημα-ταξίδι στον κόσμο των τεχνών, με τη βοήθεια των εκπαιδευτικών τους και των αρμοδίων λειτουργών της Δημοτικής Πινακοθήκης Πάφου.

Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017 επίσης, μαθητές γυμνασίων της Πάφου επισκέφθηκαν τη Δημοτική Πινακοθήκη Πάφου, βλέποντας έργα και απαντώντας σε ερωτηματολόγιο που αφορούσε στα έργα του τουρκοκύπριου καλλιτέχνη Ουμίτ Ινατσί που φιλοξενείτο την περίοδο εκείνη στην πόλη.

Το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης, κηρύσσει κάθε χρόνο «Εβδομάδα Μουσειακής Αγωγής» με την ευκαιρία της «Διεθνούς Ημέρας Μουσείων (18 Μαΐου). Οι υπεύθυνοι, για τη Μουσειακή Αγωγή, επιθεωρητές και σύμβουλοι διοργανώνουν ποικίλες εκπαιδευτικές εκδηλώσεις εμπνευσμένες από τα Εκπαιδευτικά Προγράμματα Μουσειακής και Εικαστικής Αγωγής του ΥΠΠ. 

Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν εφαρμογές των εκπαιδευτικών προγραμμάτων με τη συμμετοχή των γονέων, παππούδων και γιαγιάδων των παιδιών, εκθέσεις με δημιουργίες παιδιών, ξεναγήσεις στις αίθουσες των Μουσείων και Πινακοθηκών μέσα από οργάνωση εικαστικών δραστηριοτήτων, δανεισμό Οικογενειακών Σακιδίων με οργάνωση ποικίλων δραστηριοτήτων για όλη την οικογένεια και άλλα.

Kατά τη διάρκεια της «Εβδομάδας Μουσειακής Αγωγής» τα σχολεία μπορούν να οργανώσουν διάφορες δραστηριότητες με στόχο την εξοικείωση των μαθητών με τον μουσειακό χώρο και την καλλιέργεια θετικών στάσεων απέναντι στην πολιτιστική μας κληρονομιά, όπως επίσκεψη σε μουσεία, πινακοθήκες, μνημεία, ή άλλους πολιτιστικούς χώρους, παρακολούθηση ή συμμετοχή στις εκπαιδευτικές εκδηλώσεις Μουσειακής και Εικαστικής Αγωγής του ΥΠΠ, έρευνα και καταγραφή μνημείων και χώρων λατρείας που βρίσκονται κοντά στο σχολείο ή στην ευρύτερη περιοχή και συλλογή σχετικών βιβλιογραφικών αναφορών, πληροφοριών και παραδόσεων, εντοπισμός στο διαδίκτυο, μουσείων, μνημείων και πινακοθηκών της Κύπρου και του κόσμου, δημιουργία μουσείου ή και πινακοθήκης μέσα στην τάξη, αξιοποίηση της εμπειρίας των μαθητών από τη συμμετοχή τους σε εκπαιδευτικά προγράμματα Μουσειακής και Εικαστικής Αγωγής που οργανώνει το ΥΠΠ με δημιουργικές δραστηριότητες, φιλοξενία ενός μουσειακού αντικειμένου ή ενός πίνακα ή μιας μουσειοβαλίτσας στην τάξη και εμπλουτισμό της σχολικής βιβλιοθήκης με βιβλία και άλλο έντυπο υλικό που αναφέρεται σε μουσεία και πινακοθήκες.