Λέμπα: Σάρκα και οστά επιτέλους στο όνειρο του Στας Παράσχου και του Άκη Κλεάνθους

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Μετά από δεκαετίες οραματισμών, σχεδιασμών, διαβουλεύσεων και πισωγυρισμάτων, το όραμα του μεγάλου καλλιτέχνη Στας Παράσχου για την δημιουργία του πρώτου πολιτιστικού χωριού στην Κύπρο, παίρνει τελεσίδικα σάρκα και οστά. Εντός του Φεβρουαρίου του 2019 θα γίνει οριστικά πλέον η κατακύρωση του συμβολαίου για την δημιουργία του Πολιτιστικού Χωριού Λέμπας, στον εργολάβο. Αυτό ανακοίνωσαν στην κοινοτική αρχή οι αρμόδιοι του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, σε επαφές που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη εβδομάδα, διευκρινίζοντας ότι η καθυστέρηση που παρατηρείται οφείλεται σε δύο εκκρεμότητες γραφειοκρατικής φύσης που ακόμη δεν έχουν ξεπερασθεί.

Επιβεβαιώνοντας τις πληροφορίες αυτές και το θετικό σκηνικό που μορφοποιείται πλέον οριστικά, ο κοινοτάρχης Λέμπας Θουκιδίδης Χρυσοστόμου, ανέφερε στο PafosNet ότι η πρώτη εκκρεμότητα αφορά στην αναμενόμενη τυπική άδεια από τον Υπουργό Εσωτερικών για προώθηση των εργασιών, αφού στην περιοχή υπάρχει και τουρκοκυπριακή έκταση. Η δεύτερη εκκρεμότητα, είπε, αφορά στην επίσης τυπική έγκριση του Τμήματος Πολεοδομίας για τα έργα.

« Με την επίλυση των δύο αυτών εκκρεμοτήτων, που πλέον μας διαμηνύθηκε ότι είναι θέμα λίγων ημερών», είπε, « το υπουργείο προχωρεί στην προκήρυξη των κατασκευαστικών προσφορών πριν το τέλος του χρόνου. Υπολογίζεται δε ότι εντός του Φεβρουαρίου η κατακύρωση θα γίνει στον προτιμητέο εργολάβο και τα έργα θα αρχίσουν άμεσα. Ήδη, τα αρχιτεκτονικά σχέδια που επιλέγηκαν και βραβεύθηκαν προ διετίας έχουν υποβληθεί στην αναλυτικότατη μορφή τους στην Πολεοδομία, ενώ και τα κονδύλια για τα έργα είναι εγκεκριμένα στους Προυπολογισμούς του 2018 και πλέον μεταφέρονται στους Προυπολογισμούς του 2019».

Η κατασκευή του Πολιτιστικού Χωριού θα γίνει σε δύο φάσεις, αρχικά με την κατασκευή του Κολλεγίου και στη συνέχεια του χώρου διαμονής των φοιτητών και καθηγητών. Η υλοποίηση του έργου σηματοδοτεί την υλοποίηση ενός πολύχρονου οράματος για την επαρχία Πάφου και ειδικότερα για την μικρή κοινότητα της Λέμπας. Ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού παρέδωσε το Νοέμβριο του 2016 τα βραβεία στους πέντε πρώτους οίκους μελετητών που βραβεύθηκαν σε σύνολο 40 συναδέλφων τους για την εκπόνηση των σχεδίων δημιουργίας του πρώτου στην Κύπρο Πολιτιστικού Χωριού. Πρόκειται για το όραμα του μεγάλου καλλιτέχνη Στας Παράσχου και του μακαριστού πρώην Υπουργού Παιδείας και Πολιτισμού, Άκη Κλεάνθους, το οποίο πρωτοεξαγγέλθηκε από το 2006 κιόλας.

« Πέραν των υφιστάμενων κτιρίων που θα αναπαλαιωθούν, θα κτισθούν άλλα 1700 τετραγωνικά μέτρα. Το όλο έργο υπολογίζεται στο 1.8 εκ. ευρώ», επεσήμανε ο Θουκυδίδης Χρυσοστόμου.

Ο κοινοτάρχης Λέμπας αποκάλυψε επίσης ότι αυτές τις μέρες άρχισε στην κοινότητα και η αναστήλωση των ξύλινων σπιτιών που αποτελούσαν αντίγραφα του αρχαίου οικισμού Λέμπας και τα οποία είχαν καταρρεύσει λόγω ελλιπούς συντήρησης τα προηγούμενα χρόνια. Για την αναστήλωση αυτή, τόνισε, χρησιμοποιείται ειδική ξυλεία που μετέφερε στη Λέμπα το Τμήμα Δασών, ενώ οι εργασίες γίνονται από τους ειδικούς μελετητές του Αρχαιολογικού Κέντρου Ερευνών που δραστηριοποιούνται στη Λέμπα.

«Οι εργασίες αυτές είναι ένα κομμάτι του μεγάλου στόχου: Να αποτελέσει η Λέμπα το πρώτο Πολιτιστικό Χωριό της Κύπρου», είπε.

Τα αποτελέσματα του  Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για τη δημιουργία Πολιτιστικού Χωριού στη Λέμπα, με πυρήνα το Κολλέγιο Τέχνης του Στας Παράσχου, θεωρήθηκαν πριν μερικά χρόνια η «θρυαλλίδα» για την έναρξη του πολιτιστικού οργασμού στη μικρή κοινότητα. Παρά το γεγονός ότι γραφειοκρατικοί και διαδικαστικοί λόγοι μας έφεραν στο σήμερα, χωρίς την έναρξη ακόμη των κατασκευαστικών έργων, γεγονός παραμένει ότι δρομολογείται πλέον η υλοποίηση ενός έργου που αποτέλεσε όραμα ζωής για τον καλλιτέχνη, αλλά και για πολλούς ακόμη ανθρώπους του πολιτισμού που μοιράστηκαν το όραμα του. Το έργο αποτελεί κοινό όραμα των αείμνηστων Στας Παράσχου και Άκη Κλεάνθους και εξαγγέλθηκε σε κοινή τους δημοσιογραφική διάσκεψη, στο Κολλέγιο Τέχνης Λέμπας στις 11 Ιανουαρίου 2006.

Το 1ο Βραβείο πήραν οι Σπύρος Σπύρου, Χάρης Χριστοδούλου, Αγγέλα Ζησιμοπούλου και Χάρης Σολωμού
Το 2ο Βραβείο πήρε ο Κωνσταντίνος Πυλιώτης και το 3ο Βραβείο ο Τσαμπίκος Πετράς.
Έπαινος δόθηκε στους Μαρία Χατζησωτηρίου, Μαργαρίτα Δανού, Αγγέλα Πέτρου και Σεβίνα Φλωρίδου, καθώς και στους Γεώργιο Ψωμά, Γιάννο Τσιόλη, Χρυστάλλα Ψαθίτη και Μαριλένα Κασκάνη.

Ο πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Λέμπας Θουκυδίδης Χρυσοστόμου, χαιρέτισε τις εξελίξεις με τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό χαρακτηρίζοντας τον ως το πρώτο βήμα για την υλοποίηση του πολιτιστικού οράματος της μετατροπής της Λέμπας σε Πολιτιστικό Χωριό. Ο κ. Χρυσοστόμου τόνισε ότι αυτές έρχονται να βάλουν τις βάσεις για την υλοποίηση ενός πολύχρονου αγώνα πολλών, αφού η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου για δημιουργία του Πολιτιστικού Χωριού είχε ληφθεί τον Ιανουάριο του 2008.
« Ο στόχος είναι η δημιουργία στη Λέμπα ενός πολιτιστικού πνεύμονα, αξιοποιώντας τον υφιστάμενο αρχαιολογικό χώρο, το αρχαιολογικό ερευνητικό κέντρο της κοινότητας, το φυσικό μνημείο της κοίτης του ποταμού, καθώς και τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις του Κολλεγίου Τέχνης του Στας Παράσχου», τόνισε. « Στις υποδομές περιλαμβάνονται κέντρο εικαστικής εκπαίδευσης για διεξαγωγή εργαστηρίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για μαθητές, κέντρο φιλοξενίας καλλιτεχνών και ξενώνες για προσωρινή διαμονή μαθητών και καθηγητών».
Το κόστος του έργου προυπολογίζεται στο 1,8 εκ. ευρώ. 

«Πυρήνας» της σύλληψης αυτής και των πολύχρονων αγώνων που ακολούθησαν έκτοτε, είναι το Κολλέγιο Τέχνης του Στας Παράσχου που λειτουργεί στην Πάφο από το 1972 και το οποίο από το 1979 μεταφέρθηκε στις εγκαταστάσεις της Λέμπας, από την Κάτω Πάφο, μετατρεπόμενο σε παγκοσμίως γνωστό κύτταρο τεχνών, για την καλλιτεχνική δημιουργία που συντελείται στο χώρο.

Ο Στας Παράσχος, λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του, είχε παρακαθήσει με τον αείμνηστο Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, Άκη Κλεάνθους, σε διάσκεψη Τύπου στο χώρο του Κολλεγίου κατά την οποία είχε ανακοινωθεί η προώθηση της δημιουργίας του Πολιτιστικού Χωριού, με επίκεντρο τη Σχολή του καλλιτέχνη.

Έκτοτε και παρά τις εξαγγελίες, τη συμπερίληψη κονδυλίων σε προυπολογισμούς και τις διεργασίες σε κρατικά τμήματα, ο σχεδιασμός παρέμενε επί χάρτου. Πλέον, όλα όμως δείχνουν ότι το όραμα του Στας Παράσχου, βαδίζει προς υλοποίηση.

Οι μελετητές Σπύρος Σπύρου, Χάρης Χριστοδούλου, Αγγέλα Ζησιμοπούλου και Χάρης Σολωμού που κέρδισαν τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το Πολιτιστικό Χωριό Λέμπας, διευκρίνιζαν τότε, στην παρουσίαση και βράβευση τους, ότι η πρόταση εστιάζει στην ευρύτερη έννοια του χωριού ως χωρικού οργανισμού με ιδιαίτερες ποιότητες. Το κυπριακό χωριό διακρίνεται από ξεχωριστά χαρακτηριστικά στη σχέση του μέσα με το έξω, την κλίμακα, τα υλικά, την ένταξη στο τοπίο. Πολλά από αυτά τα στοιχεία συναντώνται και στο χωριό της Λέμπας, επισημαίνουν.

« Η πρόταση εμπνέεται από αυτά και με σύγχρονο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο συνθέτει ένα νέο πολιτιστικό τοπίο στην Κύπρο. Στη διαμόρφωση των χώρων στα δυο τεμάχια, δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία μιας σειράς διαφορετικών χωρικών εμπειριών αντίστοιχων με αυτά που συναντάμε στους οικισμούς της υπαίθρου. Πορείες, ημιυπαίθριοι χώροι, περίκλειστες αυλές, πλατώματα και ανισόπεδες δώμες, διαμορφώνουν ένα οικείο περιβάλλον στο δομημένο τοπίο του χωριού και ταυτόχρονα παρέχουν τις προϋποθέσεις για συναντήσεις και ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των «κατοίκων» του χωριού.

Ο προορισμός του χώρου ως τόπου παραγωγής και ανταλλαγής πολιτισμού διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του συμπλέγματος. Η Σχολή Τέχνης που ίδρυσε ο Στας Παράσχος το 1985 στη Λέμπα, λειτουργεί ως ένας πολυπολιτισμικός πυρήνας, δίνοντας την ευκαιρία σε καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο να αλληλοεπιδράσουν με τον τόπο και τους κατοίκους του. Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόταση εστιάζει στην αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφορετικών εργαστηρίων αλλά και των χρηστών, η οποία ενισχύεται μέσω κοινών αυλών στις οποίες ανοίγονται οι χώροι εικαστικής εκπαίδευσης και δημιουργίας. Η ευελιξία στη διαμόρφωση των χώρων και στη σχέση τους με τους ημι-υπαίθριους και υπαίθριους χώρους ενθαρρύνει την οργάνωση πολιτιστικών δρώμενων τοπικού αλλά και υπερτοπικού χαρακτήρα, παρέχοντας αφορμές για επαφή με την τοπική κοινότητα ή την κυπριακή κοινωνία».

Μια ακόμη σημαντική παράμετρος διαμόρφωσης της πρότασης είναι ο χώρος ένταξής της, εξηγούν οι μελετητές. Τα σπίτια της Λέμπας, το τοπίο, τα υλικά, αλλά και οι εικαστικές δημιουργίες της Σχολής Τέχνης που υπάρχουν ήδη στο χώρο, τονίζουν, εμπνέουν την πρόταση ως προς το ύφος, τις μορφές και τις κατασκευαστικές δομές της νέας αρχιτεκτονικής που εντάσσεται στο χωριό.

« Οι ελαφριές κατασκευές, τα ημιδιάτρητα υλικά, οι αδρές επιφάνειες, τα στέγαστρα, οι κεκλιμένες στέγες είναι ορισμένα από τα στοιχεία που συναντάμε στο δομημένο περιβάλλον του χωριού αλλά και στις αυτοσχέδιες κατασκευές χώρων», επεξηγεί η μελέτη. « Τα νέα κτίρια, ως μια σύγχρονη αναλογία αυτών των κατασκευών, μνημονεύουν το εφήμερο, το ευμετάβλητο και το αυθόρμητο. Η πρόταση διαχωρίζει το κτιριολογικό πρόγραμμα σε δυο κύριες λειτουργικές ενότητες και τοποθετεί την καθεμία σε ένα εκ των δυο τεμαχίων με τρόπο που συνάδει με την υφιστάμενη διευθέτηση. Η Γειτονιά της Δημιουργίας διαμορφώνεται στο ανατολικό τεμάχιο όπου στεγάζονται οι χώροι Διοίκησης και Υποδοχής, τα Εργαστήρια Εικαστικής Εκπαίδευσης και τα Εργαστήρια των Καλλιτεχνών. Η Γειτονιά της Φιλοξενίας, στο δυτικό τεμάχιο, στεγάζει τους ξενώνες μαθητών και καθηγητών και τους χώροι διαμονής των καλλιτεχνών».

Όλα τα υφιστάμενα κτήρια που διατηρούνται αποκαθίστανται κατάλληλα, βάσει της μελέτης, στην οποία διευκρινίζεται ότι όπου υπάρχει πετρόκτιστη τοιχοποιία αποκαλύπτεται και φύλλο προς φύλλο συντηρείται με όλους τους απαραιτήτους συνδέσμους και τένοντες ώστε να εξασφαλιστεί η στατική επάρκεια τους. Όπου το πρόγραμμα απαιτεί τη σύνδεση με νέο χώρο, το άνοιγμα στο πετρόκτιστο κτήριο γίνεται με μέθοδο αδιατάραχτης αφαίρεσης και εισάγονται μεταλλικά δομικά στοιχεία προς ενίσχυση του κελύφους. Σε όλες τις περιπτώσεις οι οροφές ανακατασκευάζονται με παραδοσιακή τεχνοτροπία από ξύλινα δοκάρια, και επικαλύπτονται από σύνθετα υλικά προς εξασφάλιση της ηχομονωτικής, θερμομονωτικής και υγρομονωτικής επάρκειας. Στο τελείωμα των οροφών στο εσωτερικό διατηρείται το ξύλινο σανίδι και εξωτερικά όπου δεν είναι διατηρητέα η οικοδομή χρησιμοποιείται μεταλλική πτυχωτή λαμαρίνα.

Ως προς την κατασκευή νέων κτιρίων, οι μελετητές αναφέρουν ότι όλες οι προσθήκες σε υφιστάμενα και οι νέοι χώροι είναι από σύμμικτη κατασκευή με μεταλλικό φέροντα οργανισμό, τοιχοποιία ξηράς δόμησης και επικαθήμενες πλάκες μπετόν σε πτυχωτή λαμαρίνα. Και στις τρείς ενότητες των εργαστηρίων η στέψη από μεταλλική οροφή εκτείνεται εκτός των εσωτερικών χώρων για δημιουργία ημιυπαίθριων χώρων.

« Για την καλύτερη διαχείριση του φωτός η υλικότητα της οροφής αλλάζει εν μέρη για να επιτρέψει στο φώς να διεισδύσει στους εσωτερικούς χώρου», επεξηγούν. « Λόγω της διατήρησης των υφιστάμενων κτηρίων, επιλέξαμε όπως η ζώνη των νέων προτεινόμενων χώρων να λειτουργεί στατικά αυτόνομα από τον οργανισμό των υφιστάμενων, μέσω αρμού διαστολής. Οπτική και στατική αυτονομία επιτυγχάνεται ιδιαίτερα στην προσέγγιση των νέων χώρων με τη διατηρητέα οικοδομή, το εργαστήριο του Στας Παράσχου, όπου η απόσταση των δομικών στοιχείων από το υφιστάμενο είναι εμφανής και η σύνδεση τους γίνεται μέσω υαλοπινάκων».

Στη Γειτονιά των Ξενώνων οι νέες προτεινόμενες μονάδες κατασκευάζονται από προκατασκευασμένο μεταλλικό δομικό πλαίσιο ώστε η επί τόπου εργασία να επιτευχθεί με την λιγότερη αναταραχή του φυσικού τοπίου. Επί τόπου οι βάσεις-θεμέλια από οπλισμένο σκυρόδεμα ετοιμάζονται μεμονωμένα ώστε να δεχθούν την ανωδομή. Η πλήρωση της τοιχοποιίας γίνεται με ξηρά δόμηση και επενδύσεις από επεξεργασμένη ξυλεία για εξωτερική χρήση. Η στέψη από μεταλλική σύνθετη πτυχωτή λαμαρίνα ολοκληρώνει την ελαφρότητα της κατασκευής και συνδιαλέγεται με την υλικότητα των εργαστηρίων στο άλλο τεμάχιο.