Λειτουργική αποκατάσταση του άνω άκρου στην Τετραπληγία - Επεμβάσεις Tetrahand

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΤΟΥ δρος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΡΗΤΙΩΤΗ

Η τετραπληγία είναι μια κατάσταση που προκαλείται από τραυματισμό στον αυχένα. Αυτή μπορεί να αποβεί καταστροφική για τον ασθενή. Συγκεκριμένα, μπορεί να προκληθεί μη αναστρέψιμη βλάβη στον νωτιαίο μυελό με αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να κινήσει ούτε τα πόδια του, ούτε και τα χέρια του (τετραπληγία).  Μια τέτοια κάκωση μπορεί να συμβεί μετά από βουτιά σε ρηχά νερά με το κεφάλι, πτώση από ύψος, τροχαίο ατύχημα κλπ.

Το γεγονός αυτό αποτελεί μια συνταρακτική αλλαγή, τόσο για την ποιότητα της ζωής του ιδίου του ασθενούς αλλά και για το περιβάλλον του. Ως επί το πλείστον, οι τετραπληγικοί ασθενείς χάνουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την λειτουργία των άνω άκρων τους με αποτέλεσμα να είναι πλήρως εξαρτώμενοι από άλλα άτομα και να μην μπορούν να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες

Υπάρχουν δε σε εξέλιξη έρευνες για τρόπους αποκατάστασης του νωτιαίου μυελού σε περιπτώσεις τραυματισμού του, ωστόσο επί του παρόντος, μια τέτοια θεραπεία δεν είναι εφικτή.

Επομένως, τα τελευταία χρόνια οι έρευνες έχουν εστιαστεί στην μερική αποκατάσταση των βλαβών αυτών ώστε ο ασθενής να επενακτήσει μερική ή και πλήρη λειτουργικότητα των χεριών του για να μπορέσει να γίνει πιό ανεξάρτητος και να βελτιωθεί σημαντικά η ποιότητα ζωής του. Σε αυτόν τον τομέα, υπηρξε πολύ σημαντική η συμβολή της ομάδας Tetrahand οι οποία εστιάζει στην επανενεργοποίηση της λειτουργίας των χεριών στους τετραπληγικούς ασθενείς. Οι επεμβάσεις αυτές έχουν ξεκινήσει να εφαρμόζονται από την δεκαετία του 70, ωστόσο, τα τελευταία 15 χρόνια έχουν τύχει διεθνούς αναγνώρισης και πλέον, σε ορισμένες χώρες, θεωρούνται αναντικατάστατο κομμάτι της διαδικασίας αποκατάστασης των τετραπληγικών ασθενών. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 100% αυτών των ασθενών στην Σουηδία και το 60% αυτών των ασθενών στην Ελβετία έχει πρόσβαση σε αυτήν την υπηρεσία. Το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ είναι 17% και στην Κύπρο γύρω στο 0%. Επομένως, είναι σημαντικό σε πρώτη φάση να αποκτήσουν πρόσβαση όλοι οι τετραπληγικοί ασθενείς σε αυτήν την υπηρεσία ώστε σε αυτούς που είναι κατάλληλοι υποψήφιοι να προσφερθεί η επιλογή της επέμβασης.

Η διαδικασία για τους ασθενείς αυτούς ξεκινά μετά την αρχική αποθεραπεία από τον τραυματισμό τους (συνήθως τρεις μήνες μετά τον τραυματισμό και την οριστικοποίηση του επιπέδου της βλάβης).  Ο υποψήφιος ασθενής εξετάζεται από τον χειρουργό που μπορεί να εκτελέσει την επέμβαση καθώς επίσης και από την ομάδα των φυσιοθεραπευτών που θα αναλάβουν την αποκατάσταση του μετά την επέμβαση. Ο χειρουργός, μετά από μια λεπτομερή κλινική εξέταση, διαπιστώνει ποιοί μύες «διασώθηκαν» από τον τραυματισμό (και άρα είναι κατάλληλοι για τενοντομεταφορά) και ποιές κινήσεις είναι σε θέση να εκτελέσει ο ασθενής. Τα ευρήματα της κλινικής εξέτασης συνήθως επιβεβαιώνονται με νευροφυσιολογικές μελέτες (ηλεκτρομυογράφημα) πριν την επέμβαση. Το πιό σημαντικό όμως που πρέπει να επιτελέσει ο ιατρός είναι μια σωστή επικοινωνία με τον ασθενή και το περιβάλλον του. Ο ασθενής πρέπει να ενημερωθεί για τα υπέρ και τα κατά της επέμβασης καθώς επίσης και για το τι τον περιμένει μετά την επέμβαση. Οι φυσιοθεραπευτές βλέπουν πόσο ευκίνητες είναι οι αρθρώσεις του ασθενούς και μέσω παθητικής κινητοποίησεις, τις διατηρούν εύκαμπτες εώς ότου πραγματοποιηθούν οι επεμβάσεις. 

Πως όμως λειτουργούν αυτές οι επεμβάσεις. Σε κάθε κάκωση του νωτιαίου μυελού, τα νεύρα πάνω από το επίπεδο της βλάβης διατηρούν κανονικά την λειτουργία τους και μαζί με αυτά και οι μύες που νευρώνονται από αυτά. Τα νεύρα ωστόσο που ξεκινούν κάτω από το επίπεδο της βλάβης, δεν δουλεύουν πλέον (γιατί έχει απωλεστεί η επικοινωνία τους με τον εγκέφαλο) με αποτέλεσμα ο ασθενής να μην μπορεί να κινήσει τους μύες που νευρώνονται από αυτά. Επομένως, εμείς ως χειρουργοί, χρησιμοποιούμε τα νεύρα και τους μύες που διασώζονται από τον τραυματισμό για να επαναφέρουμε λειτουργίες των χεριών που έχουν χαθεί μετά τον τραυματισμό, μέσω τενοντομεταφορών και νευρομεταφορών. Συγκεκριμένα, εστιάζουμε σε δύο βασικές λειτουργίες που συνήθως χάνονται στους τετραπληγικούς ασθενείς, στην έκταση του αγκώνα (τρικέφαλος μυς) και στην ανακατασκευή του δραγμού του ασθενή, ώστε αυτός να μπορεί να αρπάζει αντικείμενα και να εκτελεί βασικές λειτουργίες.  Συνήθως, στους τετραπληγικούς ασθενείς διατηρείται η λειτουργία του δελτοειδή (μυς του ώμου που βοηθά στην απαγώγη του – το γνωστό σήκωμα του ώμου), του δικεφάλου μυός (ο μυς που είναι υπεύθυνος για το κλείσιμο του αγκώνα) αλλά και δύο μυών στον πήχη που λέγονται βραχιονοκερκιδικός και υπτιαστής. Αν δε η βλάβη είναι σε χαμηλότερο επίπεδο, τότε διασώζονται περισσότεροι μύες στον πήχη.

Επομένως, εμείς χρησιμοποιούμε την οπίσθια μοίρα του δελτοειδούς μυός για να ανακατασκευάσουμε την έκταση του αγκώνα (πρόκειται για πολύ σημαντική λειτουργία καθότι έτσι ο ασθενής μπορεί να χρησιμοποιήσει χειροκίνητο αναπηρικό καροτσάκι) και τους μύες που διασώζονται στον πήχη ώστε ο ασθενής να μπορεί να χρησιμοποιήσει τα χέρια του για βασικές εργασίες (μαγείρεμα, αυτόνομη μετακίνηση από και προς το αναπηρικό καροτσάκι, σίτιση, χρήση Η/Υ, ανάγκες βασικής υγιεινής). Τα αποτελέσματα είναι άκρως ικανοποιητικά για τον ασθενή και του δίνουν στις πλείστες περιπτώσεις πίσω την ανεξαρτησία του μέσω μιας ικανοποιητικής λειτουργίας των χεριών.

Φυσικά, θα πρέπει να τονιστεί ο σημαντικότατος ρόλος των φυσιοθεραπευτών αποκατάστασης και των εργοθεραπευτών μετά από τέτοιου είδους επεμβάσεις. Ο ρόλος τους είναι εξίσου σημαντικός με την ομάδα των χειρουργών που θα εκτελέσει τις επεμβάσεις αυτές ώστε ο ασθενής να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Από την πρώτη ημέρα μετά την επέμβαση, ο ασθενής εκτελεί νέες κινήσεις ενεργοποιώντας τις τενοντομεταφορές του, υπό την επίβλεψη των φυσιοθεραπευτών. Ακολούθως, περίπου την πέμπτη μέρα μετά την επέμβαση, ο ασθενής λαμβάνει εξιτήριο και η αποκατάσταση του μπορεί να συνεχιστεί στο δικό του περιβάλλον ή εάν το επιθυμεί, μπορεί να εισηχθεί σε κέντρο αποκατάστασης ώστε να συνεχίσει εκεί.

Φυσικά, όπως και με κάθε επιστήμη, και σε αυτό τον τομέα τα τελευταία χρόνια υπήρξαν εξελίξεις. Η ανάπτυξη τεχνικών νευρομεταφοράς για τραυματισμούς του βραχιονίου πλέγματος (το σύμπλεγμα νεύρων που είναι υπεύθυνο για την λειτουργία του χεριού) οδήγησε στην υιοθέτηση της τεχνικής αυτής και στον τομέα της λειτουργικής αποκατάστασης του χεριού στην τετραπληγία. Με τις παραδοσιακές τενοντομεταφορές, η λειτουργία ενός μυός μεταφέρεται σε ένα άλλο. Με την νευρομεταφορά, μπορούμε να μεταφέρουμε ένα νεύρο που νευρώνει ένα μυ σε ένα άλλο νεύρο που νευρώνει ένα άλλο μυ ή ακόμα καλύτερα μια ομάδα μυών, επανενεργοποιώντας έτσι περισσότερους μύες. Για να γίνει καλύτερα αντιληπτό αυτό στους αναγνώστες, θα παραθέσουμε το εξής παράδειγμα. Ας υποθέσουμε ότι έχετε μια λάμπα συνδεδεμένη σε μια πρίζα στο σπίτι σας. Ξαφνικά, καίγονται σχεδόν όλες οι ασφάλειες και σας μένει μόνο αυτή η πρίζα που είναι ενεργή. Τότε, μπορείτε να αποσυνδέσετε την λάμπα και να συνδέσετε μια άλλα συσκευή που έχετε περισσότερη ανάγκη (πχ το ψυγείο σας) ή να συνδέσετε ένα πολύπριζο και να συνδέσετε δύο-τρεις συσκευές εκεί για να μπορέσετε να κάνετε παραπάνω πράγματα (ψυγείο, υπολογιστή, τηλεόραση). Ακριβώς το ίδιο μπορείς να κάνεις και με τα περιφερικά νεύρα. Υπάρχουν δε δύο μεγάλα πλεονεκτήματα με αυτήν την μέθοδο. Μπορείς χρησιμοποιώντας ένα νεύρο που πηγαίνει σε ένα μυ να ενεργοποιήσεις μια ομάδα μυών (ενώ με την τενοντομεταφορά χρησιμοποιείς ένα μυ για να κάνει την δουλειά ενός άλλου) και επιπλέον μπορείς να διατηρήσεις την λειτουργία του μυ απ’όπου θα πάρεις το νεύρο. Υπάρχουν ωστόσο και κάποια μειονεκτήματα. Καταρχάς, ένας μυς που ενεργοποιείται με νευρομεταφορά δεν ενεργοποιείται άμεσα αλλά μετά την πάροδο ορισμένου χρονικού διαστήματος. Επιπλέον, υπάρχει ένα μικρό ρίσκο αποτυχίας της μεθόδου αυτής.

Όσο αφορά την εφαρμογή της υπηρεσίας αυτής στην Κύπρο, έχει ήδη ξεκινήσει το στήσιμο αυτής της ομάδας που θα αναλαμβάνει αυτά τα περιστατικά, με την υποστήριξη καθηγητών και φυσιοθεραπευτών από το εξωτερικό.

Τηλ. επικοινωνίας     26848484 Ιδιωτικό Νοσοκομείο Ίασις Πάφος

                                    22476608 American Medical Centre Λευκωσία

                                    Kritiotis@gmail.com