Κύπριοι ερευνητές για θάλασσες χωρίς σκουπίδια με χρήση τεχνητής νοημοσύνης και ρομπότ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η πρώτη ευρωπαική ερευνητική κοινοπραξία για καθαρές θάλασσες με την χρήση τεχνητής νοημοσύνης και ρομπότ, έχει έντονο κυπριακό «άρωμα». Δύο αδέλφια από την Πάφο, το επιστημονικό πεδίο των οποίων έχει άμεση σχέση με θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, είναι στην πρωτοπορία των νέων αυτών τεχνολογιών και μεθόδων για καθαρές θάλασσες, χωρίς σκουπίδια, μεταξύ των οποίων είναι πλέον και τα βιοπλαστικά δίκτυα που θα χρησιμοποιούν οι ψαράδες διεθνώς και τα οποία δοκιμάζονται πρώτη φορά παγκοσμίως στην Κύπρο.

Πρόκειται για τους Μιχάλη και Ξένια Λοϊζίδου, η ερευνητική ομάδα των οποίων έχει ξεπεράσει εδώ και χρόνια τα σύνορα της Κύπρου. Τα τελευταία 20 χρόνια έχουν εργαστεί σε πάνω από 50 χώρες στους τομείς της διαχείρισης χερσαίων και θαλάσσιων απορριμμάτων, της κυκλικής οικονομίας και της κλιματικής αλλαγής.

Από τις αρχές Ιανουαρίου του φετινού χρόνου, αποτελούν μέρος της πρώτης ερευνητικής ευρωπαϊκής κοινοπραξίας SeaClear 2.0 για την ανάπτυξη ρομποτικών μεθόδων για τον εντοπισμό και συλλογή μάκρο-σκουπιδιών από τον βυθό της θάλασσας, σε μεγάλα βάθη καθώς και επιφανειακών πλαστικών και μικροπλαστικών. Ταυτόχρονα ηγούνται της ερευνητικής διαδικασίας πεδίου, που στο πλαίσιο μιας άλλης ερευνητικής ευρωπαϊκής κοινοπραξίας, της SeaLive, βαθμονομούν και αξιολογούν τα δίχτυα από βιοπλαστικό με στόχο την μείωση του μεγάλου προβλήματος των διχτυών-φάντασμα.

Η Δρ Ξένια Λοϊζίδου μιλά σήμερα στο PafosNet για όλες αυτές τις καινοτόμες ερευνητικές δράσεις, απαντώντας πρώτα από όλα στην απορία των πλείστων περιβαλλοντικά ευαίσθητων πολιτών πόσο πρέπει να ανησυχούμε για την πλαστική ρύπανση των θαλασσών μας.

« Περίπου 12 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων καταλήγουν στους ωκεανούς μας κάθε χρόνο, τα περισσότερα από αυτά αφού έχουν χρησιμοποιηθεί μια μόνο φορά», τονίζει. « Τα αποτελέσματα και οι επιπτώσεις της αλόγιστης κατανάλωσης πλαστικών και της ακατάλληλη διαχείρισης τους είναι γνωστά σε όλους μας: Οι εικόνες της φύσης να πνίγεται στο πλαστικό αποτελούν πλέον κομμάτι της καθημερινότητας μας. Το βασικό πρόβλημα με το πλαστικό, που προέρχεται από τα ορυκτά καύσιμα, είναι ότι ποτέ δεν βιοαποικοδομείται, δηλαδή ποτέ δεν «χάνεται» όταν βρεθεί στο φυσικό περιβάλλον. Αντίθετα, σπάζει σε μικρά κομματάκια, που δεν είναι ορατά με το μάτι, τα μικροπλαστικά και τα νάνοπλαστικά. Δεν το βλέπουμε, αλλά είναι εκεί, για πάντα. Ξέρουμε ότι το πλαστικό έχει μπει στην τροφική μας αλυσίδα. Πρόσφατα ανιχνεύθηκαν μικροπλαστικά σε ζώα και ψάρια, αλλά και σε ανθρώπινους ιστούς. Ζούμε λοιπόν, στην «πλαστικόκαινο» εποχή, όπως πετυχημένα έχει χαρακτηριστεί η εποχή μας».

Τι πρέπει να γίνει για σπάσει αυτή η αλυσίδα και να αρχίσουν να καθαρίζουν οι θάλασσες, είναι η επόμενη εύλογη απορία, με την κ. Λοιζίδου να επισημαίνει ότι η κατάργηση του γραμμικού μοντέλου παραγωγής-χρήσης-απόρριψης είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την αντιμετώπιση του προβλήματος και τη δημιουργία μια κυκλικής οικονομίας πλαστικών, καθώς και η αποσύνδεση της παραγωγής πλαστικών από τις ορυκτές πρώτες ύλες.

« Η βιομάζα, προερχόμενη από βιώσιμες πηγές όπως τα οργανικά απορρίμματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή πλαστικών υλών μειώνοντας τη χρήση πολύτιμων ορυκτών πόρων και συνεισφέροντας στην προώθηση της κυκλικής οικονομίας. Τα πλαστικά που παράγονται από βιομάζα λέγονται βιοπλαστικά», εξηγεί.

Αυτήν ακριβώς την διαδικασία και προώθησης της, στοχεύει η έρευνα στην οποία συμμετέχει η ομάδα των Μιχάλη και Ξένιας Λοιζίδου:

« Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοστατεί παγκόσμια στην Πράσινη Μετάβαση και στις δράσεις αειφορίας. Έτσι, χρηματοδότησε το ερευνητικό έργο SEALIVE (www.sealive.eu) από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020, που στοχεύει στη μείωση της ρύπανσης από τα πλαστικά απορρίμματα στη στεριά και στη θάλασσα, μέσω (α) της δημιουργίας και προώθησης της χρήσης νέων και προηγμένων βιο-υλικών που θα αντιμετωπίσουν τους υφιστάμενους περιορισμούς, και (β) με την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας με στρατηγικές που περιλαμβάνουν την ανάπτυξη και χρήση των βιοπλαστικών.

Το SEALIVE θεωρείται ήδη από τα πιο πρωτοποριακά έργα, με μια εκτενή ερευνητική κοινοπραξία από  24 ερευνητικού φορείς από 13 διαφορετικές χώρες στην Ευρώπη και τη Νότια Αμερική. Δημιουργούμε νέα βιοπλαστικά με προηγμένες ιδιότητες και βελτιωμένη απόδοση, βελτιώνουμε τις τεχνολογίες επεξεργασίας και το σχεδιασμό προϊόντων, και εφαρμόζουμε αποτελεσματικές λύσεις στο τέλος του κύκλου ζωής τους, όπως για παράδειγμα η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση, η βιομηχανική κομποστοποίηση και η βιοαποικοδόμηση».

Η Ξένια Λοιζίδου αναφέρει ότι με τον αδελφό της είναι πολύ περήφανοι που συμμετέχουν και ηγούνται του πολύ σημαντικού τμήματος της παρακολούθησης, βαθμονόμησης και αξιολόγησης της χρήσης των βιοπλαστικών προϊόντων στο πεδίο.

« Μάλιστα πετύχαμε να αποδεχτεί η κοινοπραξία, τα δίχτυα ψαρέματος που είναι φτιαγμένα εξ’ ολοκλήρου από βιοπλαστικές ύλες, να δοκιμαστούν εδώ στην Κύπρο, σε συνεργασία με δέκα επαγγελματίες Κύπριους ψαράδες που συμμετέχουν με ενθουσιασμό και έχουν σημαντικό ρόλο στην έρευνα», αποκαλύπτει. « Έτσι τα βιοπλαστικά δίχτυα του μέλλοντος θα στηρίζονται στις παρατηρήσεις από αυτή την πρώτη τους δοκιμή στην Κύπρο.  Και οι ψαράδες μας γίνονται μέρος της λύσης, που δεν είναι άλλη από την μείωση της θαλάσσιας πλαστικής ρύπανσης».

Μόλις πρόσφατα ανακοινώθηκε και η συμμετοχή του επιστημονικού σχήματος του οποίου προίσταται η δρ. Λοιζίδου σε μια ακόμα καινοτόμο έρευνα που αφορά στην χρήση ρομπότ για την ανίχνευση σκουπιδιών στη θάλασσα..

Πρόκειται, εξηγεί η ίδια, για τη νέα Ευρωπαϊκή έρευνα με το όνομα SeaClear 2.0, που ξεκίνησε πριν από ένα περίπου μήνα, την 1η Ιανουαρίου 2023, με την υποστήριξη του νέου Horizon Europe.

« Πρόκειται για έρευνα που βρίσκεται στην αιχμή της τεχνολογίας. Χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη, έχει σχεδιαστεί η δημιουργία ενός στόλου έξυπνων ρομπότ, για τον εντοπισμό και την αφαίρεση θαλάσσιων απορριμμάτων από τον βυθό της θάλασσας, κυρίως στα πολύ βαθειά νερά, σε συνδυασμό με εναέρια drones, υποβρύχια ρόβερ, αυτόνομα πλοία επιφανείας και ειδικά κατασκευασμένων ρομποτικών αρπάγων με έξυπνη και ευέλικτη λαβή, που μαζί με ένα πλωτήρα συλλογής θα μαζεύουν και θα μεταφέρουν στη στεριά τα μεγάλα σκουπίδια.

Ο τεχνολογικός πυρήνας του SeaClear 2.0 αποτελείται από ένα ιδιαίτερα αναβαθμισμένο λογισμικό για αυτοματοποιημένη συλλογή απορριμμάτων, το οποίο μπορεί να προχωρήσει σε μεγάλο βάθος, να ανυψώσει βαριά απορρίμματα αλλά και να συλλέξει και επιφανειακά σκουπίδια, με σόναρ υψηλής ανάλυσης, ηλεκτρομαγνητικούς αισθητήρες και αισθητήρες ανίχνευσης μικροπλαστικών».

Ο ρόλος των Κυπρίων επιστημόνων σε αυτή την προσπάθεια, τονίζει, είναι κυρίαρχος. Ηγούμαστε της εφαρμογής λύσεων και παρεμβάσεων σε όλη τη Μεσόγειο με σκοπό την βελτίωση της διαχείρισης των σκουπιδιών με δράσεις πρόληψης, μείωση της παραγωγής και της ακατάλληλης διάθεσης, καθώς και την ανάπτυξης συστάσεων πολιτικής που θα πρέπει να εφαρμοστούν από τα κράτη μέλη, εξηγεί:

« Εδώ, βλέπετε, συνδέονται οι δύο αυτές ερευνητικές δράσεις. Από τη μια δημιουργούμε τα νέα βιο-υλικά που δεν στηρίζονται στα ορυκτά καύσιμα και δίνουν την εναλλακτική επιλογή που θα μειώσει την πλαστική ρύπανση και στη συνέχεια προχωρούμε σε δράσεις συλλογής αλλά και βελτίωσης της διαχείρισης των απορριμμάτων με υψηλή τεχνολογία και βοήθεια από την τεχνητή νοημοσύνη. Με σχεδόν μισό δισεκατομμύριο τόνους πλαστικών να εισέρχονται στις ευρωπαϊκές θάλασσες κάθε χρόνο, η δράση πρέπει να είναι άμεση».

Αυτό που θα ήθελα να πω κλείνοντας αυτή τη συνέντευξη, καταλήγει η Ξένια Λοιζίδου, είναι ότι είναι πολλοί οι Κύπριοι επιστήμονες και ερευνητές, που έχουμε και τεχνογνωσία και διεθνή εμπειρία και αναγνώριση.

« Σε συνθήκες κλιματικού χάους, χρειάζονται πράξεις, λύσεις, ολοκληρωμένη αντίληψη του τι συμβαίνει και πώς το αντιμετωπίζουμε. Εύχομαι κάποτε οι πολιτικές αποφάσεις για την ανάπτυξη του τόπου μας να στηριχθούν  σε επιστημονικά δεδομένα και γνώση».