Η πορεία προς την Ενεργειακή Ένωση: η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Δρ. Γεώργιος Παυλίδης

Λέκτορας Νομικής Πανεπιστημίου Νεάπολις

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπό την Προεδρία του Ζ. Κ. Γιούνκερ, επανασχεδιάζει σήμερα τις υποδομές και την αγορά ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), προχωρώντας ένα βήμα πέρα από την τρίτη δέσμη νομοθετικών μέτρων για την ενέργεια του 2009.  Η Επιτροπή παρουσίασε μάλιστα μια νέα και φιλόδοξη δέσμη μέτρων για την υλοποίηση της Ενεργειακής Ένωσης. Παρά την εξαιρετική της σημασία, η νέα στρατηγική δεν έτυχε επαρκούς πολιτικής και δημοσιογραφικής ανάλυσης. Αξίζει λοιπόν να παρουσιάσουμε εδώ τους βασικούς της άξονες:

Πρώτον, στις 25 Φεβρουαρίου 2015 η Επιτροπή υιοθέτησε μια Στρατηγική-Πλαίσιο για την Ενεργειακή Ένωση [COM(2015) 80] και για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Η Στρατηγική-Πλαίσιο προσδιορίζει τους στόχους της Ενεργειακής Ένωσης, καθώς και 15 συγκεκριμένες δράσεις που θα αναλάβει η ΕΕ για την επίτευξή τους. Έτσι, η ελεύθερη κυκλοφορία της ενέργειας θα καταστεί ένα είδος πέμπτης ελευθερίας, συμπληρώνοντας τις υπόλοιπες θεμελιώδεις ελευθερίες της Ένωσης (ελευθερία κυκλοφορίας προσώπων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών και κεφαλαίων).

Πιο συγκεκριμένα, η Στρατηγική-Πλαίσιο για την Ενεργειακή Ένωση περιλαμβάνει τον επανασχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας εντός του 2015, την υιοθέτηση πακέτου νομοθετικών μέτρων για την ασφάλεια και διαφοροποίηση του εφοδιασμού σε φυσικό αέριο μέχρι το 2016, καθώς και την αναθεώρηση της διαδικασίας σύναψης ενεργειακών συμφωνιών εντός του 2016, ώστε να ενισχυθεί η ομοιογένεια και η συμβατότητα των συμφωνιών με το δίκαιο της ΕΕ. Επίσης εντός του 2016, σχεδιάζεται η υιοθέτηση νέας νομοθεσίας για τη διασφάλιση του εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια. Οι παραπάνω πρωτοβουλίες κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές, καθώς η ΕΕ αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο εισαγωγέα ενέργειας παγκοσμίως, εισάγοντας το 53% της ενέργειάς της με ετήσιο κόστος 400 δισ. ευρώ περίπου. Η Στρατηγική-Πλαίσιο περιλαμβάνει, επίσης, πρωτοβουλίες για την ενεργειακή απόδοση και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής (λ.χ. υιοθέτηση νέου πακέτου μέτρων για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας-ΑΠΕέως το 2017). Η υλοποίηση όλων των παραπάνω πρωτοβουλιών θα παρακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με υποβολή ετήσιων εκθέσεων.

Δεύτερον, υιοθετείται η Ανακοίνωση για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής [COM(2015) 81], όπου περιγράφονται οι ευρωπαϊκές θέσεις για μια παγκόσμια και νομικά δεσμευτική συμφωνία για το κλίμα. Σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο, μια τέτοια συμφωνία αναμένεται να συναφθεί το Δεκέμβριο του 2015 στην προγραμματισμένη Διάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στο Παρίσι. Με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η ΕΕ έθεσε τους δικούς της νέους στόχους για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ, σε συνέχεια της πολιτικής που οδήγησε στη μείωση εκπομπών κατά 18% την περίοδο 1990-2011. Σύμφωνα λοιπόν με τη νέα Ανακοίνωση, η ΕΕ θα επιδιώξει να επιτύχει μείωση εκπομπών κατά τουλάχιστον 40% έως το 2030, προώθηση των ΑΠΕ κατά τουλάχιστον 27%, και βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά τουλάχιστον 27%.

Τρίτον, υιοθετείται η Ανακοίνωση για τη διασύνδεση των εθνικών δικτύων ενέργειας [COM(2015) 82]. Η Ανακοίνωση προσδιορίζει τα απαραίτητα μέτρα για την επίτευξη του στόχου του 10% όσον αφορά τη διασύνδεση των εγκατεστημένων υποδομών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2020 (και 15% έως το 2030). Το ποσοστό αυτό έχει κριθεί  από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως το ελάχιστο απαιτούμενο για να είναι δυνατή η ροή και η εμπορία ενέργειας μεταξύ των κρατών της ΕΕ. Πράγματι, ένα επαρκώς διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό δίκτυο ενέργειας θα επιτρέψει στους καταναλωτές της ΕΕ να εξοικονομούν έως και 40 δισ. ευρώ τον χρόνο. Σημαντικά οφέλη θα προκύψουν ως προς την ασφάλεια του εφοδιασμού, την αποφυγή κατασκευής νέων σταθμών ηλεκτροπαραγωγής, την καλύτερη διαχείριση της χρήσης μεταβλητών ΑΠΕ, όπως η αιολική και η ηλιακή, κλπ. Σήμερα, πάντως, δώδεκα κράτη μέλη, ανάμεσα στα οποία και η Κύπρος, εξακολουθούν να μην πληρούν το στόχο διασύνδεσης της ΕΕ.

Για το λόγο αυτό, η ΕΕ σχεδιάζει να επιταχύνει την υλοποίηση των ευρωπαϊκών Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος («Projects of Common Interest») στον τομέα της ενέργειας. Τα έργα αυτά είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση μέσω της διευκόλυνσης «Connecting Europe Facility» και μελλοντικά μέσω του «European Fund for Strategic Investment», τη σύσταση του οποίου πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Ιανουάριο του 2015. Καθώς όμως οι απαραίτητες επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα της ΕΕ θα ξεπεράσουν το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ έως το 2020, η ΕΕ αναζητά νέα χρηματοδοτικά μέσα και μεγαλύτερη μόχλευση κεφαλαίων. Σε αυτό ειδικά το πεδίο, αναμένουμε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον την υλοποίηση της επενδυτικής πρωτοβουλίας του προέδρου Ζ. Κ. Γιούνκερ και τη βέλτιστη αξιοποίηση των κεφαλαίων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία στον τομέα των ενεργειακών επενδύσεων.