Η Πάφος αναδεικνύει την Ιστορία της. Σε εξέλιξη δύο μεγάλα έργα πολιτισμικού περιεχομένου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Αυτό που είναι εμφανές στους πολίτες της Πάφου και στους επισκέπτες σήμερα, είναι το μεγάλων διαστάσεων πρόγραμμα αναπλάσεων και εξωραισμών χώρων σε όλη την δημαρχούμενη περιοχή. Αυτό που ακόμη δεν είναι ορατό στην καθημερινότητα της πόλης, είναι ωστόσο σε πλήρη εξέλιξη σε επίπεδο προετοιμασίας, είναι το εξίσου γιγάντιο πρόγραμμα ανάδειξης της λαμπρής Ιστορίας της Πάφου τους τελευταίους αιώνες.

Δύο μεγάλα έργα είναι σε προχωρημένο στάδιο προεργασίας και αναμένεται ότι εντός του 2022 θα μετουσιωθούν σε κτήμα των δημοτών της: Το ένα εξ αυτών αφορά στη δημιουργία του Κέντρου Ιστορικής Τεκμηρίωσης και το δεύτερο στην ολοκλήρωση της συγγραφής και την έκδοση των βιβλίων για τους επιφανείς πάφιους. Συμπληρωματικά με τα δύο κύρια αυτά έργα πολιτιστικής σημασίας, κάποια μικρότερα όπως η ανάδειξη των παλιών αρχοντικών της πόλης, έρχονται να προσδώσουν στην Πάφο του σήμερα ένα απτό σημείο αναφοράς για την διαχρονική υπεροχή της σε επίπεδο κουλτούρας και πολιτισμού.

Το Κέντρο Ιστορικής Τεκμηρίωσης Πάφου, το οποίο θα στεγάζεται στο κτίριο του πρώην κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού, έχει πλέον μπει για τα καλά στο δρόμο της υλοποίησης. Ενδεικτικό για αυτό είναι το γεγονός ότι μόλις προ ημερών, ο Δήμος Πάφου απηύθυνε με ανακοίνωση του παράκληση προς όλους τους κατόχους αντικειμένων που σχετίζονται με την ιστορία και την παράδοση της πόλης να τα θέσουν στη διάθεση της επιστημονικής ομάδας η οποία εκπονεί τη μουσειολογική μελέτη προκειμένου να τύχουν αξιοποίησης για την ετοιμασία της μελέτης και αξιολόγησης για συμπερίληψη στα εκθέματα του Κέντρου.

Η παραλαβή και διαχείριση από την ομάδα των αντικειμένων, θα γίνει υπό όρους και συνθήκες που θα διασφαλίζουν την προστασία και ακεραιότητά τους.

« Τα αντικείμενα ή οι συλλογές που θα δωρηθούν στον Δήμο», διευκρινίζει η ανακοίνωση, « θα φέρουν συνοδευτικές πινακίδες στις οποίες θα μνημονεύονται οι δωρητές τους. Σε περίπτωση που κάτοχοι αντικειμένων επιθυμούν να τα δανείσουν για συγκεκριμένη περίοδο, θα μπορούν να τα παραχωρήσουν με το καθεστώς του μακροχρόνιου δανεισμού. Και σε αυτή την περίπτωση, θα αναγράφεται στη συνοδευτική πινακίδα το όνομα του δανειστή».

Σύμφωνα με τον ενδεικτικό κατάλογο αντικειμένων που κοινοποίησε ο Δήμος Πάφου, στο υπό δημιουργία Κέντρο Ιστορικής Τεκμηρίωσης μπορούν να δοθούν έγγραφα τεκμήρια, όπως απολυτήρια από εκπαιδευτήρια, αλληλογραφία με σημαντικές προσωπικότητες, υλικό που σχετίζεται με σημαντικά γεγονότα, όπως λ.χ. τον απελευθερωτικό αγώνα, τις διακοινοτικές ταραχές, το πραξικόπημα, την τουρκική εισβολή, φωτογραφικό υλικό που σχετίζεται με γεγονότα και εκδηλώσεις, προσωπικότητες και δραστηριότητες από ένα ευρύ φάσμα, οπτικοακουστικό υλικό που αφορά γεγονότα – σταθμούς στην ιστορία της Πάφου, βιβλία, ιδιόχειρα σημειώματα (χειρόγραφα), ημερολόγια, επιστολικό υλικό, τετράδια, χάρτες, σφραγίδες, αποδείξεις, εφημερίδες και περιοδικά εποχής, λιθογραφίες, χαλκογραφίες, αφίσες, σκίτσα, προγράμματα πολιτιστικών/καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, δημοσιεύματα στον Τύπο γενικά για την Πάφο, αστικές και λαϊκές ενδυμασίες, μαθητικές στολές από διάφορες περιόδους, ενδυμασίες από σχολικές θεατρικές παραστάσεις, έντυπα προγράμματα και σχετικές εκδόσεις, σημαίες, λάβαρα, έπαθλα, βραβεία, τιμητικές πλακέτες, μετάλλια, έργα Τέχνης από καταξιωμένους καλλιτέχνες της πόλης, συλλογές αρχαιοτήτων που κατέχονται νόμιμα, κειμήλια από τη Βυζαντινή Περίοδο που κατέχονται νόμιμα, κειμήλια – ενθυμήματα από τη συμμετοχή των Παφίων σε αγώνες του Ελληνισμού και αντικείμενα από τον τομέα της μουσικής.

Οι εργασίες κατασκευής του νέου χώρου ιστορίας και πολιτισμού της πόλης θα αρχίσουν με εντατικό ρυθμό σε σύντομο χρονικό διάστημα, αφού η εκπόνηση της σχετικής μελέτης έχει ήδη αρχίσει και υπολογίζεται να ολοκληρωθεί σε λιγότερο από δύο μήνες. Η σχετική σύμβαση είχε υπογραφεί στα μέσα Ιουνίου από τον Δήμαρχο Πάφου, Φαίδωνα Φαίδωνος, με τον εκπρόσωπο της ανάδοχου κοινοπραξίας έναντι συνολικής δαπάνης 81.336 ευρώ.

Ο Δήμαρχος Πάφου χαρακτήρισε το έργο ως μοναδικό για τα δεδομένα της Κύπρου και ιδιαίτερα σημαντικό για την πόλη, αφού μέσα από τη χρήση των σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών, με τρισδιάστατες απεικονίσεις και augmented reality, θα παρουσιάζεται η ιστορική διαδρομή και η εξέλιξη της πόλης από το 300 π.Χ μέχρι και το τέλος του 20ου αιώνα, ενώ θα στον χώρο θα συμπεριληφθούν και φυσικά αντικείμενα.    

To κτίριο του πρώην Κεντρικού Αστυνομικού Σταθμού Πάφου είναι διώροφο με εμβαδό περίπου 940τμ., ενώ στη μελέτη θα συμπεριληφθεί για αξιοποίηση και υπαίθριος χώρος.

Σε πολύ προχωρημένο στάδιο είναι πλέον και το τεράστιων διαστάσεων ερευνητικό πρόγραμμα για τους επιφανείς πάφιους των δύο τελευταίων αιώνων, που ανέλαβαν από κοινού Δήμος Πάφου και το Πανεπιστήμιο Νεάπολις από το 2017. Η έρευνα για τους μεγάλους άνδρες και γυναίκες της πόλης έχει ήδη ολοκληρωθεί και αναμένεται η συγγραφή των τελευταίων δύο-τριών τόμων ώστε το έργο να είναι έτοιμο προς παρουσίαση και διάθεση στο κοινό.

Ο υπεύθυνος του προγράμματος, καθηγητής του Νεάπολις Γιώργος Γεωργής, επισήμανε ότι στα σχεδόν τέσσερα αυτά χρόνια που ακολούθησαν την υπογραφή των σχετικών πρωτοκόλλων εκπόνησης του έργου, έχει συγκεντρωθεί ένας τεράστιος όγκος υλικού.

« Όσον αφορά στην μελέτη για τους επιφανείς πολίτες της Πάφου», τόνισε, « ήδη η αρμόδια επιτροπή που έχει συσταθεί για τον σκοπό αυτό κατέληξε στον κατάλογο για όσους θα περιληφθούν στην έκδοση. Πρέπει να γνωρίζετε, ότι ένας τεράστιος αριθμός επιφανών ανθρώπων τέθηκε υπό μελέτη, που συνολικά προσέγγιζε τους 500. Έπειτα από εντατικές μελέτες και διαβαθμίσεις, καταλήξαμε σε ένα τελικό αριθμό 25-30 ανθρώπων, οι οποίοι θα περιληφθούν στον τόμο που θα εκδοθεί».

Ο καθηγητής Γεωργής εξήγησε ότι θα υπάρχουν στην ολοκληρωμένη αυτή μελέτη κεφάλαια που θα αναφέρονται και σε όλους τους ήσσονες. Η αναφορά, διευκρίνισε, περιορίζεται στους πνευματικούς ανθρώπους, σε δημιουργούς, καλλιτέχνες και εκκλησιαστικούς παράγοντες, οι οποίοι γεννήθηκαν ή μεγάλωσαν στην πόλη της Πάφου ή προέρχονται από άλλες επαρχίες και έδρασαν στην Πάφο. Η έρευνα καλύπτει τις προσωπικότητες που έζησαν και έδρασαν μόνο στον Δήμο Πάφου.

« Γι’ αυτό, κάποιες σημαντικές προσωπικότητες με παφιακή καταγωγή, δεν περιλαμβάνονται στη μελέτη», τονίζει. « Χαρακτηριστικότερη όλων, ο Εθνάρχης Μακάριος, ο οποίος είναι μεν πάφιος όχι όμως του Δήμου Πάφου. Αυτό το ξεκαθαρίζουμε για να μην υπάρξουν με την ολοκλήρωση της μελέτης διαμαρτυρίες και σχόλια για την πτυχή αυτή».

Το ερευνητικό έργο για την κατάληξη στους επιφανέστερους των παφίων πολιτών διαχρονικά, ήταν πολύ δύσκολο, τονίζει ο υπεύθυνος του προγράμματος.

« Οι άνθρωποι του Πανεπιστημίου Νεάπολις που το ανέλαβαν, έψαξαν σε εφημερίδες, περιοδικά και άλλα αρχεία παρελθόντων ετών. Μετά τη συγκέντρωση του, το υλικό αυτό ταξινομήθηκε πλέον κατά προσωπικότητα και στη συνέχεια, δόθηκε σε αυτούς που ανέλαβαν να γράψουν τη βιογραφία κάθε μιας προσωπικότητας. Πρόκειται για άτομα που γνωρίζουν την ιστορία της Πάφου, τους δόθηκε το υλικό που συγκεντρώσαμε και μετά την συγγραφή, γίνεται από πλευράς μας μια επιμέλεια ώστε να υπάρχει η αναγκαία ομοιομορφία της μελέτης: Στις παραπομπές, στον τρόπο παρουσίασης, κλπ».

Ο καθηγητής Γεωργής τονίζει ότι στην πορεία της μελέτης αυτής, υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που ο ίδιος και οι συνεργάτες του εξεπλάγησαν από το τι ανακάλυπταν:

«Εκπλήττει κυρίως το μέγεθος της προσφοράς των ανθρώπων αυτών. Υπάρχουν προσωπικότητες της Πάφου που είναι όχι μόνο παγκύπριας, αλλά και πανελλήνιας εμβέλειας. Μορφές όπως ο Λοίζος Φιλίππου και ο Χριστόδουλος Γαλατόπουλος, είναι μοναδικές. Δεν υπάρχουν αναλογικά παρόμοιας σημασίας και αξίας προσωπικότητες πλέον.

Ο Λοίζος Φιλίππου, πχ, είναι αυτός που καθιστά την Πάφο πολιτιστική και πνευματική πρωτεύουσα της Κύπρου. Πέραν από την κοινωνική και πολιτιστική του δράση στην ίδια την πόλη του, μόνο και μόνο η έκδοση του περιοδικού «Πάφος», με την πανελλήνια εμβέλεια και τη συνεργασία διαπρεπών ελλήνων λογίων με αυτό, όπως ο Κωστής Παλαμάς, είναι ενδεικτικό. Το περιοδικό αυτό, δηλαδή, αποτελεί επί της ουσίας το αντίβαρο των κυπριακών γραμμάτων που εκπορεύονται από τη Λευκωσία».

Ο Γαλατόπουλος αντιστοίχως, τονίζει ο κ. Γεωργής, αποδεικνύεται και μέσα από τη μελέτη ως η κορυφαία παρουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης παγκυπρίως.

«Παρακολουθούμε όλη την πορεία του, από την κομμουνιστική αριστερά προς την εθνικιστική στάση, με την έννοια της εποχής εκείνης που ήταν αυτή του αφοσιωμένου στην Ελληνική Ιδέα άντρα.

Μόνο και μόνο η καθιέρωση στην Πάφο από μέρους του των Παλαμικών Γιορτών, που κατέστησαν πανελλήνια πρωτοτυπία, αρκεί να καταδείξει το μέγεθος του και την σημασία της δράσης του για την Πάφο

Προσωπικά εμένα, αυτό που περισσότερο από κάθε τι άλλο με εντυπωσίασε στην πορεία της προσπάθειας αυτής που είναι σε εξέλιξη, είναι η βιογραφία του Γαλατόπουλου. Αποδεικνύεται ένας κορυφαίος πνευματικός άνθρωπος, ένας κορυφαίος πολιτικός και κορυφαίος παράγοντας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Και ελπίζω να μην μείνει ως ένα από τα ονόματα της μελέτης μας αυτής, αλλά κάποτε να δημιουργηθεί και μια μονογραφία του, πρόκειται για μια εξαιρετική μορφή».

Από την Πάφο επίσης, αναφέρει, ξεκινά μια γυναίκα που μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως η «δασκάλα του γένους»: Η Περσεφόνη Παπαδοπούλου. Πρόκειται για κορυφαία γυναίκα των γραμμάτων, τονίζει, που ξεκίνησε από την Πάφο, δίδαξε στην Αμμόχωστο και τη Λευκωσία και κατέληξε να είναι διευθύντρια των Αρσακείων της Πάτρας, που διορίζονται από την Ελληνική Κυβέρνηση.

« Πρωτοστατεί στο γυναικείο κίνημα στην Κύπρο», αναφέρει. «Βγάζει περιοδικό για τις γυναίκες, οργανώνει συλλόγους και ενεργεί με τρόπο που την καθιστά κορυφαία προσωπικότητα σε παγκύπριο επίπεδο. Η κορυφαία δράση της Περσεφόνης Παπαδοπούλου είναι στην περίοδο του Μεσοπολέμου».

Πέραν της ολοκλήρωσης της μελέτης των επιφανών παφίων σε συνεργασία με τον Δήμο Πάφου, το Πανεπιστήμιο Νεάπολις προωθεί και τη συνεργασία με ένα ακόμη φορέα της Πάφου για αντίστοιχο πρόγραμμα: Το Πετρίδειο Ίδρυμα, ένα κοινωφελή οργανισμό της πόλης που ίδρυσε ο μεγάλος ευεργέτης Χριστόδουλος Πετρίδης για βοήθεια σε οργανωμένα σύνολα με κοινωνική δράση και σε άτομα που έχουν οικονομική ανάγκη.

Ο κ. Γεωργής τονίζει ότι σε συνεργασία με το Πετρίδειο προωθείται ένα πρόγραμμα για τις εφημερίδες και άλλα έντυπα της Πάφου από την περίοδο της Αγγλοκρατίας μέχρι και το 1974.

«Ποιες εφημερίδες και περιοδικά εκδίδονταν στην Πάφο, ποιοι παράγοντες ήταν πίσω από τις εκδόσεις αυτές, κλπ. Και μπορούμε να πούμε ότι κάποια στοιχεία από την πρώτη μας μελέτη, για τους επιφανείς παφίτες, εμπίπτουν και σε αυτή την προσπάθεια. Πχ, ο Γαλατόπουλος και ο Λοίζος Φιλίππου, είναι εκδότες εφημερίδων και περιοδικών, τους συναντάμε δηλαδή και στην έρευνα αυτή. Απλώς η διαφορά είναι ότι στην μελέτη που διενεργούμε με το Πετρίδειο, θα δοθεί στην εκδοτική τους δραστηριότητα, όχι στην πολιτιστική ή την ευρύτερη.

Θα υπάρξει επίσης και ένα κεφάλαιο για τα πρώτα τυπογραφεία στην Πάφο, τους δημοσιογράφους, τους εκδότες, αλλά και τους συνεργάτες τους στην υπόλοιπη Κύπρο. Μια πολύ σημαντική πτυχή για την οποία πρέπει να σας πω ότι έχουμε πλέον εντοπίσει μερικά σημαντικά νέα στοιχεία, παντελώς άγνωστα μέχρι τώρα».

Πέραν του περιοδικού «Πάφος» του Χριστόδουλου Γαλατόπουλου για το οποίο έγινε εκτενής μελέτη στα πλαίσια της έρευνας για τους επιφανείς πάφιους, τόνισε ο κ. Γεωργής, ανακαλύφθηκαν και κάποια βραχύβια περιοδικά που ήταν παντελώς άγνωστα μέχρι σήμερα. Και που είχαν ως βασικούς συντελεστές τους ίδιους σημαντικούς ανθρώπους της πόλης αυτής: Γαλατόπουλο, Νικολαίδη, Φιλίππου, κλπ΄.

« Τα έντυπα εκείνης της περιόδου είχαν διπλό προορισμό», παρατηρεί. « Ο ένας είναι η διατήρηση και ανάδειξη του εθνικού φρονήματος στην Πάφο. Ο άλλος, ήταν το πολιτικό στοιχείο. Τα έντυπα αυτά υποστήριζαν κάποιους συγκεκριμένους πολιτικούς. Και πρέπει να πούμε ότι την εποχή που μελετούμε, οι εφημερίδες είναι τοπικές. Καλύπτουν δηλαδή την πόλη και επαρχία που εκδίδονται, όχι όλη την Κύπρο.

Είναι πρωτοποριακό όμως το γεγονός ότι στην Πάφο, έχουμε ακόμη πιο τοπικές εφημερίδες από ότι σε άλλες περιοχές, όπως πχ στη Λεμεσό που υπήρχαν εφημερίδες όπως η Σάλπιγγα που κάλυπτε Λεμεσό και Πάφο. Υπάρχει στην Πάφο μια πνευματική δραστηριότητα εντυπωσιακή».

Οι εφημερίδες εκείνες, αναφέρει ο κ. Γεωργής, αποστέλλονταν με συνδρομές σε όλα τα χωριά και τις άλλες πόλεις. Και στα χωριά τις διάβαζαν στους χωρικούς που οι πλείστοι ήταν αγράμματοι, οι δάσκαλοι μέσα στους καφενέδες. Οι οποίοι δάσκαλοι, λειτουργούσαν και ως ανταποκριτές τους για τα τοπικά νέα.

Η ενότητα του Πάφος 2017 «Περί Πόλεως» και η ενασχόληση της με τα παλιά και ξεχασμένα αρχοντικά της Πάφου, αποτέλεσε ένα από τα προγράμματα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης που άγγιξε ιδιαίτερα τους παφίτες, στους οποίους θύμισε ένα λαμπρό παρελθόν της πόλης. Πέντε σχεδόν χρόνια από τότε όμως, ακόμη αναμένονται από κρατικούς και τοπικούς φορείς οι προσπάθειες για να αναβιώσουν τα χαρακτηριστικότερα αυτά δείγματα περασμένων εποχών της Πάφου.

Το θέμα της αξιοποίησης και ανάδειξης των παλιών αρχοντικών επανέρχεται σήμερα στο προσκήνιο με αφορμή την παρέμβαση του Δημάρχου Πάφου προς το Κράτος για επίδοση της Οικίας Shelley στη δημοτική αρχή προς αξιοποίηση και την απάντηση του κράτους ότι αυτή θα αξιοποιηθεί για στέγαση συγκεκριμένου τμήματος του δημοσίου. Παράλληλα με την εν λόγω οικοδομή, πολλές άλλες αποτελούν αντικείμενα μιας καμπάνιας στην Πάφο που στοχεύει στην επίσπευση των διαδικασιών ανάπλασης και αναβίωσης τέτοιων ιστορικών, αν και ιδιωτικών, κτισμάτων.

Το Πάφος 2017 είχε δώσει την αφορμή για την πτυχή αυτή των αλλαγών, μεταφέροντας τους ανθρώπους της Πάφου στα αρχοντικά της πόλης, ανοίγοντας μάλιστα για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες και το περίφημο Αρχοντικό του Λοϊζου Φιλίππου, στην συνοικία Έξω Βρύση.