Η «νέα» Πάφος αποκαλύπτεται στους ανθρώπους της

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Το μακρινό 1960 ολοκληρώθηκε η ανέγερση των σπουδαίων νεοκλασικών κτιρίων στο ιστορικό κέντρο της Πάφου που αποτελούν έκτοτε σημείο αναφοράς της πόλης, καθώς επίσης και η τοπιοτέχνηση και ανάδειξη δημοσίων χώρων, όπως ο Δημόσιος Κήπος και οι πλατείες που περιβάλλουν το Δημοτικό Μέγαρο Πάφου. Για ένα τεράστιο χρονικό διάστημα 55 χρόνων από τότε, δεν έγινε τίποτα σοβαρό ή ουσιαστικό στο κέντρο της πόλης. Στα χρόνια που ακολούθησαν, επιλέγηκε η ιδιωτική ανάπτυξη μεγάλων και ακριβών κατοικιών παραμελώντας το δημόσιο χώρο, με αποτέλεσμα ο χαρακτήρας του ιστορικού κέντρου να αλλοιωθεί και υποβαθμιστεί σε σημαντικό βαθμό.

Ένα κενό μισού και πλέον αιώνα σε επίπεδο σχεδιασμών, έργων και οράματος, ήρθε την τελευταία τριετία να καλύψει ο Οργανισμός για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης «Πάφος 2017», με τη συνεργασία του Δήμου Πάφου και του κράτους, προκειμένου να μπορέσει η Πάφος να λειτουργήσει με τον αρμόζοντα τρόπο ως η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2017.

Ο υπεύθυνος υποδομών του «Πάφος 2017», Γιάννης Κουτσόλαμπρος, τονίζει ότι επί της ουσίας η Πάφος αναγκάστηκε να προωθήσει και να προλάβει να κατασκευάσει υποδομές μισού αιώνα μέσα σε μια μόλις τριετία. Ο επικεφαλής της τιτάνιας σχεδιαστικής προσπάθειας για το ολικό λίφτινγκ της Πάφου, που σήμερα είναι πια στα τελικά της στάδια, επισημαίνει ιδιαίτερα τη σύλληψη του οράματος που έπεισε την Ευρωπαική Ένωση, παρά το μικρό μέγεθος της Πάφου, καθώς και την επιτυχή προώθηση των σχεδιασμών παρά την κρίση που επί της ουσίας τίναξε στον αέρα το αρχικό πλάνο.

«Έχοντας ως δεδομένη την πολύχρονη αυτή απουσία οποιασδήποτε νέας παρέμβασης και βελτίωσης σε δημόσιους χώρους της πόλης», τονίζει ο κ. Κουτσόλαμπρος, « διαπιστώσαμε με την ανάληψη του χρίσματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ότι θα έπρεπε να επέμβουμε και να προτείνουμε σοβαρές αλλαγές στο δημόσιο χώρο. Πολύ περισσότερο, που η κεντρική πρωτοποριακή ιδέα της υποψηφιότητας μας ήταν το «Ανοιχτό Εργαστήρι Πολιτισμού», βάσει του οποίου ολόκληρη η πόλη θα μετατρεπόταν σε μια τεράστια σκηνή για φιλοξενία εκδηλώσεων και δράσεων.

Ξεκινήσαμε με ένα πολύ φιλόδοξο πρόγραμμα έργων που έστησε μια ομάδα εθελοντών που κατά καιρούς πέρασαν από τα γραφεία του «Πάφος 2017», καθώς και μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου και που σιγά σιγά έκαναν το πρόγραμμα όπως περίπου το βλέπουμε σήμερα. Το έργο αυτό ήταν ευφάνταστο και περιείχε ακριβώς το όραμα του 2017.

Η σημασία του έργου αυτού είναι πάρα πολύ μεγάλη. Ακόμη και αν η Πάφος δεν είχε πάρει το χρίσμα, θα αποτελούσε μια τεράστιας σημασίας παρακαταθήκη για τα επόμενα χρόνια της πόλης. Αποτελούσαν καίριες χειρουργικές επεμβάσεις για να μπορέσει η Πάφος να κερδίσει πίσω τα 55 τόσα χρόνια που πέρασαν άπρακτα».

Αυτό το πρόγραμμα, τονίζει ο Γιάννης Κουτσόλαμπρος, εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους φορείς της Ευρωπαικής Ένωσης και η Πάφος βρέθηκε με το χρίσμα της ΠΠΕ 2017 στην κατοχή της.

Πλέον, με τον τίτλο στην κατοχή της Πάφου, επισημαίνει, δημιουργήθηκε μια νέα ομάδα υποδομών, μικρότερη σε μέγεθος και πιο ευέλικτη, η οποία βασιζόμενη στην προεργασία που είχε ήδη επιτελεστεί, προχώρησε στο τελικό ξεκαθάρισμα: Αφαιρέθηκαν έργα που δεν είχε την δυνατότητα να υλοποιήσει η Πάφος, μέσα στο νέο οικονομικό πλαίσιο που προέκυψε με την κρίση και προχώρησε στα έργα που κρατούσαν την ουσία του οράματος.

«Το κέντρο της πόλης ήταν, απλώς,  μια κατάσταση δραματική», τονίζει. « Δεν είχε καθόλου τοπικό χαρακτήρα, θα μπορούσε να είναι το κέντρο οποιασδήποτε άλλης πόλης οπουδήποτε αλλού. Μέσα από τα έργα που γίνονται πλέον, αλλάζει σελίδα. Δημιουργούνται επιχειρήσεις αναψυχής με τοπικό χρώμα: Παραδοσιακά καφενεδάκια, καταστήματα πώλησης τοπικών εδεσμάτων και προιόντων ή καινοτόμες επιχειρήσεις νέων ανθρώπων. Δεν θα μετατραπεί σε καμία περίπτωση το κέντρο σε ένα τεράστιο εστιατόριο, ή σε ένα εμπορικό κέντρο τύπου Μιλάνου ή κάτι τέτοιο.

Θα πρέπει να σταματήσουν πια οι λάθος επιλογές του παρελθόντος και των ίδιων των ανθρώπων του παζαριού της Πάφου. Τρανό παράδειγμα προς αποφυγή, η Δημοτική Αγορά Πάφου. Ενώ σε όλο τον κόσμο η αγορά μιας πόλης είναι ενδεικτική της τοπικής παραγωγής και γι’ αυτό πόλος έλξης επισκεπτών, στην Πάφο τα παραδοσιακά προιόντα, η γεωργική παραγωγή, τα τοπικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, έδωσαν τη θέση τους σε σουβενίρ και μάλιστα από την Κίνα».

Αντίστοιχης σημασίας παρέμβαση, τονίζει ο κ. Κουτσόλαμπρος, είναι και η ανάπλαση των πλατειακών χώρων περιμετρικά του Δημόσιου Κήπου και του Δημοτικού Μεγάρου.  Η αρχική μελέτη που είχε γίνει, τονίζει, κατέληξε σε ένα εκπληκτικό συμπέρασμα: Η Πάφος δεν έχει, ουσιαστικά, κεντρική πλατεία!

« Ακόμη και η πλατεία Κέννεντυ, που θεωρητικά είναι η κεντρική μας πλατεία, μετά την ανάπλαση της, είναι μόλις το 1/3 σε έκταση από την ενιαία πλατεία που δημιουργήθηκε με τα έργα στις τρεις αυτές μικρές περιμετρικές του Κήπου πλατείες. Έπεσαν σε επιλεγμένα σημεία οι περιφράξεις του Δημόσιου Κήπου ώστε να ενοποιηθούν οι πλατειακοί χώροι, πλακοστωθήκανε οι περιμετρικοί δρόμοι με ένα ενιαίο σχέδιο και έτσι βρεθήκαμε ξαφνικά σε μια τεράστια πλατεία, που αρχίζει από την περιοχή της CYTA και καταλήγει στο ύψος της στήλης 28ης Οκτωβρίου, σχηματικά».

Η πολιτιστική διασύνδεση των σημερινών έργων με το χθες της Πάφου, καταλαμβάνει κεντρική θέση στον σχεδιασμό της νέας Πάφου. Τρεις πτυχές, αποτελούν την ενότητα αυτή:

Το Χάνι του Ιμπραήμ, αποτελεί το χαρακτηριστικότερο έργο σε επίπεδο συμβολισμών της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας και αυτό που κίνησε περισσότερο το ευρωπαικό ενδιαφέρον, τονίζει ο κ. Κουτσόλαμπρος.

« Το Χάνι ήταν ένας τόπος, όταν δεν υπήρχαν στην Κύπρο αυτοκίνητα και σοβαρό οδικό δίκτυο, που άνθρωποι από όλα τα μέρη του νησιού έρχονταν και διανυκτέρευαν με τα ζώα τους. Γινόταν μια όσμωση μεταξύ ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, μια διακίνηση ιδεών, σκέψεων, πληροφοριών και εμπορευμάτων, που είναι στην ουσία της φιλοσοφίας της Ευρωπαικής Ένωσης σήμερα.

Αυτό το project, ουσιαστικά, μας έδωσε το χρίσμα όταν το παρουσιάσαμε».

Με την ανάπλαση του, το Χάνι του Ιμπραήμ στην καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλης, αναφέρει ο υπεύθυνος υποδομών, μετατρέπεται σε μια πολιτιστική εστία, με παράλληλη εμπορική δραστηριότητα παραδοσιακής υφής. Θα φιλοξενεί γκαλερί τέχνης, παραδοσιακούς τεχνίτες, παραδοσιακό καφενέ και φούρνο και θα μετατρέπεται ο υπαίθριος του χώρος σε μια σκηνή πολιτιστικών δρώμενων.

Αντίστοιχης σημασίας σε επίπεδο συμβολισμών, αλλά μεγαλύτερης έκτασης επέμβαση, είναι ο σχεδιασμός για την τουρκοκυπριακή συνοικία της Πάφου, επισημαίνει. Ο Μούτταλος έχει την ιδιαιτερότητα, λέει, να είναι μια συνοικία «υπό μετάβαση»: Οι ιδιοκτήτες είναι τουρκοκύπριοι, οι σημερινοί του κάτοικοι έχουν τη νοοτροπία του πρόσφυγα που ευνόητα αναμένει να γυρίσει στο σπίτι του και συνεπώς η περιοχή έχει μείνει πίσω στο χρόνο.

« Αυτός ο πολύ ισχυρός συμβολισμός, έγινε σημαία του Πάφος 2017 ως ο τόπος της συμφιλίωσης», τονίζει. « Σε αυτό το πλαίσιο, πήγαμε στις σπηλιές του Μουττάλου, όπου στις εχθροπραξίες οι ίδιοι του τουρκοκύπριοι που επισκέφθηκαν την Πάφο μας είπαν ότι έκρυβαν τα γυναικόπαιδα και πλέον τις αναδεικνύουμε, δημιουργώντας και ένα μεγάλο πλατειακό χώρο κάτω από αυτές για αναψυχή, περίπατο, ρεμβασμό και κοινωνικές συναναστροφές.

Τα δύο παλιά σινεμά της Πάφου, το ερειπωμένο μέχρι πριν μερικούς μήνες  «Αττικόν» και το «Ζίνα», που εδώ και χρόνια λειτουργεί ως «Μαρκίδειο Δημοτικό Θέατρο», αποτελούν τις δύο κλειστές αίθουσες εκδηλώσεων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, μετά το ναυάγιο για ανέγερση νέου Δημοτικού Θεάτρου. Δύο αίθουσες ωστόσο που στα μισά της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, ακόμη δεν έχουν δοθεί προς χρήση λόγω καθυστερήσεων στο κατασκευαστικό σκέλος.                                                  

Η χάραξη της σημερινής λεωφόρου Αποστόλου Παύλου, που οδηγεί από το κέντρο της Πάφου στο λιμανάκι της πόλης, «διχοτόμησε» τους αρχαιολογικούς χώρους της πόλης. Πλέον, με τη δημιουργία του Αρχαιολογικού Πάρκου Κάτω Πάφου και την ένταξη του στην ΟΥΝΕΣΚΟ, αυτό το κομμάτι απολαμβάνει την διεθνή φήμη που του αρμόζει, σε αντίθεση με την ανατολική πλευρά των αρχαιοτήτων που είναι λιγότερο φημισμένη και επισκέψιμη.

«Η περιοχή αυτή όμως, είναι μαγική», επισημαίνει ο Γιάννης Κουτσόλαμπρος. « Έχει απομεινάρια όλων των πολιτισμών και θρησκειών που πέρασαν μέσα στους αιώνες από το νησί: Αρχαίοι Έλληνες, Ρωμαίοι, μεσαιωνικοί κατακτητές, οθωμανοί και όλες οι θρησκείες συνευρίσκονται μέχρι σήμερα στην ίδια περιοχή: Το τζαμί των μουσουλμάνων, η Αγία Κυριακή που λειτουργούν οι Λατίνοι, η στήλη του Αποστόλου Παύλου, ο Άγιος Αγαπητικός.

Και επίσης, ο εκπληκτικός εκείνος υπόγειος κόσμος με τις σπηλιές μέσα στο λόφο της Φάπρικας».

Αυτές οι αρχαιοτήτες πλέον, «επανασυνδέονται». Στα πλαίσια των εργασιών για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα, η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων γίνεται πραγματικότητα με τη λύση της βραβευμένης αρχιτεκτονικής μελέτης, που προνοεί την κατασκευή υπέργειας γέφυρας.

« Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη σε μήκος γέφυρα» εξηγεί, «που έχει τη μορφή της πασαρέλας, ενός υπαίθριου υπέργειου διαδρόμου, μέσω του οποίου κάποιος θα μπορεί να ξεκινά από την οδό Αγίου Λαμπριανού και να καταλήγει πάνω στο λόφο της Φάπρικας. Θα δημιουργηθούν επίσης πλατειακοί χώροι κάτω από τη γέφυρα, για περιπάτους ή εκδηλώσεις.

Είναι ένα σπουδαίο σημείο τουριστικής ανάδειξης, πέραν των αρχαιολογικών θησαυρών, είναι ο χώρος που περπάτησε ένας Πάπας και που βρίσκεται θαμμένος ένας Δανός βασιλιάς.

Θα είναι ένα έργο-σημείο κατατεθέν της Πάφου, από τις σύγχρονες κατασκευές που δίνουν σπουδαίες δορυφορικές φωτογραφίες και αποτυπώσεις στο Google Earth».    

Το Πάφος 2017 δεν είναι το τέλος και δεν πρέπει να είναι το τέλος για την πόλη της Πάφου, τονίζει ο κ. Κουτσόλαμπρος. Από όλη αυτή την προσπάθεια για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, πρέπει να γίνουμε σοφότεροι, να μάθουμε ότι δεν πρέπει να τα αφήνουμε όλα στην τύχη τους και να τρέχουμε στο τέλος. Πρέπει να δημιουργήσουμε στο μέλλον μια «έξυπνη» πόλη, πιο λειτουργική, πιο προσβάσιμη και πιο φιλική στους ανθρώπους της.

Από την πλευρά του ο Πρόεδρος του ΔΣ του Οργανισμού για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, δρ. Χρίστος Πατσαλίδης, τονίζει ότι η επιτυχία μιας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι η εμπειρία, η τεχνογνωσία και το τί θα αφήσει πίσω μετά την παράδοση του τίτλου.

«Αυτό έχει να κάνει με τις δράσεις, με την πολιτιστική ευαισθητοποίηση της κοινωνίας, με τη δημιουργία ενός «branding» για την πόλη όσον αφορά στον πολιτισμό που παράγει», τονίζει.

Παρατηρεί επίσης ότι είναι πολύ αμφίβολο αν πολλά από τα έργα που κατασκευάστηκαν στην Πάφο θα γίνονταν ποτέ, αν δεν έπαιρνε η πόλη τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

«Αυτή η τεράστια αλλαγή που συντελέστηκε ήδη στην Πάφο», επισημαίνει ο Χρίστος Πατσαλίδης, «οφείλεται στον θεσμό αυτό. Και οφείλεται στον θεσμό το γεγονός ότι, σε αντίθεση με το τί συνέβαινε ως τώρα και πώς είμασταν συνηθισμένοι να εργαζόμαστε σε αυτό τον μικρό τόπο, συντονισμένα πλέον όλοι και με χρονοδιαγράμματα ανά χείρας, αναγκάστηκαν να δουλέψουν από κοινού προς την ίδια κατεύθυνση με σοβαρότητα και μεθοδικότητα».

Ένα τεράστιο όφελος για την Πάφο από την εμπειρία της ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2017, θα αποδειχθεί στο μέλλον, εκτιμά ο κ. Πατσαλίδης, η γνώση ότι δεν θα πρέπει να αναμένει πιέσεις από ξένους θεσμούς για να δουλέψει στοχευμένα και με όραμα.

«Αυτή θα είναι μεγάλη παρακαταθήκη για το μέλλον», καταλήγει.