Νίκος Παλιός: Αλλαγή ονομασίας Γεροσκήπου και ανάδειξη της ιστορίας της.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η Κύπρος, λόγω της μακραίωνης ιστορίας της, διαθέτει πλήθος τοπωνυμίων. Όλα αυτά τα τοπωνύμια αντικατοπτρίζουν τις ιστορικές περιπέτειες της Κύπρου και αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Λόγω της μακράς χρήσης τους, από Έλληνες και ξένους, και φυσικά της διαρκούς τους παρουσίας στη γλώσσα του λαού, τα πλείστα τοπωνύμια της Κύπρου έχουν πολλούς τύπους. Έχουν ιστορικό τύπο, που παραδίδεται από αρχαιοτάτων χρόνων, λόγιο, που χρησιμοποίησαν ή κατασκεύασαν οι λόγιοι, και διαλεκτικό, από το στόμα του λαού.

Αυτά τονίζει με σημερινή του συνέντευξη στο PafosNet ο Πολιτιστικός Λειτουργός του Δήμου, Νίκος Παλιός, ο οποίος επισημαίνει ότι το όνομα της Γεροσκήπου μνημονεύεται για πρώτη φορά από τον αρχαίο Έλληνα γεωγράφο Στράβωνα (1ος αι. π.Χ./1ος αι. μ.Χ.) ως Ιεροκηπία. Την ίδια περίπου χρονική περίοδο (1ος αι. μ.Χ.), ο φυσικός φιλόσοφος και ιστοριογράφος Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος, αναφερόμενος προφανώς στις δύο βραχονησίδες των Μουλιών, κάνει λόγο για Hiera et Cepia.

« Οι γραπτές αναφορές στο όνομα της Γεροσκήπου πυκνώνουν μετά τον 16ο αι.», επισημαίνει. « Ο Κύπριος χρονογράφος Φλώριος Βουστρώνιος, στην «Ιστορία της Κύπρου» (16ος αι.), την αναφέρει με τις ονομασίες Geroschipo και Hierokipos, εγκαινιάζοντας μια μακρά χρονική περίοδο κατά την οποία η ονομασία της περιοχής συνδεόταν μεν άμεσα με την Κύπριδα Αφροδίτη και τους Ιερούς Κήπους της, αλλά αποτελούσε αντικείμενο προβληματισμού όσον αφορά στην ακριβή διατύπωση της ονομασίας της. Έτσι, στους χάρτες του  16ου – 19ου αι. συναντούμε τις ονομασίες Sischipi, Ierochipo και Leroclipo (16ος αι.),  Sipi (17ος αι.),  Sipi και Gierosibon, (18ος αι.), Ieroschypos, Yeroschipos, Yeroskipos και Γεροσκήπος (19ος αι.), αλλά και Ieroskipos (αρχές 20ου αι.). Στους χάρτες, πάντως, που περιέχουν τα αρχαία τοπωνύμια η Γεροσκήπου αναγράφεται ως Hierocepia (μία μόνο φορά ως Sipi).

Στις δε γραπτές μαρτυρίες του 19ου και των αρχών του 20ου αι., η αμηχανία που υπήρχε γύρω από το όνομα του χωριού φαίνεται να υποχωρεί, καθώς απαντώνται παραπλήσιες εκδοχές της ονομασίας στην αγγλική γλώσσα – Ieroschipos και Yeroschipos (Ali Bey - 1806), Ιeros Kypos (William Turner - 1815), Ieroskipos (Luici Palma di Cesnola - 1877), Yeroskipos και Hieroskipos (George Jeffery - 1918),  ενώ κάνει την εμφάνισή της στον γραπτό λόγο, από τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας, η ονομασία Γεροσκήπου».

Tο όνομα Γεροσκήπου, που επικράτησε μέχρι τις μέρες μας, λέει ο Νίκος Παλιός, αποτελεί μια παραφθορά του αρχαίου ονόματος της περιοχής (Ιεροκηπία). Η ονομασία Γεροσκήπου απαντάται στα επίσημα έγγραφα και τη βιβλιογραφία τουλάχιστον από το τελευταίο τέταρτο του 19ου αι., αλλά στην καθημερινή γλώσσα πρέπει να άρχισε να χρησιμοποιείται νωρίτερα (επί Τουρκοκρατίας), ταυτόχρονα με το τουρκικό όνομα του χωριού (Yeroşibu), το οποίο επιβιώνει στη λαϊκή γλώσσα μέχρι τις μέρες μας. Παρατηρείται δε το φαινόμενο της μετακίνησης του γένους: με άλλο γένος χρησιμοποιούν οι κάτοικοι το όνομα του χωριού τους και με άλλο οι ξένοι (ο Γεροσκήπος – η Γεροσκήπου). Η ονομασία Ιερός Κήπος χρησιμοποιείτο στον γραπτό λόγο, ταυτόχρονα με την ονομασία Γεροσκήπου, τουλάχιστον μέχρι το πρώτο ήμισυ του 20ου αι., αλλά σταδιακά εγκαταλείπεται.

« Μέσα από μια απίστευτη συνέχεια στον χρόνο, η ονομασία της Γεροσκήπου (Ιεροκηπία), με διάφορες τοποχρονικές μεταβολές, «ταξίδεψε» από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας», αναφέρει. « Η Γεροσκήπου είναι ίσως η μοναδική κοινότητα της Κύπρου, της οποίας το όνομα ταυτίζεται με την ιστορική της παρακαταθήκη. Το κληροδότημα των Ιερών Κήπων αποτελεί, πιστεύω, το ισχυρότερο πολιτισμικό κεφάλαιο της Γεροσκήπου. Μέχρι σήμερα, η παρακαταθήκη αυτή δεν έχει εκτιμηθεί σωστά και, κατά συνέπεια, ελάχιστα έχει αξιοποιηθεί προς όφελος της πόλης και των κατοίκων.

Με στόχο την ανάδειξη της τοπικής ταυτότητας της περιοχής μας, προτείνω τη μετονομασία της τοπικής μας αρχής από «Δήμο Γεροσκήπου» σε «Δήμο Ιερού Κήπου». Ανάμεσα στα άλλα, η αλλαγή του ονόματος θα διευκολύνει τον Δήμο στην προβολή και την προώθηση του τοπικού συγκριτικού πλεονεκτήματος της Γεροσκήπου. Πιστεύω ότι μια τέτοια ενέργεια θα βοηθήσει στην ενίσχυση του συνόλου των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της πόλης, με θετικά αποτελέσματα σε όλους τους τομείς δράσης του Δήμου μας».

Ο κ. Παλιός διευκρινίζει, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων όπως τονίζει, ότι η πρότασή του αφορά ξεκάθαρα στη μετονομασία της τοπικής αρχής, του Δήμου και όχι του γεωγραφικού ονόματος της Γεροσκήπου. Δηλαδή, ο Δήμος μας θα φέρει την ονομασία «Δήμος Ιερού Κήπου» και το γεωγραφικό όνομα της περιοχής θα εξακολουθήσει να είναι «Γεροσκήπου», όπως ενδεικτικά συμβαίνει στο παράδειγμα «Δήμος Ιδαλίου» - «Δάλι».

Οι τελετές κοντά στη φύση, μέσα σε άλση, ήταν βασικό χαρακτηριστικό της λατρείας της Θεάς Αφροδίτης, αναφέρει ο Πολιτιστικός Λειτουργός του Δήμου Γεροσκήπου. Η αρχαία Ιεροκηπία, με τις πλούσιες πηγές νερού, τα σπήλαια, τις υπόγειες στοές και την άγρια πυκνή βλάστηση, είχε όλα τα μορφολογικά γνωρίσματα των χώρων λατρείας της θεάς στον ελληνικό χώρο.

«Όπως στην Αθήνα, όπου η Αφροδίτη, με το επίθετο εν κήποις, λατρευόταν στο ύπαιθρο, ως θεά της γονιμότητας, σε δύο χώρους, στη βόρεια πλαγιά της Ακρόπολης και στις όχθες του Ιλισσού ποταμού», παρατηρεί. « Δεν είναι, συνεπώς, καθόλου απίθανο το υπόγειο σπήλαιο που βρίσκεται λίγα μέτρα από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και η σήραγγα από την οποία περνά το νερό της Κάτω Βρύσης να συνδέονται με μυστηριακές τελετές προς τιμήν της Αφροδίτης και γενικά με τη λατρεία της θεάς. Ας σημειωθεί ότι το αυτό υπαινίσσονται στις μελέτες τους τόσο ο Γιώργος Ζυμπουλάκης όσο και ο Σταύρος Χατζηκυριάκου.

Μέσα από μια απίστευτη συνέχεια στον χρόνο, η ονομασία της Γεροσκήπου (Ιεροκηπία), με διάφορες τοποχρονικές μεταβολές, «ταξίδεψε» από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Το κληροδότημα των Ιερών Κήπων, αναπόσπαστο μέρος του οποίου αποτελεί ο χώρος που σήμερα είναι γνωστός ως «Κάτω Βρύση», αποτελεί, πιστεύω, το ισχυρότερο πολιτισμικό κεφάλαιο της Γεροσκήπου. Η παρακαταθήκη αυτή, δυστυχώς, δεν έχει τύχει του αναγκαίου σεβασμού και, ακόμα περισσότερο, δεν έχει εκτιμηθεί σωστά ούτε έχει αξιοποιηθεί προς όφελος της πόλης και των κατοίκων».