Φάρος Κάτω Πάφου: Ο αρχαιότερος φάρος της Κύπρου ξαναζεί ως εκθεσιακός χώρος

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Οι φάροι της Κύπρου επανήλθαν στο προσκήνιο τις μέρες αυτές χάρη στην ημέρα που έχει θεσμοθετηθεί να είναι αφιερωμένη σε αυτούς. Κρατικά τμήματα και άλλοι φορείς με ανακοινώσεις και άλλες δράσεις τους τόνισαν τη σημασία τους στη ναυτική παράδοση της Κύπρου, αλλά και στην ασφαλή καθημερινότητα των ανθρώπων και των πλεούμενων που περνούν ανοιχτά του νησιού.

Ένας από τους φάρους της Κύπρου ωστόσο, έχει δύο λόγους περισσότερους να «γιορτάζει» τη μέρα αυτή: Ο φάρος της Πάφου είναι ο πρώτος που κατασκευάστηκε στην Κύπρο, ενώ εδώ και λίγα χρόνια είναι και ο πρώτος που, ακολουθώντας τις νέες εποχές και τον τεχνολογικό εξοπλισμό στον τομέα, έχει μετατραπεί από ένα απλό απομεινάρι άλλων εποχών στο πρώτο μνημείο της ναυτικής μας παράδοσης που μετατρέπεται παράλληλα σε μόνιμο εκθεσιακό χώρο για την προβολή του και για τον εμπλουτισμό του προιόντος της Πάφου.

Με την αλλαγή αυτή της χρήσης του, διαρκούσης της λειτουργίας της Πάφου ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2017, το εντυπωσιακό κτιριακό σύνολο που δεσπόζει του Αρχαιολογικού Πάρκου Κάτω Πάφου, μετά από χρόνια «σιωπής», συνεπεία του εκσυγχρονισμού των ναυτικών βοηθημάτων για τα διερχόμενα πλοία, αποτελεί ξανά σήμερα ζωτικό μέρος της τουριστικής περιοχής και των αρχαιοτήτων που τον περιβάλλουν. Ο Φάρος Πάφου, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα των θετικών συνεπειών που έφερε και άφησε στην πόλη της Πάφου η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2017, αφού τα έργα ανάδειξης και ανάπλασης του, καθώς και η λειτουργία του ως μόνιμου εκθεσιακού χώρου για την θαλασσινή ιστορία της πόλης και της νήσου, είχαν άμεση σχέση με τα όσα έκανε η Πάφος ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2017.

Κτίστηκε κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, την περίοδο της Αγγλοκρατίας, κοντά στο λιμάνι και το Κάστρο της Πάφου και είναι ο πρώτος φάρος που κατασκευάσθηκε στην Κύπρο. Η πρόσφατη ανακαίνιση και βελτίωση των χώρων του και η διαρκής έκθεση που φιλοξενεί για τη σχέση της πόλης με τη θάλασσα, τον καθιστούν πλέον ένα από τα πιο επισκέψιμα μέρη της τουριστικής περιοχής. Μια βόλτα στην περιοχή είναι αρκετή για να καταδειχθεί του λόγου το αληθές: Τουρίστες κάθε ηλικίας που περιηγούνται στο Αρχαιολογικό Πάρκο Κάτω Πάφου, καθώς και κύπριοι επισκέπτες από άλλες επαρχίες, ανηφορίζουν το λόφο που οδηγεί από τα ψηφιδωτά και το Ωδείο σε αυτό, εντάσσοντας τον στο πρόγραμμα των επισκέψεων τους.

Όπως επισημαίνεται στα ενημερωτικά έντυπα που υπάρχουν στην έκθεση και στις αναφορές των συναρμόδιων για την ανάπλαση του Φάρου της Πάφου, Αρχής Λιμένων και Τμήματος Αρχαιοτήτων, οι φάροι της Κύπρου ακολούθησαν την εξελικτική πορεία των φάρων του υπόλοιπου κόσμου. Κτισμένοι με τον παραδοσιακό τρόπο, είναι κατασκευασμένοι από πέτρα, σε λιτή γραμμή, χωρίς οποιεσδήποτε υπερβολές και εναρμονισμένοι με τον περιβάλλοντα χώρο της περιοχής. Οι φάροι αποτελούν ίσως από τα λιγοστά κτίσματα που οικοδομήθηκαν λαμβάνοντας περισσότερο υπόψη το λειτουργικό τους ρόλο και όχι την αισθητική ομορφιά τους. Παρόλα αυτά δεν παύουν να εντυπωσιάζουν με την επιβλητικότητά τους και να κυριαρχούν στο χώρο όπου βρίσκονται.

Το σύμπλεγμα του φάρου συμπληρώνουν και άλλα υποστατικά απαραίτητα για τη διαμονή του φαροφύλακα και της οικογένειάς του. Εξαίρεση ως προς το υλικό κατασκευής αποτελεί ο φάρος στον Κορμακίτη, αλλά και ο φάρος στο ακρωτήρι του Ακάμα που αποτελεί και τον νεότερο χρονολογικά φάρο της Κύπρου. Κτισμένος μόλις το 1989 πρόκειται για μια σιδερένια κατασκευή και με ύψος τα 211 μέτρα αποτελεί τον υψηλότερο φάρο του νησιού.

Ακολουθώντας τις σύγχρονες επιταγές, σήμερα οι φάροι έχουν αυτοματοποιηθεί. Το ρόλο πλέον του μοναχικού αλλά σε συνεχώς εγρήγορση φαροφύλακα αντικατέστησαν οι απρόσωπες μηχανές και η σύγχρονη τεχνολογία.

Στη δεκαετία του 1980 η Αρχή πήρε μια σειρά μέτρων για τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των βοηθημάτων που παρέχει η χώρα στη ναυσιπλοΐα.  Μέχρι το 1982 όλοι οι φάροι της Κύπρου διέθεταν μηχανισμούς συμβατικού τύπου και λειτουργούσαν με εισαγόμενη ασετυλίνη.  Επίσης η φωτεινή τους εμβέλεια δεν ξεπερνούσε τα επτά ναυτικά μίλια ενώ η έντασή τους περιοριζόταν στις 1.000 καντέλλες.
Σήμερα, όλοι οι φάροι της Αρχής που λειτουργούν στις ελεύθερες περιοχές αποτελούν δείγματα μοντέρνων φωτοβολταϊκών συστημάτων.  Εκτός του ότι λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια που είναι δωρεάν και αφθονεί στον τόπο μας, η φωτεινή τους εμβέλεια φτάνει τώρα τα 17 ναυτικά μίλια ενώ η έντασή τους ανέρχεται σε 30.000 καντέλλες. Έχουν επίσης την δυνατότητα αποθήκευσης ενέργειας για 25 μέρες γεγονός που διασφαλίζει την κανονική λειτουργία τους ανεξάρτητα από ηλιοφάνεια ή όχι.   

Κτισμένος με τον παραδοσιακό τρόπο ο Φάρος της Κάτω Πάφου συμπληρώνει αρμονικά τη γραφικότητα του τοπίου και με την επιβλητικότητα του οικοδομήματός του συγκεντρώνει πια αρκετούς επισκέπτες κατά τη διάρκεια του χρόνου, αλλά κυρίως κατά την τουριστική περίοδο, έστω και αν φέτος ελέω κορωνοιού ακολούθησε και αυτός τη μοίρα όλων των άλλων επισκέψιμων χώρων στην Πάφο, υποδεχόμενος πολύ μικρότερους αριθμούς επισκεπτών από ότι σε συνθήκες κανονικότητας.
Στο σύμπλεγμα του περιλαμβάνονται και άλλα υποστατικά, βοηθητικοί χώροι απαραίτητοι για την διαμονή του φαροφύλακα και της οικογένειάς του που αναγκαστικά «συμβίωναν» με τον φάρο.
Πώς όμως οι ναυτικοί μέσα στην καταχνιά ή στο σκοτάδι της νύκτας, μπορούν ή ξέρουν, από το φως που εκπέμπεται από την στεριά, το σημείο που βρίσκονται; Κάθε φάρος εξηγεί ο καπετάνιος Χρίστης Ασημένος, Διευθυντής Επιχειρήσεων της Αρχής Λιμένων Κύπρου έχει την δική του ταυτότητα, τα δικά του χαρακτηριστικά που δίνουν στους ναυτιλομένους την δυνατότητα να αναγνωρίσουν το φάρο και την γεωγραφική του θέση: 

« Δηλαδή το χρόνο αναλαμπής, πόσες αναλαμπές σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το χρώμα του, την ταχύτητα αναλαμπής, το ύψος του πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, την εμβέλειά του σε ναυτικά μίλια και τυχόν σκοτεινό τομέα που έχει. Παρ΄ όλα τα νέα βοηθήματα του συστήματος εντοπισμού του στίγματος των πλοίων είτε μέσω δορυφόρου είτε μέσω χερσαίων σταθμών ναυτιλίας, εντούτοις οι ναυτικοί παραμένουν συνδεδεμένοι με τον φάρο, τόσο ως προς τα θέματα ασφάλειας της ναυσιπλοΐας όσο και συναισθηματικά».
Οι απλοί ψαράδες που με τις μικρές ψαρόβαρκές τους κάθε νύκτα οργώνουν τις θάλασσες της Κύπρου έχουν ως σημείο αναφοράς τους το φως από το «φανάρι» όπως αποκαλούν τον φάρο και σ΄ αυτό στηρίζονται για να φτάσουν πίσω στη στεριά…  Αρκετές δε φορές αναφέρουν τυχόν κακή λειτουργία ή αλλαγή στον τρόπο αναλαμπής του.

Μια μόνιμη έκθεση με τίτλο «Κύπρος, θάλασσα και φάροι: μια διαχρονική ιστορία» εγκαινιάστηκε προ δύο ετών από το Τμήμα Αρχαιοτήτων στον Φάρο εντός του αρχαιολογικού χώρου της Κάτω Πάφου.

Η έκθεση εγκαινιάστηκε με την ευκαιρία της αποκατάστασης της περιοχής του Φάρου. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων προχώρησε στην αποκατάσταση της ευρύτερης περιοχής, εξαιτίας της σημασίας του Φάρου για την πολιτιστική κληρονομιά της Πάφου, αλλά και της Κύπρου γενικότερα. Οι εργασίες εντάχθηκαν στα πλαίσια της διαχείρισης, προστασίας και προβολής του αρχαιολογικού χώρου της Κάτω Πάφου, ο οποίος αποτελεί μέρος της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, και μέσα στον οποίο βρίσκεται ο Φάρος, ο οποίος είναι κάτω από την αρμοδιότητα της Αρχής Λιμένων Κύπρου.

Καθότι το Τμήμα Αρχαιοτήτων διαχειρίζεται την περιοχή του Φάρου, στο πλαίσιο των εργασιών αποκαταστάθηκαν οι «οικίες του φαροφύλακα» και ο περιβάλλων χώρος, πραγματοποιήθηκε τοπιοτέχνηση του φυσικού τοπίου και δημιουργήθηκαν μονοπάτια πρόσβασης.

Η αρχαιολογική, ιστορική και πολιτιστική αξία του Φάρου, όπως και η διαχρονική σχέση της περιοχής με τη θάλασσα, τονίζεται μέσα από την έκθεση που έστησε το Τμήμα Αρχαιοτήτων, και η οποία εκτίθεται σε δύο μέρη στις «οικίες του φαροφύλακα», με βάση τη διάταξη των κτισμάτων στο χώρο. Επίσης, δεδομένης της σημασίας του φυσικού τοπίου, σε συνεργασία με το Τμήμα Περιβάλλοντος, την Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, και τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου, δημιουργήθηκε και τοποθετήθηκε πληροφοριακό υλικό στον εξωτερικό χώρο, με στόχο την ολοκληρωμένη πληροφόρηση και ως εκ τούτου την προστασία των μοναδικών αυτών περιβαλλοντικών στοιχείων. Το έργο αποτελεί την πρώτη προσπάθεια για προστασία και ανάδειξη Φάρου στον τόπο μας και, με βάση τη στρατηγική του Τμήματος Αρχαιοτήτων, στοχεύει στη διατήρηση και προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς εν γένει.

Τον αποκατασταθέντα χώρο και την έκθεση εγκαινίασε ο πρώην Υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, πάφιος και ο ίδιος. Ο Μάριος Δημητριάδης τόνισε κατά την σχετική τελετή, ότι ο Φάρος της Κάτω Πάφου συμβολίζει τον τόπο μας, αλλά και τη μόνιμη στρατηγική επιδίωξη της Κύπρου για  διατήρηση της ως διεθνούς ναυτιλιακού κέντρου. Παρά τις δυσκολίες των τελευταίων χρόνων, παρατήρησε, οι προσπάθειες της κυβέρνησης έχουν ως επίκεντρο την ανάπτυξη, τη σταθερότητα και την πλεύση σε ασφαλή λιμάνια.

«Λαμβάνοντας υπόψη τις σημερινές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις», τόνισε ο κ. Δημητριάδης, «έχουμε χρέος να σεβαστούμε τον νησιωτικό χαρακτήρα της χώρας μας και να επενδύσουμε σε αυτόν. Αν ανοίξουμε και πάλι τους ορίζοντες μας προς τη θάλασσα, όπως μας διδάσκει η ιστορία, θα καταστούμε ισχυρότεροι και πιο αυτάρκεις ως κράτος».

Τα νέα δεδομένα της οικονομίας και του εμπορίου διεθνώς, είπε ακόμη, δείχνουν ότι η Κύπρος μπορεί να διαδραματίζει ρόλο γέφυρας ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή.