Ευθανασία στην Κύπρο: Μελέτη της υποψήφιας διδάκτορος Χρυστάλλας Φακοντή από την Πάφο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ένα από τα πιο βασικά στοιχεία πίσω από το πως δημιουργείται το νομικό σύστημα των περισσότερων χωρών είναι η προστασία της ζωής των πολιτών. Είναι γενικότερα κοινώς αποδεκτό ότι έχουμε δικαίωμα στην ζωή το οποίο πρέπει να προστατεύεται. Ποιο όμως είναι το δικαίωμα μας στον θάνατο; Με αφορμή το μέγα αυτό ζήτημα και το άνοιγμα της σχετικής συζήτησης πρόσφατα στην Κύπρο, καθίσταται ιδιαίτερα επίκαιρη μια μελέτη την οποία εκπονεί στα πλαίσια του διδακτορικού της μια επιστήμονας από την Πάφο. Πρόκειται για την Χρυστάλλα Φακοντή, υποψήφια Διδάκτωρ Ποινικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, με θέμα: «Μεταρρύθμιση του ποινικού δικαίου σχετικά με τον υποβοηθούμενο θάνατο».

Όπως είναι γνωστό, η συζήτηση για το δικαίωμα στον θάνατο άνοιξε για πρώτη φορά στην Κύπρο και συζητήθηκε στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της Βουλής τον περασμένο μήνα, προκαλώντας όπως ήταν αναμενόμενο προβληματισμό και αντιδράσεις.

Μιλώντας σήμερα στο PafosNet η κ. Φακοντή επισημαίνει ότι πρόκειται για ένα πολυδιάστατο θέμα που απασχολεί τη Βιοηθική έντονα. Στο εξωτερικό, παρατηρεί, πολλά από τα ηθικά διλλήματα που αναφύονται από το δικαίωμα στο θάνατο έχουν εξεταστεί διεξοδικά, με όλο και περισσότερες χώρες να έχουν προχωρήσει στο να το επιτρέπουν και να το κατοχυρώνουν νομικά κάτω από αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις. Πέρα από το ηθικό κομμάτι, νομικά, το να προχωρήσουμε σε κάποια μορφή νομιμοποιήσεις στην  Κύπρο, δεν αποτελεί εύκολη υπόθεση, καθώς υπάρχουν πολυάριθμα ερωτήματα να απαντηθούν, τονίζει:

« Πρωτίστως πρέπει να αποφασιστεί και να διευκρινιστεί για πια μορφή του δικαιώματος στον θάνατο γίνεται λόγος, αφού μπορεί να διαχωριστεί σε δυο διαφορικές πρακτικές, την ευθανασία και την βοήθεια σε αυτοκτονία. Η ευθανασία είναι η θανάτωση κάποιου ατόμου, για παράδειγμα μέσω θανατηφόρας ένεσης, το οποίο ζητά επίμονα να πεθάνει, και τιμωρείται ποινικά ως φόνος με ισόβια κάθειρξη. Η βοήθεια σε αυτοκτονία, είναι όταν κάποιος βοηθά ένα άτομο το οποίο θέλει να πεθάνει, για παράδειγμα με το να του αγοράσει τα κατάλληλα φάρμακα, και υπόκειται σε φυλάκιση δέκα χρόνων.

Η νομιμοποίηση της βοήθειας σε αυτοκτονία δεν συνεπάγεται πάντα και την νομιμοποίηση της ευθανασίας. Θα πρέπει επομένως να ξεκαθαριστεί για το για ποια από αυτές τις δυο πρακτικές, ή ενδεχομένως και για τις δυο γίνεται λόγος. Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι καθοριστικής σημασίας καθώς συνεπάγεται πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις ως προς το πώς θα τροποποιηθεί νομικά ο ποινικός μας κώδικας, αλλά και ποιες προϋποθέσεις θα θέσουμε. Η νομιμοποίηση της ευθανασίας πάντα έχει περισσότερο κίνδυνο κατάχρησης αφού η τελική πράξη του θανάτου γίνεται από κάποιον άλλον, και συνήθως πρέπει να συνεπάγεται πολύ πιο αυστηρούς όρους».

Η Χρυστάλλα Φακοντή φέρνει ως παράδειγμα την Ελβετία, στην οποία ενώ η ευθανασία παραμένει απαγορευμένη, έχει επιτραπεί η βοήθεια σε αυτοκτονία ακόμα και σε ξένους υπηκόους, με αρκετούς να κάνουν το τελευταίο τους ταξίδι εκεί για να δώσουν τέλος στην ζωή τους. Υπάρχουν διάφορες οργανώσεις οι οποίες αναλαμβάνουν την διαδικασία και έχουν διαφορετικούς εσωτερικούς κανονισμούς, με το κόστος να ξεπερνά τα 10,000 ευρώ, επισημαίνει.

« Σε αντίθεση με την Ελβετία, η Ολλανδία έχει νομιμοποιήσει και την ευθανασία και την βοήθεια σε αυτοκτονία για ενήλικες και παιδιά άνω των 12 ετών», αναφέρει. «Βασική προϋπόθεση είναι να γίνονται από ιατρικό προσωπικό, μετά από ρητό αίτημα ενός ατόμου που έχει αφόρητους πόνους, οι οποίοι δεν μπορούν να θεραπευτούν. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι η νομοθεσία περιλαμβάνει τόσο ασθενείς που έχουν σωματικά προβλήματα όσο και ψυχικές ασθένειες. Όμως, η βούληση του ασθενούς πρέπει να είναι συνεχής και επίμονη και να έχει συνείδηση των λεγομένων του.

Ο Καναδάς, ήταν η πρώτη χώρα με σύστημα κοινού δικαίου που επέτρεψε σε ιατρικό προσωπικό μετά από ρητό αίτημα να προχωρεί σε ευθανασία ή να παρέχει βοήθεια σε αυτοκτονία σε ενήλικες ασθενείς. Βασική προϋπόθεση είναι να έχουν σοβαρή ασθένεια ή αναπηρία, και να είναι σε προχωρημένη κατάσταση παρακμής που δεν μπορεί να αναστραφεί. Από το 2023 το δικαίωμα στον θάνατο θα επιτραπεί και σε Καναδούς με ψυχικές ασθένειες που πληρούν όλα τα υπόλοιπα κριτήρια καταλληλόλητας. Αυτές αποτελούν μόνο μερικές από αρκετές χώρες που έχουν πλέον αναγνωρίσει το δικαίωμα να αποφασίζουμε για τον θανάτου μας».

Πέρα από το να διευκρινιστεί για ποια ακριβώς μορφή του δικαιώματος στον θάνατο γίνεται λόγος, θε πρέπει να απαντηθούν νομικά και άλλα πολύπλοκα ερωτήματα όπως το ποιος και πότε θα δικαιούται να προχωρήσει σε ευθανασία ή βοήθεια σε αυτοκτονία, σύμφωνα με την διδακτορική διατριβή της κ. Φακοντή. Και εδώ μπαίνει στο κάδρο και η περίπτωση που πρόσφατα συντάραξε την Κύπρο, με τον Βρετανό στην Πάφο που οδήγησε δια ασφυξίας στον θάνατο την σύζυγο του για να την απαλλάξει από τους αφόρητους πόνους, μετά από συνεννόηση τους, όπως ο ίδιος υποστήριξε:

« Αμέσως μετά τον θάνατο της συζύγου του, έκανε και ο ίδιος απόπειρα αυτοκτονίας. Είναι άραγε δίκαιο όσοι σκοτώνουν από συμπόνια και αγάπη να αντιμετωπίζουν την ίδια ποινή φυλάκισης ισόβιας κάθειρξης, με όσους σκοτώνουν από δόλο η εκδίκηση; Παρόμοιες υποθέσεις στην Αγγλία πολύ συχνά δεν φτάνουν καν στα δικαστήρια. Ενώ η Αγγλία δεν έχει νομιμοποιήσει ακόμα το δικαίωμα στο θάνατο, υπάρχει μια επίσημη πολιτική όπου υποθέσεις βοήθειας σε αυτοκτονία που είχαν ως βασικό κίνητρο την συμπόνια δεν διώκονται ποινικά. Παράλληλα, σύμφωνα με τον ελβετικό ποινικό κώδικα, η συνδρομή στην αυτοκτονία ποινικοποιείται μόνο όταν υπάρχουν εγωιστικά κίνητρα.

Παράλληλα, σοβαρό ερώτημα αποτελεί η ιατρική κατάσταση του ασθενή πριν προχωρήσει σε ευθανασία ή δεχτεί βοήθεια σε αυτοκτονία. Στο Όρεγκον, την πρώτη πολιτεία των ΗΠΑ που νομιμοποίησε την βοήθεια σε αυτοκτονία, προϋπόθεση είναι ο ασθενής να έχει κάποια ανίατη ασθένεια η οποία θα επιφέρει τον θάνατο του μέσα σε έξι μήνες. Έχει υπάρξει όμως έντονος προβληματισμός σχετικά με το κατά πόσο ένας γιατρός μπορεί να προβλέψει το υπόλοιπο της ζωής ενός ασθενή με σιγουριά. Υπάρχουν πολλά καταγεγραμμένα περιστατικά ασθενών που ενώ διαγνώστηκαν με λιγότερο από έξι μήνες ζωής και παρέλαβαν τα θανατηφόρα φάρμακα συνέχισαν να ζουν για πολύ περισσότερο καιρό, ακόμα και χρόνια. Επίσης, ενώ ολοένα και περισσότερες χώρες όπως η Ολλανδία και ο Καναδάς επεκτείνουν την νομοθεσία τους για να παρέχουν το δικαίωμα στον θάνατο σε όσους υποφέρουν από ψυχικά νοσήματα, είναι εύλογο να αναρωτηθούμε, μπορεί άραγε η ποιότητα της ζωής να μετρηθεί με το χρόνο που μας έχει απομείνει; Ή μπορεί ο ψυχικός πόνος να είναι το ίδιο ανυπόφορος με τον σωματικό;».

Αυτά είναι μόνο μερικά από τα πολυάριθμα ερωτήματα τα οποία θα πρέπει να αποφασιστούν και να αντιμετωπιστούν πρακτικά σε επίπεδο ποινικής νομοθέτησης εάν επιτραπεί ποτέ η ευθανασίας ή η βοήθεια σε αυτοκτονία στην Κύπρο, καταλήγει η Χρυστάλλα Φακοντή.

« Επιβάλλεται μια ενδεχόμενη τροποποίηση του ποινικού μας κώδικα ώστε να επιτραπεί το δικαίωμα στον θάνατο να αντιμετωπιστεί με την απαραίτητη σοβαρότητα και κατάρτιση καθώς αποτελεί ίσως την πιο σημαντική απόφαση που κάποιος μπορεί να πάρει στην ζωή του. Ο θάνατος εξάλλου σηματοδοτεί το τέλος όλων των υπόλοιπων επιλογών που μπορούμε να πάρουμε».