Ενώπιος ενωπίω: Επιτροπή GRECO με την Κυπριακή Δικαιοσύνη

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Του Σάββα Η. Σαββίδη – Δικηγόρος

Συνέταιρος και Διευθυντής στην Δικηγορική εταιρεία Μιχαλάκης Κυπριανού και ΣΙΑ Δ.Ε.Π.Ε.

Είναι κοινός τόπος ότι, τα θέματα που απασχολούν την κυπριακή δικαιοσύνη επί του παρόντος και η συζήτηση που γίνεται γύρω από την κάθοδο της GRECO στο νησί έχουν απασχολήσει αναμφισβήτητα και σε μεγάλο βαθμό όλους τους κλάδους της νομικής επιστήμης.

Τι ακριβώς συνεπάγεται με την κάθοδο της GRECO και πως ακριβώς λειτουργεί η συγκεκριμένη Επιτροπή, καθώς και ποιες είναι οι προηγούμενες συστάσεις της για την Κύπρο είναι τα θέματα που θα συζητηθούν εκτενώς παρακάτω.

Το πρώτο βασικό ερώτημα που χρειάζεται να απαντηθεί είναι το τι αποτελεί ουσιαστικά η Επιτροπή GRECO.

Η GRECO προέρχεται από τα αρχικά «Go For Zero Corruption» και απαρτίζεται από μια Ομάδα 18 Κρατών κατά της Διαφθοράς που ιδρύθηκε το 1999 από το Συμβούλιο της Ευρώπης για να παρακολουθεί την συμμόρφωση των Κρατών με τα πρότυπα της Οργάνωσης κατά της Διαφθοράς. Στόχος της Επιτροπής GRECO είναι κατά κύριο λόγο να βελτιώσει την ικανότητα των Μελών της να καταπολεμούν την διαφθορά, σύμφωνα πάντα με τα πρότυπα του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέσω μιας δυναμικής διαδικασίας, αμοιβαίας αξιολόγησης και πίεσης προς τα Μέλη.

Εύλογα λοιπόν κάποιος θα διερωτηθεί με ποιο τρόπο η GRECO εξετάζει την διαδικασία συμμόρφωσης των Μελών της.

Αυτό επιτυγχάνεται δια μέσω της Έκθεσης που ετοιμάζει, η οποία συνοδεύεται από δικαιολογητικά έγγραφα που υποβλήθηκαν 18 μήνες πριν την έγκριση της Έκθεσης Αξιολόγησης από το Μέλος που είναι υπό έλεγχο.

Τώρα, αναφορικά με την περίπτωση της Κύπρου, ποιες συστάσεις έχει κάνει η GRECO και έχει πράγματι συμμορφωθεί με αυτές η Κυπριακή Κυβέρνηση;

Εν αρχή, τον Απρίλιο του 2015 οι Κοινοβουλευτικές Επιτροπές Θεσμών και Νομικών της Βουλής συναντήθηκαν με Ομάδα Εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής σχετικά με ζητήματα πρόληψης της διαφθοράς στα μέλη του Κοινοβουλίου, τους Δικαστές και την Εισαγγελία. Ο τότε Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών Νίκος Νικολαΐδης είχε δηλώσει σε συνέντευξή του ότι συζητήθηκαν με την Επιτροπή GRECO οι διαδικασίες ως ίσχυαν τότε, δηλαδή η υποχρέωση των Βουλευτών να δηλώνουν τα εισοδήματά τους, οι οικονομικές τους υποχρεώσεις κάθε 3 χρόνια και η διαδικασία η οποία ακολουθείται για να γίνεται έλεγχος για το θέμα του ασυμβίβαστου.

Ας σημειωθεί ότι, μετά την συνάντηση τον Απρίλιο του 2015, η GRECO τον Δεκέμβριο του 2016 σε μια ενδιάμεση Έκθεσή της για την Κύπρο, δήλωσε με πολύ διπλωματικό τρόπο ότι παρόλο που έπρεπε να γίνουν περισσότερα, η Κύπρος είχε σημειώσει πρόοδο στα θέματα που συζητήθηκαν τον Απρίλιο του 2015.

Επομένως, μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι από το 2015 που έγιναν οι συστάσεις δεν εφαρμόσαμε τις υποδείξεις της GRECO. Θα έλεγα πως όντως δεν εφαρμόσαμε πλήρως τις συστάσεις της GRECO. Ωστόσο, οφείλω να ομολογήσω ότι, στις αξιολογήσεις που έγιναν τον Μάρτιο του 2018 είχαν γίνει μεταξύ άλλων, συστάσεις για την λήψη πιο αυστηρών μέτρων, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι οι διατάξεις αναφορικά με την ποινικοποίηση της διαφθοράς θα καταστούν πιο ευπρόσιτες για λόγους ασφάλειας δικαίου και να δημιουργηθεί ένα ενιαίο νομικό πλαίσιο για την ποινικοποίηση και επιβολή κυρώσεων για αδικήματα διαφθοράς, σύμφωνα με την Σύμβαση Ποινικού Δικαίου για την Διαφθορά.

Όσον αφορά το δικαστικό σώμα δεν έγινε καμία σύσταση;

Στην Έκθεση Αξιολόγησης του Ιουνίου 2018 η GRECO είχε κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και έθεσε κάτω από το μικροσκόπιό της το δικαστικό σώμα στην Κύπρο, καθώς έκανε δεκαέξι συστάσεις σχετικά με την συμμόρφωση της Κύπρου και την πρόληψη σε θέματα διαφθοράς, αναφορικά με τα μέλη της Βουλής, των Δικαστών και της Εισαγγελίας, από τις οποίες μόνο στις δύο συμμορφώθηκε η Κυπριακή Δημοκρατία.

Πράγματι, τα όλα θέματα για τις καταγγελίες που είδαν το φως της δημοσιότητας δίνουν το αίσθημα στους πολίτες ότι υπάρχει διαφθορά σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και σε όλους τους φορείς εξουσίας, περιλαμβανομένης και αυτής του δικαστικού σώματος.

Να μου επιτραπεί σε αυτό το στάδιο να διαφωνήσω με την τοποθέτηση αυτή. Ο δείκτης αντίληψης της διαφθοράς για το κυπριακό κοινό έχει τα τελευταία ειδικά χρόνια επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό. Τα διάφορα σκάνδαλα τα οποία ήρθαν στην επιφάνεια με εμπλεκόμενα άτομα που κατείχαν πολιτειακά αξιώματα, όπως inter alia, Δημάρχους και πρώην Βοηθό Γενικό Εισαγγελέα, έχουν επηρεάσει καθοριστικά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται ο Κύπριος πολίτης το θέμα της διαφθοράς. Ευτυχώς όμως, έχουν γίνει πολλά θετικά και το γεγονός ότι προσήχθησαν ενώπιον της δικαιοσύνης άτομα με πολιτειακά αξιώματα, θέλω να πιστεύω ότι ενίσχυσε εν μέρει την αντίληψη των πολιτών, ότι δηλαδή το σύστημά μας και η δικαιοσύνη έχει ευαισθητοποιηθεί πολύ στο θέμα της διαφθοράς.

Εντούτοις, οφείλω να αναφέρω ότι, γενικώς ως κράτος και ως πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας δυστυχώς ακόμη θεωρούμε την διαφθορά μέρος του συστήματος, αλλά και αναγκαία για την βασική μας επιβίωση. Αυτό είναι ιδιαίτερα λυπηρό, λαμβανομένου υπόψη ότι ως Κύπρος κατέχουμε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά ακαδημαϊκής μόρφωσης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ωστόσο, τα γεγονότα ως έχουν την παρούσα στιγμή είναι κρίσιμα. Η κάθοδος της GRECO θα απαιτήσει μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης και θα τολμήσω να πω ότι, όπως ακριβώς έκανε η Τρόικα με έναν πρωτόγνωρο και βίαιο τρόπο το 2013, έτσι αναμένεται ότι θα κάνει και η GRECO με την κάθοδό της στην Κύπρο.

Είναι εύληπτο το γεγονός ότι, έχουμε αποτύχει να συμμορφωθούμε με τις Εκθέσεις της GRECO και ένεκα αυτής της αποτυχίας μας και της μη συμμόρφωσής μας έχουμε φτάσει πλέον στο σημείο όπου το δικαστικό σώμα της Κύπρου βρίσκεται κάτω από το μικροσκόπιο και στα χέρια της GRECO. Θα είναι πραγματικά σκληρό να βλέπουμε την GRECO να εφαρμόζει με βίαιο τρόπο κάτι που εμείς θα έπρεπε, έχοντας την πολυτέλεια του χρόνου, να το κάναμε από μόνοι μας εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Με ποιο τρόπο θα το κάνει αυτό η GRECO και γιατί γίνεται συσχέτισή της με την Τρόικα; Πως μπορεί να επιτύχει με σκληρό τρόπο σε ένα μέλος της ΕΕ συμμόρφωσή της;

Όταν η GRECO κάνει συστάσεις επανέρχεται για να ελέγξει κατά πόσο αυτές οι συστάσεις  έχουν εφαρμοστεί και δεν αφήνει ποτέ μια χώρα στην ησυχία της εωσότου εφαρμόσει τις συστάσεις αυτές. Όταν μια χώρα αγνοεί τις συστάσεις ή ακόμα κι αν τις νομοθετεί, αλλά δεν τις εφαρμόζει, ο ρόλος της GRECO είναι να συνεχίζει πιέζοντας μέσω Εκθέσεων. Αν δεν έχουν γίνει οποιεσδήποτε αλλαγές, το δεύτερο  βήμα είναι να γίνει ένα διάβημα προς τον Υπουργό Εξωτερικών της χώρας και αν δεν λειτουργήσει ούτε αυτό θα ακολουθήσει συνάντηση με την πολιτική ηγεσία. Αν δεν έχει κάποιο αποτέλεσμα ούτε αυτό, τότε υπάρχει η επιλογή της δημόσιας δήλωσης την οποία υιοθετούν όλα τα άλλα Μέλη με στόχο να εκτεθεί η χώρα, επιφέρoντας επιπτώσεις στην φήμη της και σαν συνεπακόλουθο στην οικονομία της. Βέβαια, μέχρι τώρα δεν έχει φτάσει σ’ αυτό το σημείο η GRECO, να προβεί δηλαδή σε αυτά τα διαβήματα, γιατί οι χώρες εφαρμόζουν τις συστάσεις της.

Εκ των πραγμάτων, η αρωγή της GRECO θα είναι τεράστια και η παλινόρθωση της εικόνας της κυπριακής δικαιοσύνης δεν θα αργήσει να έρθει σύντομα. Ας ελπίσουμε όμως ότι δεν θα φτάσουμε στο έσχατο σημείο, όπως είχε γίνει και το 2013 με το bail-in, όπου αποτελέσαμε το πρώτο παράδειγμα και η Κύπρος υπήρξε ουσιαστικά το πειραματόζωο της Τρόικα.