«Εδώ ο ελεύθερος ραδιοσταθμός της Πάφου»: Άγνωστες στιγμές της αντίστασης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Το πρωινό της  Δευτέρας 15ης Ιουλίου 1974 βρήκε τον τεχνικό υπάλληλο του ΡΙΚ Νίκο Νικολαΐδη να βρίσκεται στο εργαστήριο του στη Πάφο. Γύρω στις 8.15 ενώ το ραδιόφωνο μετέδιδε το « πουκάμισο το θαλασσί» με τον Γιώργο Νταλάρα, ξαφνικά διέκοψε την λειτουργία του και άρχισε να μεταδίδει εμβατήρια. Σε λίγο ακούστηκε η είδηση ότι « ο Μακάριος είναι νεκρός.» Αφού συνήλθε από το αρχικό σοκ, ο Νίκος Νικολαίδης αντελήφθη ότι επρόκειτο περί πραξικοπήματος. Δεν του πήρε αρκετή ώρα για να σκεφτεί  την ιδέα της λειτουργίας ενός αντιστασιακού ραδιοσταθμού.

Ένα από τα τηλεφωνήματα που δέχθηκε ήταν από την Ένωση Αγωνιστών Πάφου όπου συναγωνιστές του ζήτησαν να διακόψει την αναμετάδοση του ΡΙΚ από τις εγκαταστάσεις στον Κόλπο των Κοραλλίων και εν ανάγκη να τον ανατινάξουν προκειμένου να μην μεταδίδεται η προπαγάνδα των πραξικοπηματιών. Ο ίδιος, με την εμπειρία του σε τεχνικά θέματα, σκέφτηκε ότι αντί της ανατίναξης, οι εγκαταστάσεις του κρατικού ραδιοφώνου θα πρόσφεραν περισσότερο αν χρησιμοποιούνταν για τους σκοπούς της αντίστασης. Πράγμα που έγινε σε μισή μόλις ώρα.

Για την οργάνωση και στελέχωση του ραδιοσταθμού έφθασαν στο εργαστήριο του μακαριστού σήμερα Νικολαΐδη αντιστασιακοί μετά από οδηγίες του Μίκη Τεμπριώτη και άλλοι με δική τους πρωτοβουλία. Οι αντιστασιακοί που τους επεφύλαξε  η μοίρα να δηλώσουν παρών στη συνάντηση με την Ιστορία ήταν οι Γιαννάκης Ομήρου,  Ανδρέας Σωτηριάδης, Πανίκος Καννάουρος, Σωκράτης Κλεάνθους, Ανδρέας Φυλακτού, Κώστας Οικονόμου, Ανδρέας Ομήρου, Κώστας Χαραλαμπίδης, Φαίδρος Γαλατόπουλος και Κατρίν Χαραλαμπίδου.

Θυμίζοντας σήμερα άγνωστες ή ξεθωριασμένες από τον χρόνο λεπτομέρειες εκείνων των κρίσιμων ωρών για την δημοκρατία, ο γιος του Νίκου, Φώτης Νικολαίδης, αναφέρει στο PafosNet ότι αρχικά η εμβέλεια του ραδιοσταθμού κάλυπτε μόνο την πόλη της Πάφου και τα περίχωρα, σύντομα όμως μετά από την μετάβαση του Νίκου Νικολαΐδη μαζί με μια μικρή ομάδα συναγωνιστών του στον υποσταθμό του ΡΙΚ στο Κόλπο των Κοραλλίων , όπου με την συνεργασία του συναδέλφου του τεχνικού στο ΡΙΚ Κώστα Αττίκη αποσυνέδεσε τους δέκτες του ΡΙΚ και τους συντόνισε με τον Ελεύθερο Ραδιοσταθμό στους 1400 χιλιόκυκλους, η εμβέλεια των εκπομπών έφθανε μέχρι και σε όλη την Κύπρο και σε γειτονικές χώρες όπως Ισραήλ ή σε περιοχές της Ελλάδας, όπως η Ρόδος.

« Προκειμένου να γίνει γνωστή στους ντόπιους η λειτουργία του ραδιοσταθμού της αντίστασης, δημοκρατικοί πολίτες που προσέτρεξαν να βοηθήσουν κινήθηκαν στη Πάφο με τηλεβόες ανακοινώνοντας τις συχνότητες», θυμάται ο Φώτης Νικολαίδης. « Ο χώρος του εργαστηρίου που μετατράπηκε σε ραδιοσταθμό είχε στελεχωθεί από τους συντάκτες – εκφωνητές η πλειοψηφία των οποίων ήταν εκπαιδευτικοί, και δικηγόροι και προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια τους, είχαν τοποθετηθεί συρματοπλέγματα στους δρόμους καθώς και ένοπλη φρουρά την ευθύνη της οποίας ανέλαβε ο εκπαιδευτικός Ανδρέας Στυλιανίδης.  

Τον οπλισμό ανέλαβε να εξασφαλίσει από την Ένωση Αγωνιστών ο εκπαιδευτικός Σάββας Χατζηγεωργίου. Οπλοπολυβόλα μπρέν τοποθετήθηκαν στη ταράτσα του κτιρίου, ενώ ένοπλοι με καλάσνικοφ και μαρτίνια βρίσκονταν στις βεράντες, τα παράθυρα και περιμετρικά του κτιρίου. Μερικοί από τους φρουρούς ήταν οι Στέφανος Αειφωτίτης, Τηλέμαχος Γεωργιάδης,Τάκης Χατζηζήνωνος , αλλά και ένας τουρκοκύπριος.

Ο ζωγράφος Γιώργος Κοτσώνης επιμελήθηκε μουσικά το πρόγραμμα προμηθεύοντας το ραδιοσταθμό με δίσκους με πατριωτικά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη».

Τα πρώτα μηνύματα του ραδιοσταθμού ανήγγελλαν ότι ο Μακάριος είναι ζωντανός και καλούσαν το λαό να αντισταθεί ενάντια στους πραξικοπηματίες. Ερασιτέχνες ανταποκριτές συγκέντρωναν πληροφορίες και με τη βοήθεια του τρανζίστορ και ενός μαγνητοφώνου παρακολουθούσαν τα προγράμματα του ΡΙΚ, σημείωναν τα ψεύδη που μετέδιδε, τα ανασκεύαζαν και απαντούσαν. Ο Ελεύθερος Ραδιοσταθμός της Πάφου άρχισε ακόμη να προετοιμάζει το λαό για αντιστασιακό αγώνα, κάνοντας εκκλήσεις για αιμοδοσία, για εθελόντριες νοσοκόμες, για συγκέντρωση τροφίμων, εκκλήσεις που βρήκαν συγκινητική ανταπόκριση από τον κόσμο, που προσερχόταν και πρόσφερε μαζικά, γεμίζοντας ολόκληρα σπίτια από προμήθειες.

« Στις 4 το απόγευμα, μετά από τηλεφώνημα που δέχθηκαν τα στελέχη του Ραδιοσταθμού», αναφέρει ο Φώτης Νικολαίδης, « πληροφορήθηκαν ότι ο Μακάριος είναι ζωντανός και κατευθύνεται από την Παναγιά προς την Πάφο. Όταν ο Μακάριος έφθασε στη Μητρόπολη Πάφου κάλεσε το Νίκο Νικολαΐδη και εκφωνητές-συντάκτες να πάνε εκεί. Στις 7.30 το βράδυ ο Μακάριος αφού  προηγουμένως είχε βγει στον εξώστη να χαιρετήσει ασκεπής τα πλήθη που συγκεντρώθηκαν στο προαύλιο της Μητρόπολης, αποσύρθηκε  για να συντάξει  το διάγγελμα.

Το διάβασε στους παρευρισκόμενους και δέχθηκε κάποιες εισηγήσεις. Στη συνέχεια  ηχογράφησε το ιστορικό  διάγγελμα και ο πατέρας μου, με τους συνεργάτες του, επέστρεψαν στο εργαστήριο και το μετέδιδαν καθ’ όλη τη διάρκεια της νύκτας.

« Ελληνικέ Κυπριακέ Λαέ , γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις, γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος, είμαι ζωντανός, δεν είμαι νεκρός όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποι της θα ήθελαν. Είμαι ζωντανός και είμαι μαζί σου».

Ο ραδιοερασιτέχνης αδελφός του Νίκου, Πολύκαρπος Νικολαϊδης, πήρε ηχογραφημένο το μήνυμα του Μακαρίου που εν τω μεταξύ απηύθυνε και στα Αγγλικά και το μετέδωσε μέσω ασυρμάτου στους Ραδιοερασιτέχνες Έλληνες όλου του κόσμου στο καθιερωμένο ραντεβού όλων των ραδιοερασιτεχνών. Που από ευτυχή συγκυρία συνέπεσε να είναι κάθε Δευτέρα.

« Ένας Άγγλος ραδιοερασιτέχνης στο Λονδίνο που μιλούσε ελληνικά, ονόματι Norman, ζήτησε επανάληψη και αφού το ηχογράφησε, στη συνέχεια το έστειλε στο BBC όπου και μεταδόθηκε στις 12 τα μεσάνυχτα. Οι Άγγλοι πριν μεταδώσουν από το BBC το διάγγελμα κάλεσαν τον Ύπατο Αρμοστή Κώστα Ασσιώτη και τον πήραν στο BBC για να ακούσει το μήνυμα για να πιστοποιήσει αν είναι γνήσια η φωνή του Μακαρίου ή όχι.

Τα μεσάνυκτα το διάγγελμα του Μακαρίου μεταδόθηκε από το  BBC σε όλο τον κόσμο . Η επιτυχία του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού είχε ξεπεράσει κάθε προσδοκία.

Οι εκπομπές  συνέχισαν  καθ΄ όλη τη διάρκεια της νύχτας να μεταδίδουν σε πέντε γλώσσες, στα Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Αραβικά.

Επειδή η τηλεόραση του ΡΙΚ συνέχιζε τη μετάδοση της προπαγάνδας της Χούντας και των εγκάθετων της στην Κύπρο, θυμάται ο κ. Νικολαίδης, αντιστασιακοί  ανακοίνωσαν στο Νίκο Νικολαΐδη την πρόθεση τους να ανατινάξουν τον υποσταθμό του ΡΙΚ στον Μελισσόβουνο προκειμένου να μην μεταδίδει. Και πάλι ο Νικολαΐδης τους είπε ότι θα μας είναι χρήσιμος ο υποσταθμός για την αντιστασιακή μετάδοση προγραμμάτων και προχώρησε στην αποσύνδεση του υποσταθμού ώστε να μην μεταδίδει τη χουντική τηλεοπτική προπαγάνδα. 

« Την επόμενη μέρα, Τρίτη 16 Ιουλίου», αναφέρει ο Φώτης Νικολαίδης, « ο Μακάριος κάλεσε εκ νέου τον Νίκο Νικολαΐδη να μεταβεί στην Μητρόπολη για την ηχογράφηση δύο νέων διαγγελμάτων. 

« Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ, τα βλέμματα όλου του κόσμου στρέφονται σήμερον προς σε. Οι διεθνείς προβολείς ρίπτουν την στιγμήν αυτήν το φως των επί της σκηνής του Κυπριακού δράματος και η Υφήλιος σε παρακολουθεί. Δίδαξε από της δραματικής σκηνής σου ότι γνωρίζεις να ανθίστασαι, να αγωνίζεσαι και να θυσιάζεσαι δια την Ελευθερία σου. Αγωνίσου δια την νίκην και ο Θεός έστω Βοηθός».

Το πρωί της Τρίτης πραγματοποιήθηκε νέα σύσκεψη παραγόντων της Πάφου και αποφασίστηκε παρά την αρχική άρνηση του Μακαρίου, ότι έπρεπε να φύγει από την Κύπρο. Στο τέλος πείστηκε ότι θα ήταν πιο χρήσιμο να συνεχίσει τον αγώνα από το εξωτερικό.

Ο Φώτης Νικολαίδης θυμάται ότι τότε ανέλαβε ο Έπαρχος Πάφου Κώστας Στεφανίδης  και επικοινώνησε με τον  διοικητή της ειρηνευτικής δύναμης στο στρατόπεδο Saint Patrick στο Δασούδι  της Πάφου, ταγματάρχη Μακ Φάρλεν και με τον διοικητή των αγγλικών βάσεων Ακρωτηρίου και εξασφαλίστηκε η άδεια  από την αγγλική κυβέρνηση για την αποστολή ελικοπτέρου των αγγλικών βάσεων για την  αναχώρηση του από το στρατόπεδο το απόγευμα της ίδιας ημέρας.

« Ο Μακάριος έφθασε στο στρατόπεδο γύρω στις 2.30 και παρέμεινε εκεί για 2 ώρες. Για την μεταφορά του χρησιμοποιήθηκαν δύο ελικόπτερα. Απόσπασμα της ειρηνευτικής δύναμης απέδωσε τιμές στον Αρχιεπίσκοπο που δακρυσμένος αναχώρησε με πρώτο σταθμό την Μάλτα.

Όταν πια ο Μακάριος είχε αναχωρήσει από το στρατόπεδο των ΗΕ στο Δασούδι  αποφασίστηκε να μην συνεχιστεί η ένοπλη αντίσταση  προς αποφυγήν της αιματοχυσίας.

Ο Ραδιοσταθμός διέκοψε την λειτουργία του αργά το απόγευμα  της 16ης Ιουλίου αφού πέτυχε στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό το σκοπό της λειτουργίας του .

Ο Νίκος και η Δώρα Νικολαίδου μετά την διακοπή των εκπομπών και την απομάκρυνση των συντελεστών και ενόπλων χωρίς να χάσουν χρόνο μετέφεραν   τον όποιο οπλισμό έμεινε στο κτίριο προς τα γραφεία της Ένωσης Αγωνιστών Πάφου και κατέστρεψαν δια πυρός τα γραπτά κείμενα των εκφωνητών προκειμένου να μην πέσουν στα χέρια των πραξικοπηματιών.

Οι μαγνητοταινίες με τις εκπομπές του Ελεύθερου Ραδιοσταθμού και τα διαγγέλματα του Μακαρίου σώθηκαν χάρις στην προνοητικότητα του Νίκου να τις κρύψει  θάβοντας τις κάτω από το έδαφος στην αυλή του κτιρίου».