H λέκτορας του Νεάπολις Πάφος, Δρ. Ελένη Γαβριήλ, μιλά στο PafosNet για Τεχνητή Νοημοσύνη

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η Τεχνητή Νοημοσύνη επεκτείνεται ταχύτατα σε περισσότερες πτυχές της ζωής μας δημιουργώντας νέες πολυεπίπεδες προκλήσεις, έχοντας την ικανότητα να αποφέρει τεράστια οφέλη στην ανθρώπινη ανάπτυξη, αλλά ταυτόχρονα παρουσιάζοντας σημαντικούς κινδύνους.

Μιλώντας σήμερα στο PafosNet για το θέμα αυτό, που καταλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της καθημερινότητας των πολιτών, η λέκτορας διεθνούς οικονομικού δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, δρ. Ελένη Γαβριήλ, τονίζει ότι οι σημαντικότεροι  κίνδυνοι είναι ο διαχωρισμός των ανθρώπων,  οι δυσμενείς διακρίσεις, η παραβίαση των ελευθεριών λόγω μαζικών παρακολουθήσεων και η παραβίαση του δικαιώματος δίκαιης δίκης.  

Κυβερνώντες, φορείς, επιστήμονες και πλέον και η κοινωνία των πολιτών, εστιάζουν όλο και πιο έντονα στην ανάγκη ρύθμισης της τεχνητής νοημοσύνης λόγω των κινδύνων που ελλοχεύουν από τη χρήση της, παρατηρεί.

« Σε διεθνές επίπεδο καθίσταται πλέον αντιληπτό πως απαιτούνται κάποια νομοθετικά προστατευτικά κιγκλιδώματα στην ανάπτυξη και χρήση της τεχνολογίας της Τεχνητής Νοημοσύνης», τονίζει. « Υπό το φως αυτής της επιτακτικής ανάγκης, στις 14 Ιουνίου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπερψήφισε τη διαπραγμάτευση μίας κανονιστικής πρότασης η οποία θα αποτελέσει και το πρώτο ολοκληρωμένο νομοσχέδιο για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Η πρόταση έλαβε 499 ψήφους υπέρ, 28 κατά και 93 αποχές. «Γράφουμε ιστορία!» δημοσίευσε στο twitter η Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Roberta Metsola». Αναφερόμενη στις αναλυτικές διατάξεις της ευρωπαϊκής πράξης για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η ακαδημαικός εξηγεί πρώτα-πρώτα τον σκοπό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την θέσπιση αυτού του κανονιστικού πλαισίου. Το Κοινοβούλιο, διευκρινίζει, αποσκοπεί στο να θωρακίσει του πολίτες της ΕΕ από τις απειλές της Τεχνητής Νοημοσύνης:

« Οι σχετικοί νόμοι θα προωθούν μία ανθρωποκεντρική και αξιόπιστη Τεχνητή Νοημοσύνη, που θα προστατεύει την υγεία, την ασφάλεια και τα θεμελιώδη δικαιώματα. Συναφώς, τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης που θα αναπτύσσονται και θα χρησιμοποιούνται στα κράτη μέλη θα συμπνέουν με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το νομοσχέδιο επίσης θα θέτει κανόνες για την προστασία της δημοκρατίας, την απαγόρευση των διακρίσεων, την προώθηση της περιβαλλοντικής ευθύνης και εν γένει την οικοδόμηση της εμπιστοσύνης στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Επιθυμεί λοιπόν να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό περιβάλλον, στηρίζοντας την έρευνα και τις επιχειρήσεις. Απώτερος στόχος είναι η εξεύρεση της κατάλληλης ισορροπίας μεταξύ της τεχνολογικής ανάπτυξης και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μέσα από αυτές τις δικλείδες ασφαλείας, θα εξασφαλίζεται το όφελος όλων των πολιτών από την Τεχνητή Νοημοσύνη».

Αναφερόμενη στο τί ορίζει το νέο κανονιστικό πλαίσιο, η Ελένη Γαβριήλ επισημαίνει ότι ο ακρογωνιαίος λίθος των νέων κανόνων που θα διέπουν την Τεχνητή Νοημοσύνη είναι η θέσπιση υποχρεώσεων βάσει του επιπέδου του ρίσκου από τη χρήση της.

« Με άλλα λόγια, τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης διαχωρίζονται με βάση τον κίνδυνο που μπορεί να προκαλέσει η χρήση τους», επισημαίνει. «Ανάλογα με το ρίσκο, διαφοροποιούνται οι υποχρεώσεις των κρατών και των εταιρειών. Σε αυτό το πλαίσιο ορίζονται τέσσερα επίπεδα κινδύνου: απαράδεκτος κίνδυνος, υψηλός κίνδυνος, περιορισμένος κίνδυνος και ελάχιστος/μηδενικός κίνδυνος.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα εργαλεία τα οποία αποτελούν απειλή για τους ανθρώπους και συνεπώς δεν θα επιτρέπονται. Σε αυτά ανήκουν τα συστήματα κοινωνικής βαθμολογίας, τα συστήματα γνωστικής συμπεριφορικής χειραγώγησης ευάλωτων ατόμων ή ομάδων και τα συστήματα βιομετρικής αναγνώρισης σε πραγματικό χρόνο και εξ αποστάσεως».

Στη δεύτερη κατηγορία, σύμφωνα με την ακαδημαικό του Νεάπολις Πάφος, υπάγονται μεταξύ άλλων τα συστήματα που χρησιμοποιούνται σε κρίσιμους τομείς όπως η επιβολή του νόμου, η διαχείριση μετανάστευσης και ασύλου, η εκπαίδευση και η επαγγελματική ζωή:

« Για παράδειγμα, η κακή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης μπορεί να οδηγήσει στη λήψη μεροληπτικών αποφάσεων και δυσμενούς διάκρισης με βάση το φύλο, ή την εθνικότητα κατά τη πρόσληψη ή απόλυση εργαζομένων. Σύμφωνα με έρευνες της  Διεθνούς Αμνηστίας, τα εργαλεία βιομετρικής αναγνώρισης ενισχύουν τη ρατσιστική και μεροληπτική επιβολή του νόμου επηρεάζοντας δυσανάλογα συγκεκριμένες φυλετικές ομάδες ανθρώπων. Περαιτέρω, τα εν λόγω συστήματα μπορούν να εντοπίζουν και να αναλύουν προφίλ ατόμων παραβιάζοντας έτσι την ελευθερία της έκφρασης και του συνέρχεσθαι».

Στην τρίτη κατηγορία, αναφέρει, υπάγονται τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης περιορισμένου κινδύνου. Σύμφωνα με τον νομοσχέδιο, εργαλεία όπως το ChatGPT, θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις ελάχιστες απαιτήσεις διαφάνειας ενημερώνοντας τους χρήστες ότι αλληλοεπιδρούν με την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Αναφορικά με τον χρόνο εφαρμογής αυτών των κανόνων, η δρ. Γαβριήλ τονίζει στο PafosNet ότι η υπερψήφιση της διαπραγμάτευσης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αποτελεί ένα κρίσιμο στάδιο της διαδικασίας για την υιοθέτηση πράξεων. Στη συνέχεια θα εκκινήσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ των εκπροσώπων του ΕΚ, του Συμβούλιου της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με στόχο τη συμφωνία για την τελική μορφή του κειμένου της νομοθεσίας.

«Στο τελικό στάδιο οι οριστικοποιημένοι όροι θα ισχύουν ως υποχρεωτική νομοθεσία στα κράτη μέλη, κάτι το οποίο δεν αναμένεται να συμβεί πριν τα τέλη του 2024», αναφέρει. Έως τότε προβλέπεται μία περίοδος χάριτος για τη συμμόρφωση των εταιρειών.

Η συμμόρφωση αυτή των εταιρειών στους νέους κανόνες θα γίνεται με την επιβολή κυρώσεων υπό τη μορφή υψηλών προστίμων. Σημειώνεται πως τα πρόστιμα δύναται να φτάσουν έως και 30 εκατομμύρια ευρώ ή έως και 6% των ετήσιων παγκοσμίων κερδών μίας επιχείρησης. Αναφέρεται σε αυτό το σημείο ως παράδειγμα ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία των Δεδομένων (GDPR) που αποτέλεσε ένα ουσιαστικό βήμα αλλά και πρότυπο στην ενίσχυση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην ψηφιακή εποχή».

Ολοκληρώνοντας, η Ελένη Γαβριήλ επισημαίνει ιδιαίτερα την σημαντικότητα αυτού του νομοθετικού πλαισίου, τονίζοντας ότι η Ευρωπαική Ένωση επιθυμεί να θεσπίσει πρώτη ολοκληρωμένους κανόνες που θα διέπουν τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης και συνεπώς να ηγηθεί στις τρέχουσες εξελίξεις.

« Αντίθετα, χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχουν προχωρήσει σε ρύθμιση αλλά παραμένουν στη μελέτη και στη δημοσίευση μη δεσμευτικών κείμενων. Το παρόν ευρωπαϊκό νομοσχέδιο μπορεί να αποτελέσει ορόσημο στην προσπάθεια ρύθμισης της Τεχνητής Νοημοσύνης και μετριασμού των κινδύνων από τη χρήση της. Με αυτό τον τρόπο η ΕΕ δρα ως πρωτοπόρος στην νομοθετική ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης».