Δρ. Αφροδίτη Κουτρουμπέλη: Η πολιτική εκμετάλλευση της θρησκείας στην Ελλάδα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν πρόσφατα στην Ελλάδα συμμετείχε ένας νέος πολιτικός σχηματισμός ο οποίος διακήρυττε εμφανώς ότι είχε την στήριξης της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ιστορία όμως διδάσκει ότι όσοι προσπάθησαν να κομματικοποιήσουν την Ορθόδοξη Εκκλησία απέτυχαν οικτρά. Μιλώντας σήμερα στο PafosNet η δόκτωρ Θρησκειολογίας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, Αφροδίτη Κουτρουμπέλη, αναλύει με αφορμή την ιδιαιτερότητα αυτή των πρόσφατων εκλογών στην Ελλάδα το διαχρονικό ζήτημα της πολιτικής εκμετάλλευσης της Εκκλησίας στον ελληνισμό.

Ήδη από την εποχή του Χριστού υπήρχαν οι «θεοσεβείς» ομάδες των Φαρισαίων και των Γραμματέων, παρατηρεί η δρ. Κουτρουμπέλη. Οι Φαρισαίοι ήταν μια ομάδα ειδικών η οποία εκπροσωπούσε το Νόμο. Φαινομενικά επρόκειτο για μια κάστα ανθρώπων οι οποίοι πρόβαλαν επιδεικτικά την πίστη τους και ήταν αυστηρά προσηλωμένοι στους τύπους και την τήρηση των παραδόσεων. Αυτή η τυπολατρία, τους οδήγησε στην αντίληψη ότι ήταν ανώτεροι έναντι των άλλων ανθρώπων και θεωρούσαν ότι είχαν το δικαίωμα να ασκήσουν ισχυρή επιρροή στην κοινωνία του Ισραήλ, επισημαίνει, ενώ οι Γραμματείς ασχολούνταν αποκλειστικά με την μελέτη του Μωσαϊκού Νόμου και των Γραφών. Επικεντρώνονταν στις λεπτομέρειες που αφορούσαν την θρησκεία και μπορούσαν να φτάσουν στα άκρα προκειμένου να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους.

« Ο Ιησούς κατήγγειλε πολλές φορές την υποκριτική τους στάση και κατέκρινε το γεγονός ότι έδιναν ιδιαίτερη έμφαση στην τυπολατρία», παρατηρεί. «Στηλίτευσε την εγωϊστική αυτοπροβολή τους και την στοχοποίηση όλων όσων αυτοί έκριναν ότι ήταν αμαρτωλοί. Η αγάπη που έδειχνε ο Ιησούς προς τους αμαρτωλούς τους έβρισκε κάθετα αντίθετους γιατί τους θεωρούσαν μιαρούς και ανάξιους. Σε αντίθεση με αυτούς ο Ιησούς κήρυττε, λόγω και έργω, την αγάπη και την συγχώρηση. Από την άλλη πλευρά στηλίτευσε την υποκρισία και περιφρόνησε την εξουσία. Οι δύο αυτές ομάδες αποτελούσαν την κρατούσα τάξη, καλύπτονταν με τον μανδύα της θρησκείας και ο Ιησούς αντιμετωπίζονταν ως αντίπαλος.

Στο πλαίσιο της αντιπαλότητας και της στοχοποίησης επιχείρησαν πολλές φορές να τον παγιδεύσουν. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την περίπτωση εκείνη που τον ρώτησαν αν είναι θεμιτό να πληρώνουν φόρο στον Καίσαρα. Κατά τον ευαγγελιστή Λουκά, ο Ιησούς αντιλήφθηκε ότι το ερώτημα αυτό τέθηκε με πονηρή διάθεση και τους απάντησε «δείξατέ μοι δηνάριον∙ τίνος έχει εικόνα και επιγραφήν; αποκριθέντες δε είπον∙ Καίσαρος. Ο δε είπεν αυτοίς∙ απόδοτε τοίνυν τα Καίσαρος Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ».

Στα χρόνια που ακολούθησαν, αναφέρει, οι μαθητές ακολουθώντας το πρότυπο του Διδασκάλου, διασκορπίστηκαν στον κόσμο και κήρυξαν τον Αληθινό Λόγο με αγάπη, αγκαλιάζοντας όλους τους ανθρώπους. Δεν προσπάθησαν ποτέ να ενταχθούν στην εξουσία αλλά στάθηκαν απέναντι και την στηλίτευσαν όταν αυτή ξέφευγε από τα χρηστά ήθη.

« Στο διάβα των αιώνων», σύμφωνα με την καθηγήτρια Θρησκειολογίας, « οι Πατέρες της Εκκλησίας με το λόγο και τη στάση τους απέδειξαν ότι η Εκκλησία μπορεί να έχει γνώμη για θέματα που αφορούν την ανθρώπινη κοινωνία. Τη γνώμη αυτή μπορεί να την εκφράσει τόσο προς τους άμεσα ενδιαφερόμενους που είναι οι πιστοί, όσο και προς τους φορείς της εξουσίας. Η χριστιανική Εκκλησία δεν επεδίωξε ποτέ να υπαγορεύσει το περιεχόμενο και τον τρόπο άσκησης της πολιτικής εξουσίας, αλλά ο λόγος της  είναι μόνο πνευματικός, συμβουλευτικός και παραινετικός.

Είναι θεμιτό να υπάρχει χριστιανική πολιτική σκέψη αλλά είναι εκτός της εκκλησιαστικής παράδοσης η πολιτική ανάμιξη. Αυτή η πολιτική σκέψη μπορεί σύμφωνα με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο να είναι ακόμη και ελεγκτική, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο από τις περιστάσεις. Ο ίδιος μάλιστα ήταν από τους πιο αυστηρούς κριτές της εξουσίας και το πλήρωσε με την απομάκρυνσή του, πολλές φορές, σε τόπους εξορίας. Η μεγάλη κρίση που ανέκυψε κατά την περίοδο της Εικονομαχίας (8ος -9ο αι.) ανάγκασε την Εκκλησία να εκδηλώσει μια έντονη ελεγκτική στάση απέναντι στην πολιτική εξουσία και να διατυπώσει ξεκάθαρα τον διακριτό της ρόλο έναντι της Πολιτείας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός στον δεύτερο Λόγο προς τους διαβάλλοντας τας Αγίας εικόνας αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «ου βασιλέων εστι νομοθετείν τη Εκκλησία». Στις αρχές του 9ου αι. ο άγιος Θεόδωρος ο Στουδίτης διαχωρίζει ξεκάθαρα τον ρόλο των εχόντων την κοσμική εξουσία με αυτό των εχόντων την εκκλησιαστική».

Η παρακαταθήκη που λάβαμε από τους Αγίους της πίστεως μας, συνεχίζει, είναι ότι η Ορθόδοξη Χριστιανική εκκλησία δεν πρέπει να κομματικοποιείται και να γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης. Άλλος ο σκοπός και ο ρόλος των πολιτικών κομμάτων και άλλος της Εκκλησίας, τονίζει:

« Ο λόγος της Εκκλησίας απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους γι’ αυτό πρέπει να είναι αποχρωματισμένος από κομματικές οριοθετήσεις. Έτσι, όσοι υποστηρίζουν ότι δημιούργησαν έναν πολιτικό σχηματισμό με τις «ευλογίες» της Εκκλησίας, ουσιαστικά κομματικοποιούν και χρωματίζουν τον λόγο της. Ορθόδοξη Εκκλησία και κομματική ταυτότητα δεν μπορούν να συνυπάρχουν. Η Εκκλησία, ως θεσμός, σέβεται και ακολουθεί τους κοσμικούς άρχοντες για να επιτευχθεί, σύμφωνα με τον Άγιο Γρηγόριο το Θεολόγο, η επί γης ευταξία: «Υποτασσώμεθα και Θεώ και αλλήλοις και της επί γης άρχουσι Θεώ δια πάντα, δια την φιλαδελφίαν αλλήλοις, δι’ ευταξίαν τοις άρχουσι».

Ο Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γεώργιος Μαντζαρίδης υποστηρίζει ότι η άμεση ή έμμεση ανάμιξη άξιων πιστών στην πολιτική δεν δικαιολογεί τη σύνδεση της Εκκλησίας με πολιτικούς σχηματισμούς ή πολύ περισσότερο με πολιτικές παρατάξεις. Φυσικό ακόμα είναι να προτιμούν οι Χριστιανοί τη διαχείριση της πολιτικής εξουσίας από πιστούς ανθρώπους. Αλλά και αυτό δεν είναι απόλυτο. Η πολιτική αναφέρεται στην τακτοποίηση των κοσμικών πραγμάτων και απαιτεί ειδικές ικανότητες, που δεν προϋποθέτουν οπωσδήποτε τη χριστιανική πίστη, αλλά μπορούν να υπάρχουν σε κάθε άνθρωπο».

Θα πρέπει να γνωρίζουν όλοι αυτοί που συμμετέχουν σε αυτό το «εκκλησιαστικό» κόμμα ότι εμπλέκουν την Εκκλησία σε ένα άσχημο και κακοστημένο πολιτικό παιχνίδι, αναφέρει η Αφροδίτη Κουτρουμπέλη. Η στάση αυτή είναι ξένη προς την Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση της οποίας οι προασπιστές δεν εκμεταλλεύτηκαν ποτέ την πίστη των ανθρώπων για να προβληθούν. Στην εμπλοκή αυτή, δυστυχώς, τονίζει, φαίνεται ότι συμμετέχουν και κάποιοι ρασοφόροι οι οποίοι, παρερμηνεύοντας τον ρόλο και την αποστολή που πρέπει να έχει η Ορθόδοξη Εκκλησία στον κόσμο, επηρεάζουν κάποιους ανθρώπους και στηρίζουν αυτές τις διχαστικές πράξεις.

« Η Ορθόδοξη Εκκλησία κηρύττει την αγάπη, την ενότητα, την αδελφοσύνη και την μακροθυμία. Δεν εμπλέκεται ή καλύτερα δεν πρέπει να εμπλέκεται στην πολιτική γιατί η ύπαρξή της έχει πνευματικό και όχι κοσμικό χαρακτήρα», καταλήγει. « Όπως πολύ σωστά επισήμανε ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμος: «η Εκκλησία δεν πολιτεύεται, ούτε κομματίζεται». Αν η Εκκλησία πολιτικοποιηθεί τότε η μεγάλη αγκαλιά της θα μικρύνει και θα δέχεται μόνο αυτούς που την «ψηφίζουν». Έτσι, θα απομακρυνθεί τελείως από την αποστολή της που δεν είναι άλλη από αυτή της σωτηρίας των ανθρώπων. Καλεί όσους θέλουν να την ακολουθήσουν και δεν δημιουργεί οπαδούς».