Χωροκατακτητικά ξένα είδη: Πόλεμος για την αντιμετώπιση τους

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η Κύπρος, λόγω του νησιώτικου χαρακτήρα της και της μακρόχρονης γεωγραφικής απομόνωσης και παράλληλα της πλούσιας βιοποικιλότητας που τη χαρακτηρίζει, είναι ιδιαίτερα ευάλωτη σε βιολογικές εισβολές, όπως τα χωροκατακτητικά ξενικά είδη. Τα χωροκατακτητικά ξένα είδη, είναι ζωντανοί οργανισμοί οι οποίοι εισάγονται σε μια νέα περιοχή, συνήθως ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας και οι συνέπειες από την πραγματικότητα που δημιουργούν είναι ιδιαίτερα αρνητικές για το οικοσύστημα στο οποίο εγκαθίστανται.

Μιλώντας σήμερα στο PafosNet για το σημαντικό αυτό πρόβλημα, που πλέον αντιμετωπίζεται κατά προτεραιότητα στην Κύπρο, ο Λειτουργός Εκπαίδευσης και Έρευνας στο Ίδρυμα Terra Cypria, Παναγιώτης Γεωργίου, τονίζει ότι όσα από αυτά τα είδη έχουν χαρακτηριστικά υψηλής προσαρμοστικότητας και αναπαραγωγής, μεγαλώνουν και πολλαπλασιάζονται εις βάρος της τοπικής χλωρίδας και πανίδας, είτε επειδή δεν έχουν φυσικούς θηρευτές, είτε  επειδή μπορούν να ανταγωνιστούν με ευκολία τους τοπικούς οργανισμούς για φυσικούς πόρους όπως τροφή, νερό, ακόμα και ήλιο.

Μπορούν να προκαλέσουν πολλαπλές και σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, την οικονομία και την ανθρώπινη υγεία, μείωση της απόδοσης στη γεωργία, την αλιεία, την δασοκομία, είναι φορείς ασθενειών, αλλεργιών και άλλα, τονίζει. Σύμφωνα με τον επιστημονικό λειτουργό της Terra Cypria, στο χερσαίο περιβάλλον της Κύπρου, έχουν καταγραφεί περισσότερα από 40 χωροκατακτητικά ξενικά είδη φυτών, στα ποτάμια και λίμνες τουλάχιστον τρία και στο θαλάσσιο περιβάλλον άλλα 16.

Από τα πιο γνωστά χωροκατακτητικά ξένα είδη στην Κύπρο ειδικά τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τον κ. Γεωργίου, είναι το λεοντόψαρο (Pterois miles). Το λεοντόψαρο εισέβαλε στη Μεσόγειο και στα νερά της Κύπρου από τον Ινδικό ωκεανό, μέσω της Διώρυγας του Σουέζ. Έχει δηλητηριώδη αγκάθια τα οποία μπορούν να τσιμπήσουν. Είναι θηρευτές και τρέφονται με ψάρια και σε μεγάλες ποσότητες με μικρά καρκινοειδή, επισημαίνει.

Το πλέον διαδεδομένο των ειδών αυτών, συνεχίζει, είναι η ακακία (Acacia saligna). Η ακακία είναι είδος προερχόμενο από την Αυστραλία, το οποίο φυτευόταν εντατικά στο νησί μας τις περασμένες δεκαετίες για παραγωγή ξυλείας, για σταθεροποίηση των αμμοθίνων και ως καλλωπιστικό φυτό σε μια προσπάθεια να πρασινίσει η Κύπρος. Μεγαλώνει πολύ γρήγορα και προκαλεί υποβάθμιση διάφορων ιθαγενών οικοσυστημάτων, παρατηρεί ο Παναγιώτης Γεωργίου, ενώ προκαλεί σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, κυρίως σε περιοχές με αμμοθίνες όπως οι Αλυκές Λάρνακας και το Ακρωτήρι Λεμεσού, περιοχές στις οποίες συναντάμε απειλούμενα φυτά του Κόκκινου βιβλίου.

Χωροκατακτητικό ξένο είδος που προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην Κύπρο, είναι και η αμερικανική νεροχελώνα (Trachemys scripta), αναφέρει. Είναι μεσαίου μεγέθους υδρόβια χελώνα, ιθαγενής στις Ανατολικές ΗΠΑ και στο Μεξικό, η κύρια αιτία εξάπλωσης της οποίας στην Κύπρο είναι το συχνό φαινόμενο απελευθέρωσης από ιδιοκτήτες που την κατείχαν ως κατοικίδιο. Ως αποτέλεσμα, ανταγωνίζεται με ιθαγενή είδη όπως η γραμμωτή νεροχελώνα Mayremys rivulata και το κυπριακό νερόφιδο Natrix natrix cypriaca για τροφή, θέσεις ωοτοκίας και για θέσεις ξεκούρασης στον ήλιο.

Τέλος, η βαλτογαρίδα-καραβίδα (Procambarus clarkii), παρατηρεί ο κ. Γεωργίου, είναι είδος που εύκολα μπορεί να προσαρμοστεί σε ένα ευρύ φάσμα υδάτινων περιβαλλόντων όπως λίμνες, βάλτους, ρυάκια και ποτάμια. Είναι ιθαγενής στις ΗΠΑ και στο Μεξικό. Η εξάπλωση του είδους στην Κύπρο έχει γίνει μέσω του εμπορίου, ως πηγή τροφής αλλά και ως κατοικίδιο. Ως αποτέλεσμα, το είδος αυτό προκαλεί αλλοίωση οικοσυστημάτων, αλλαγές στα χαρακτηριστικά των υδάτων και των ιζημάτων, μείωση ιθαγενούς βιοποικιλότητας και ανταγωνισμό με ιθαγενή είδη όπως τον ποταμοκάβουρα Potamon potamios.

Ως προς το μέγα ζήτημα του τρόπου περιορισμού των χωροκατακτητικών ξένων ειδών, ο λειτουργός της Terra Cypria, τονίζει ότι το πλαίσιο προσέγγισης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για την αντιμετώπιση των χωροκατακτητικών ξένων ειδών βασίζεται στη λήψη μέτρων με βάση την πρόληψη, την έγκαιρη ανίχνευση και γρήγορη εξάλειψη κατά τα αρχικά στάδια εισβολής σε μια περιοχή και τη διαχείριση, σε περίπτωση που η εξάπλωση είναι τόσο μεγάλη που δεν μπορεί πλέον το είδος να εξαλειφθεί.

Ο κάθε πολίτης μπορεί να διαδραματίσει πολύ σημαντικό ρόλο στον περιορισμό της εξάπλωσης των χωροκατακτητικών ξένων ειδών, επισημαίνει ιδιαίτερα. Ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός εισάγει πλέον αυστηρούς περιορισμούς όσον αφορά στη μεταφορά, αναπαραγωγή, χρήση και αγοραπωλησία ορισμένων χωροκατακτητικών ξένων ειδών. Ωστόσο, η αποτελεσματική διαχείριση των ειδών αυτών μπορεί να επιτευχθεί αποτελεσματικά μόνο και μέσω της ενεργού συμμετοχής όλων των πολιτών.

Πώς μπορεί ο κάθε πολίτης να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του προβλήματος; Ο Παναγιώτης Γεωργίου διαχωρίζει τις ενέργειες σε αυτές που αφορούν στην πρόληψη, στην εξάλειψη και στη διαχείριση.

Αναφορικά με την πρόληψη, εξηγεί, πρέπει να αποφεύγεται η χρήση χωροκατακτητικών ξένων ειδών σε κήπους, να αποφεύγεται η μεταφορά χώματος από μια περιοχή σε άλλη δεδομένου ότι ρο χώμα μπορεί να περιέχει σπόρους ή άλλα μέρη φυτού που είναι χωροκατακτητικών ειδών, να μη φυτεύονται ξένα είδη φυτών σε δασικές και φυσικές περιοχές ώστε να  αποφευχθεί η εγκατάσταση και εξάπλωσή τους και να υπάρχει υπεύθυνη φύλαξη και φροντίδα των ζώων συντροφιάς. Ζώα συντροφιάς που έχουν χαρακτηριστεί ως χωροκατακτητικά δεν πρέπει να αναπαράγονται και δεν πρέπει να απελευθερώνονται στο φυσικό περιβάλλον.

Για την έγκαιρη ανίχνευση και εξάλειψη, ο κ. Γεωργίου κάνει λόγο για την κατάλληλη ενημέρωση για τα χωροκατακτητικά ξένα είδη, μέσω του Ενημερωτικού Οδηγού για τα χωροκατακτητικά Ξένα Είδη της Κύπρου και άλλων σχετικών πληροφοριών, για ευαισθητοποίηση και για τους τρόπους περιορισμού αυτών.

Τέλος, η διαχείριση αφορά σε αντικατάσταση ξένων ειδών φυτών, ιδιαίτερα αυτών που θεωρούνται χωροκατακτητικά, με κυπριακά είδη στους κήπους και άλλους χώρους.