Αστική Θερμική Νησίδα: Υπάρχει και αυτή η νησίδα...

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Του Νίκου Σολωμού

Κοινοβουλευτικός Συνεργάτης και

Μέλος Πολιτικού Γραφείου Κ.Σ. ΕΔΕΚ

Εξαγγελίες για το τάδε έργο, για την τάδε ανάπλαση, για την τάδε διαμόρφωση, για την τάδε πλατεία, για τον τάδε δρόμο. Εξαγγελίες για το ένα πράμα, για το άλλο και το παρ’ άλλο. Γεμίσαμε εξαγγελίες, παντού εξαγγελίες. Καλές είναι οι εξαγγελίες, όταν φυσικά είναι για το καλό νοούμενο δημόσιο συμφέρον. Αυτό κανένας δεν το αμφισβητεί. Αυτό που παρατηρείται βέβαια, με την ολοκλήρωση όλων των προαναγγελθέντων έργων, είναι ότι γεμίσαμε μπετόν. Τσιμεντώθηκε η πόλη μας, χωρίς να έχουμε ένα χώρο πρασίνου, για λίγη δροσιά, λίγο καθαρό αέρα. Και αυτό δημιουργεί ενδεχομένως σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής ολονών μας.

Αναμφίβολα, τα οφέλη της αστικοποίησης είναι πολλά και συνετέλεσαν αποφασιστικά στην εξάπλωση του ανθρώπου σε όλη τη γη. Ωστόσο, η συμβίωση των ανθρώπων σε αστικές κοινωνίες επιφέρει και σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα. Μια από τις επιπτώσεις της αστικοποίησης, της οποίας η επίδραση  δεν έχει ακόμα εξακριβωθεί πλήρως, είναι η τροποποίηση του καιρού και του κλίματος σε τοπική κλίμακα, αποτέλεσμα του οποίου είναι η δημιουργία του φαινομένου της Αστικής Θερμικής Νησίδας (ΑΘΝ).

Η ΑΘΝ είναι ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο που ορίζεται ως η διαφορά της θερμοκρασίας του αέρα που παρατηρείται στις πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές και είναι υψηλότερη σε σχέση με την αντίστοιχη των γειτονικών ημιαστικών αγροτικών περιοχών. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί την πλέον αντιπροσωπευτική και εμφανή εκδήλωση της αστικοποίησης. Πρόκειται ουσιαστικά για την αντανάκλαση των μικροκλιματικών αλλαγών που προκλήθηκαν από τις ανθρωπογενείς αλλαγές στην αστική επιφάνεια. Το φαινόμενο της ΑΘΝ παρατηρείται σε κάθε αστική περιοχή και γίνεται όλο και πιο έντονο επηρεάζοντας σημαντικά το μικροκλίμα τους. Τα κυριότερα αίτια του φαινομένου είναι τροποποίηση της επιφάνειας του εδάφους, λόγω αστικής ανάπτυξης, καθώς και η παραγωγή «θερμικών αποβλήτων» εξαιτίας της ενεργειακής χρήσης (π.χ. θέρμανση, κυκλοφορία οχημάτων, χρήση κλιματιστικών), ενώ επιπρόσθετο αίτιο του φαινομένου αυτού αποτελεί και η απουσία χώρων πρασίνου και βλάστησης.

Καθώς οι πόλεις επεκτείνονται προς το φυσικό περιβάλλον, μεγάλες εκτάσεις καλυμμένες από βλάστηση αντικαθίστανται από τεχνητά υλικά απαραίτητα για τη δημιουργία αστικών υποδομών. Έτσι, η επέκταση των αστικών περιοχών επιφέρει σημαντικές μεταβολές στο φυσικό ανάγλυφο, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τη σημαντική τροποποίηση του καιρού και του κλίματος των αστικών περιοχών. Η θερμοκρασία, η βροχόπτωση, ο άνεμος και η υγρασία, διαφοροποιούνται συχνά πάνω από μια πόλη, σε σύγκριση με γειτονικές μη αστικοποιημένες περιοχές ή/και αγροτικές περιοχές Παρατηρείται επίσης, ότι, όσο πιο πυκνοδομημένη είναι μια περιοχή, τόσο περισσότερο τα διάφορα κτιριακά στοιχεία παγιδεύουν την θερμότητα στην περιοχή και δεν επιτρέπουν την γρήγορη ανανέωση του αέρα. Τα δομικά υλικά και η άσφαλτος έχουν διαφορετικές θερμικές ιδιότητες από τα φυσικά στοιχεία της υπαίθρου και εκπέμπουν με διαφορετικό τρόπο την προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι αστικές περιοχές είναι σε θέση να αποθηκεύουν μεγαλύτερα ποσά θερμότητας λόγω της πολύπλοκης γεωμετρίας των αστικών υποδομών, η οποία προσφέρει πλήθος επιφανειών στις οποίες η θερμότητα μπορεί να αποθηκευτεί. Επιπρόσθετα, το σύνολο σχεδόν των υλικών που παραδοσιακά απαντώνται σε αστικές περιοχές, όπως το τσιμέντο και η άσφαλτος, χαρακτηρίζονται από μεγάλους συντελεστές απορρόφησης της ηλιακής ακτινοβολίας. Μόλις ο ήλιος δύσει, οι αστικές επιφάνειες αρχίζουν σταδιακά να αποβάλλουν τη θερμότητα που αποθήκευσαν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Για αυτό η ΑΘΝ αποτελεί κυρίως, νυχτερινό φαινόμενο, του οποίου η δημιουργία αποδίδεται στις χαρακτηριστικές θερμικές και άλλες ιδιότητες των αστικών επιφανειών. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις μη αστικοποιημένες περιοχές, η ψύξη των αστικών περιοχών δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτική. Αυτό οφείλεται, ξανά, στην πολύπλοκη αστική γεωμετρία η οποία οδηγεί σε απορρόφηση και επανεκπομπή προς την επιφάνεια σημαντικού ποσοστού της αποβαλλόμενης θερμότητας. Έτσι, οδηγούμαστε τελικά στην δημιουργία ΑΘΝ, καθώς εμποδίζεται η υποχώρηση των αστικών θερμοκρασιών. Γενικά, ΑΘΝ διατηρείται καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας και μέχρι νωρίς το πρωί, όταν πλέον η ανατολή του ηλίου οδηγεί στη σταδιακή υποχώρηση του φαινομένου. Όπως ήδη προαναφέραμε, το πράσινο διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στη μείωση του φαινομένου αυτού.

Ένα κορυφαίο πρόβλημα που δυστυχώς τυγχάνει να είναι χαρακτηριστικό της πόλης μας σήμερα, είναι η απουσία πρασίνου στους δημόσιους χώρους. Το πράσινο έχει την ιακανότητα να μειώνει σημαντικά τη θερμοκρασία του αέρα τη νύχτα, μέσω της διαδικασίας της διαπνοής. Τα φυτά και τα δέντρα απορροφούν την ημέρα μεγάλο μέρος της ηλιακής ενέργειας και αντλούν νερό από τη γη, το οποίο αποδίδουν τη νύχτα από τα φύλλα στην ατμόσφαιρα ως υγρασία, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν στη μείωση της έντασης της ΑΘΝ μειώνοντας την ποσότητα της ηλιακής ενέργειας που αποθηκεύουν και ψυχραίνοντας την ατμόσφαιρα τη νύχτα με την υγρασία που αποδίδουν.

Το φαινόμενο της ΑΘΝ, είναι αλήθεια πως πρόκειται για ένα μάλλον άγνωστο στο ευρύ κοινό περιβαλλοντικό πρόβλημα των σύγχρονων πόλεων. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα μεγάλης σημασίας περιβαλλοντικό ζήτημα, το οποίο έχει σημαντικές κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Επιπτώσεις που επικεντρώνονται κυρίως στην υποβάθμιση της ποιότητα ζωής των κατοίκων των πόλεων και στις επιδράσεις πάνω στην υγεία μας. Λίγο πράσινο εξάλλου, δεν έβλαψε ποτέ κανέναν!