Άπαντα Αγίου Νεοφύτου: Κολοσσιαία προσπάθεια για έκδοση τους στη δημοτική

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Μια τιτάνια προσπάθεια της Μονής Αγίου Νεοφύτου, τόσο σε επιστημονικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο, έφθασε πλέον στα μισά του δρόμου. Η προσπάθεια έκδοσης των απάντων του Αγίου Νεοφύτου, 800  χρόνια μετά τον θάνατο του, έχει ήδη ολοκληρωθεί όσον αφορά στη συγκέντρωση και έκδοση του τεράστιου όγκου των συγγραμμάτων του Αγίου και πλέον οι αρμόδιοι της Μονής προχωρούν στον μεγαλεπίβολο στόχο την έκδοσης του τεράστιου αυτού έργου και στη δημοτική γλώσσα.

Μιλώντας στο PafosNet για το έργο της έκδοσης των Απάντων του Αγίου Νεοφύτου, ο Αρχιμανδρίτης της Μονής, Αλέξιος Εγκλειστριώτης, τονίζει ότι ήταν ένας στόχος της Μονής Αγίου Νεοφύτου που πήρε σάρκα και οστά με την συγκέντρωση και έκδοση των συγγραμμάτων μέσα σε έξι τόμους.

« Επόμενος στόχος», τόνισε, « παραμένει η μετάφραση των κειμένων του Αγίου Νεοφύτου στη δημοτική γλώσσα, ώστε  να μπορούν να είναι προσιτά σε ευρύτερο κοινό. Βέβαια  τα σχέδια μας πήραν αναβολή λόγω της οικονομικής κρίσης, αφού μια τέτοια προσπάθεια θα στοιχίσει πολύ».

Παρόλα αυτά, τονίζει ο Αρχιμανδρίτης της Ιεράς και Σταυροπηγιακής Μονής Αγίου Νεοφύτου, εξασφαλίσθηκε η υποστήριξη της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, ενώ αναζητούνται και άλλοι πόροι,  ώστε με βάση τους σχεδιασμούς των ιθυνόντων της προσπάθειας, να γίνει κατορθωτό μέχρι το 2020 να ολοκληρωθεί η μεταφορά των συγγραμμάτων στη δημοτική γλώσσα.

«Βάλαμε ως στόχο», πρόσθεσε ο Αλέξιος Εγκλειστριώτης, « το έτος 2020 διότι κατά την χρονολογία αυτή ολοκληρώνονται 800 χρόνια απο τον υλικό θάνατο του Αγίου Νεοφύτου.

Προσδοκία μας είναι ως τότε να έχουν ολοκληρωθεί οι δώδεκα τόμοι που υπολογίζουμε ότι θα μπορούν να συμπεριλάβουν τα κείμενα της κριτικής έκδοσης και την μεταφορά τους στη δημοτική γλώσσα». 

Αναφερόμενος ειδικότερα στην εξειδικευμένη έκδοση των Απάντων του Αγίου Νεοφύτου, ο Αρχιμανδρίτης Αλέξιος Εγκλειστριώτης διευκρίνισε ότι στα αριστερά των σελίδων των εκδόσεων θα βρίσκονται τα κείμενα της κριτικής έκδοσης με τα σχόλια των επιμελητών και στα δεξιά θα είναι τα μεταφρασμένα στη δημοτική,  με τα δικάτους σχόλια.

Στο πίσω μέρος των τόμων θα υπάρχει πληθώρα σχολίων, είπε,  ώστε να μπορεί ο μελετητής να αποκτά ευρύτητα γνώσης πάνω στο αντικείμενο. Τα σχόλια θα ειναι βιβλικά, ιστορικά, γλωσσικά και  άλλα, ανέφερε.

Τὰ « Άπαντα του  Εγκλείστου», σύμφωνα με τον κατάλογο των συγγραφών του Αγίου Νεοφύτου, ποὺ παρατίθεται στὴν Τυπικὴ Διαθήκη του, αποτελούντο στὸ σύνολό τους κατά το έτος 1214 από 16 επίτομα βιβλία καταταγμένα σε τρεις ομάδες, ανάλογα με το σχήμα τους: τὰ μεγαλύτερα, τὰ μεγάλα καὶ τὰ μικρά.

Απὸ τις αναγραφὲς των επιμέρους τίτλων ή περιγραφὲς του περιεχομένου, προκύπτει ότι τα περιλαμβανόμενα στους τόμους αυτοὺς συγγράμματα ήταν, κατὰ σειρὰ αναγραφής, τα ακόλουθα:

Τρεις Πανηγυρικές, δηλαδή συλλογὲς πανηγυρικών Λόγων.
Δύο βιβλία Επιστολών.
Συλλογὴ μὲ τετρακόσια ασκητικὰ «κεφάλαια», δηλαδὴ ἀποφθέγματα μεγάλων ασκητών.

24 «Τελώνια», δηλαδή μικρὲς διατριβὲς γιὰ ισάριθμα δαιμόνια-κακίες.
Το «Πεντηκοντακέφαλο βιβλίο», σὲ πενήντα κεφάλαια, μαζὶ με  Ερμηνεία του Άσματος των Ασμάτων.
Η Θεοσημία.
Η ερμηνεία της Εξαημέρου.
Η Ερμηνεία του Ψαλτηρίου.
Η Ερμηνεία κανόνων των δώδεκα Δεσποτικών εορτών.
Το Πρόχειρο του Εγκλείστου, μαζὶ μὲ μία αναφορὰ «τεσσαρακονταετίας καὶ πεντηκονταετίας καὶ φυσιολογίας».
Ένα δεκάλογο βιβλίο με ερμηνείες Δεσποτικών εντολών της Καινής Διαθήκης.
Άλλο δεκάλογο βιβλίο με ερμηνείες ἐντολών της Παλαιάς Διαθήκης.
Η βίβλος των Κατηχήσεων.
Μικρὸ βιβλίο με κατανυκτικὰ στιχηρά.
Η Τυπικὴ Διάταξις ή Διαθήκη.
Το καλούμενο «Τελευταῖον».

Αναφορικά με τα σωζώμενα έργα του Αγίου Νεοφύτου, ο Αρχιμανδρίτης Αλέξιος Εγκλειστριώτης επισημαίνει ότι απὸ τὰ παραπάνω έργα σώζονται, εντελώς ή σχεδὸν ἀκέραια, σε κώδικες ή ἐκδόσεις του κύπριου Αρχιμανδρίτη Κυπριανού (18ος αἰ.),  η μία απὸ τις Πανηγυρικὲς καὶ τὰ βιβλία 8-12, το 16, μὲ τους « Δέκα λόγους περὶ Χριστού εντολών»  ή Ερμηνεία εντολῶν του Χριστού, καιὶ τα έργα υπ’ αριθμόν 18 καὶ 20.

« Πέρα από τα ἐννέα αυτὰ έργα», τόνισε, « έχουν βρεθεί μερικὰ ακόμη κείμενα, δηλαδή τρεις ομάδες, εννέα, τριων και  ενὸς,  εόρτιων λόγων προερχόμενες πιθανότατα ἀπὸ τὶς χαμένες Πανηγυρικὲς, χωρὶς να αποκλείεται η προτεινόμενη απὸ μερικοὺς ταύτιση της μεγαλύτερης ομάδας, των Λόγων της Λέσβου, έπειτα η περίφημη ιστορικὴ πραγματεία «Περὶ τῶν κατὰ χώραν Κύπρον σκαιῶν», μία ὁμιλία «Περὶ τῶν θείων καὶ φρικτῶν μυστηρίων», επίσης μία ομιλία «Περὶ ὑπακοῆς», ακόμη ένα άγνωστο μέχρι τώρα κολοβὸ ἐργίδιο, ἐκλογὴ νόμων της Παλαιάς Διαθήκης, μὲ τίτλο «Ἔρανος νόμων Θεοῦ …», ποὺ λογικὰ θὰ πρέπει νὰ ἔχει σχέση μὲ τὸ ἀρ. 17, θὰ είναι δηλαδὴ μάλλον ὁ ἀρχικὸς πυρήνας του, καί, τέλος, έξι μικρότερα κείμενα, σχεδὸν όλα ἐπιστολικού χαρακτήρα». 

Η συναγωγὴ των κειμένων αυτών, που συναποτελούν τὸ πεντάτομο μνημειώδες σώμα των « Συγγραμμάτων του Αγίου Νεοφύτου, Πάφος 1996-2005, Έκδοση Ιερας Μονής Αγίου Νεοφύτου», ἐπανεκδίδεται μαζὶ μὲ λίγα πρόσθετα κείμενα του αγίου, χωρισμένη σὲ τέσσερις θεματικὲς ἑνότητες: Τα Ιστορικά, Τα Ἑρμηνευτικὰ της Βίβλου, Οι Πανηγυρικοὶ Λόγοι, και Τα Κατηχητικά.

Στὴν πρώτη ὁμάδα συμπεριλήφθηκαν και οι  ιστορικού ενδιαφέροντος επιγραφὲς της Ἐγκλείστρας, απὸ τις οποίες οι σύγχρονες του Αγίου φαίνεται νὰ προέρχονται στὴν πλειονότητά τους, αν όχι όλες, απὸ τὸν ίδιο.