Ανδρέας Συμεού: Η Ιστορία της Κύπρου μέσα από 12 μυθοπλασίες ενός βιβλίου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ένα βιβλίο το οποίο καταπιάνεται με την Ιστορία της Κύπρου στο πέρασμα των αιώνων, δοσμένης όμως όχι με καθαρά επιστημονική και ερευνητική μορφή, αλλά υπό τον μανδύα της μυθοπλασίας. Δώδεκα συνολικά κεφάλαια με φανταστικούς ήρωες, αλλά με πλοκή που παραπέμπει στις πραγματικότητες της Κυπριακής Δημοκρατίας σε κάθε περίοδο της ιστορίας του νησιού.

Αυτό είναι το νέο έργο του πανεπιστημιακού και ειδικού σε θέματα της πτυχής του περιουσιακού όσον αφορά στο Κυπριακό πρόβλημα, Ανδρέα Συμεού, υπό τον εύγλωττο τίτλο «Νήσος τις ην». Μιλώντας σήμερα στο PafosNet ο συγγραφέας εξηγεί ότι για τον τίτλο του βιβλίου του έχει αντιγράψει παραποιημένο τον στίχο του Αισχύλου και του Σεφέρη «νήσος τις έστι», μεταφέροντας το ρήμα σε παρατατικό χρόνο για να αποδώσει την τραγωδία ενός νησιού που  δεν είναι πια ακέραιο.

Ο συγγραφέας ανήκει σε μια προδομένη αλλά και, όπως ο ίδιος παραδέχεται, ένοχη γενιά. Γεννήθηκε στην Πάφο λίγα χρόνια μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, στη διάρκεια του ελληνικού εμφύλιου. Μόλις άρχισε να εξερευνά τον κόσμο, στα εφτά του χρόνια είχε την πρώτη του οδυνηρή εμπειρία όταν είδε την μάνα του να ολοφύρεται στο άκουσμα από το ραδιόφωνο της είδησης του σκοτωμού σε μάχη μεταξύ ανδρών της ΕΟΚΑ και των άγγλων κατακτητών του μονάκριβου αδελφού της, Χαράλαμπου Μούσκου. Έκτοτε έζησε, εκτός από τον απελευθερωτικό αγώνα και όλα τα άλλα δραματικά γεγονότα, τις διακοινοτικές συγκρούσεις μεταξύ ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων, την ένοπλη δράση ελληνοκυπρίων κατά του νόμιμου κράτους  και εν τέλει το προδοτικό πραξικόπημα των ελλήνων συνταγματαρχών και την βάρβαρη τουρκική εισβολή. Όπως ο συγγραφέας αναφέρει μια αντικειμενική μελέτη της σύγχρονης ιστορίας μας καταδεικνύει και τις δικές μας ασήκωτες ευθύνες για το δράμα της Κύπρου: των ηγεσιών της Κύπρου  και της Ελλάδας, των εθνικιστικών ακραίων οργανώσεων που έδρασαν τόσο στην ελληνοκυπριακή, όσο και στην τουρκοκυπριακή πλευρά, των ουτοπικών και ανέφικτων συνθημάτων και της ένοπλης βίας.

« Το βιβλίο είναι καρπός όλων αυτών των οδυνηρών εμπειριών, είτε άμεσων είτε μέσω έρευνας και μελέτης», αναφέρει ο Ανδρέας Συμεού. « Είναι ένα μυθιστόρημα- κράμα μύθου και ιστορίας. Όπως αναφέρω στον πρόλογο του βιβλίου η φαντασία του συγγραφέα έφερε τους  φανταστικούς ήρωες του από το έρεβος της ανυπαρξίας και τους πρόσφερε την ευκαιρία να δουν κι αυτοί το λαμπρό φως αυτού του τόπου, να περπατήσουν στις όμορφες γωνιές του, να κάμουν όνειρα, να πονέσουν, να ερωτευτούν, να πεθάνουν- κάποιοι πλήρεις ημερών, κάποιοι πρόωρα, άδικα των αδίκων. Έστω και σαν μαύρα σημαδάκια σε άσπρες κόλλες. Αυτοί οι χαρακτήρες και η δράση τους αποτελούν τον μύθο».

Ο μύθος, ωστόσο,  εξελίσσεται σε ένα ρεαλιστικό σκηνικό, σε διάφορες υπαρκτές τοποθεσίες του νησιού και με φόντο πραγματικά ιστορικά γεγονότα, σύμφωνα με τον ίδιο. Όλα αυτά που συναποτελούν την ιστορία γίνεται προσπάθεια να δοθούν με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ακρίβεια και αντικειμενικότητα,  με οδηγό την αναζήτηση της αλήθειας. Ο μύθος και η ιστορία παντρεύονται με ρεαλισμό και αληθοφάνεια. Υπάρχουν, ωστόσο,  και ορισμένα εξωπραγματικά, μέχρι και μεταφυσικά στοιχεία, καρπός της αναζήτησης μιας άλλης αλήθειας με το σκάφος του οράματος.

Ο υπότιτλος του βιβλίου «Δώδεκα φανταστικές πράξεις ενός πραγματικού δράματος» επισημαίνει το γεγονός ότι η τραγωδία εκτυλίσσεται μέσα σε δώδεκα αυτοτελείς πράξεις», τονίζει ο κ. Συμεού. Αυτές εξελίσσονται κατά αύξουσα χρονολογική σειρά, εκκινώντας  από τη λήξη του δεύτερου βαλκανικού πολέμου, το καλοκαίρι του 1913  και φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας, ενώ υπάρχει και ένα επεισόδιο που αποπειράται μια προβολή στο μέλλον, δίνοντας μια αισιόδοξη εκδοχή για το πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν τα πράγματα στον τόπο μας μέχρι το 2050:

« Πράξη πρώτη: Ο καμός της αγάπης (1913-1914): Στον απόηχο των βαλκανικών πολέμων οι κύπριοι, εργατικοί και φιλειρηνικοί δουλεύουν τη μάνα γη και  αγωνίζονται για επιβίωση, για ένα καλύτερο αύριο. Ο ελληνοκύπριος πρωταγωνιστής ανεβαίνει ένα μικρό Γολγοθά λόγω του έρωτα του με μια τουρκοκύπρια. Ο καημός της αγάπης είναι πάνω από  φυλετικά πάθη και μίση.

Πράξη δεύτερη:Οι βούζουνοι (1925): Μια Μικρασιάτισσα πρόσφυγας, η οποία καταφεύγει στην Κύπρο και προσπαθεί να ξαναφτιάξει τη ζωή της με τον Κύπριο σύντροφο της έχει την πρώτη της οδυνηρή εμπειρία που της ξυπνά την φρίκη του πολέμου και μετατρέπεται, ως νέα Κασσάνδρα, σε μάντη επερχόμενων δεινών.

Πράξη Τρίτη: Ποιμενικό (1943): Στο απόγειο του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, οι Κύπριοι συνεχίζουν να είναι γαντζωμένοι στη μάνα γη και στο ζωογόνο δάσος και να τιμούν τις παμπάλαιες συναρπαστικές ποιμενικές και άλλες παραδόσεις τους. Ο πόλεμος φτάνει κοντά τους μέσω του ραδιοφώνου, των γερμανικών αεροπλάνων που κατά καιρούς διασχίζουν τον ουρανό του νησιού και της έγνοιας για τους κύπριους εθελοντές.

Πράξη τέταρτη: Ο αντάρτης (1957): Αναδεικνύεται ο ηρωισμός των ανταρτών της ΕΟΚΑ, αλλά και η αλλοπρόσαλλη τακτική του αρχηγού της, με τη θυματοποίηση ενός μεγάλου μέρους του λαού.

Πράξη Πέμπτη: Οι τυμβωρύχοι (1965): Η συνεργασία ενός ελληνοκύπριου και ενός τουρκοκύπριου  στην εμπορία αρχαιολογικών θησαυρών, στο περιθώριο των διακοινοτικών ταραχών αποδεικνύεται μοιραία. Οι δύο παράνομοι κερδίζουν, ωστόσο, τη συμπάθεια του αναγνώστη μέσα από τη φιλοσοφημένη αντιμετώπιση των χαλεπών καιρών στους οποίους εξελίσσεται η ιστορία.

Πράξη έκτη: Άγιοι Χαθέντες (1974) : Είναι η ιστορία του τραγικού τέλους δύο ελληνοκυπρίων εθνοφρουρών, αγνοουμένων μέχρι σήμερα, με συμβολικές αναφορές στην πολυκύμαντη ιστορία του τόπου και στην διφορούμενη ανάγνωση της, με ιδιαίτερη μνεία στο φαινόμενο της συλλατρείας δηλ. της λατρείας των ιδίων λειψάνων  από δύο διαφορετικές θρησκείες.

Πράξη έβδομη: Πάρτι αρραβώνων (1976): Μέσα στα ερείπια που άφησε η τουρκική εισβολή δυο χρόνια νωρίτερα, ένα πάρτυ αρραβώνων, το οποίο οργανώνει αυθόρμητα  ένας πονεμένος παππούς, αμβλύνει για λίγο  τις πληγές, αναβιώνοντας μνήμες από τους παλιούς καλούς καιρούς, όμως το τέλος του είναι απροσδόκητο.

Πράξη όγδοη: Στη νήσο των αγίων (1990): Ένας ελληνοκύπριος κατά συρροήν δολοφόνος υποκριτικά μεταμελείται και εξομολογείται, μέσα σε ένα σκηνικό το οποίο όζει μισαλλοδοξίας, θρησκευτικής τυπολατρείας και φαρισαϊσμού.

Πράξη ένατη: Ο γιατρός (2008): Η ανάμνηση της αγαπημένης του που σκοτώθηκε από τους τούρκους εισβολείς, οδηγεί ένα διάσημο Κύπριο γιατρό να μετατραπεί σε τιμωρό όσων διέπραξαν εγκλήματα πολέμου, ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων.

Πράξη δέκατη: Μια ανοιξιάτικη μπόρα (2010): Είναι μια μεταφυσική αλληγορική ιστορία με πρωταγωνιστές τους σκελετούς δύο ταυτοποιηθέντων αγνοουμένων, ενός ελληνοκύπριου και ενός τουρκοκύπριου, με σκηνικό το ανθρωπολογικό εργαστήριο της Δικοινοτικής Επιτροπής Αγνοουμένων.

Πράξη ενδέκατη: Ο λαγός (2021): Δύο λαθροθήρες, ένας ελληνοκύπριος και ένας τουρκοκύπριος, διαλέγονται και φιλοσοφούν για το δράμα της Κύπρου. Το σκηνικό της πράξης η νεκρή ζώνη, με φόντο τον σκλαβωμένο Πενταδάκτυλο, και τα τελευταίας τεχνολογίας συρματόπλεγμα στα οποία έχει παγιδευτεί ένας λαγός. Ο χρόνος μια νύκτα με πανσέληνο στη διάρκεια της απαγόρευσης κυκλοφορίας λόγω του κορωναϊού.

Πράξη δωδέκατη:  Ήταν, λέει…. (2050): Πρόκειται για μια αισιόδοξη προβολή στο μέλλον, με πρωταγωνιστές τα παιδιά ενός πολυπολιτισμικού δημοτικού σχολείου σε μια Ομόσπονδη Κύπρο».

Στο νέο έργο του Ανδρέα Συμεού, που ακολουθεί δύο επιστημονικά βιβλία για το Κυπριακό πρόβλημα με έμφαση το περιουσιακό στο οποίο ο συγγραφέας θεωρείται από τους κορυφαίους επιστήμονες του τόπου, ιχνογραφείται ο χαρακτήρας, ο τρόπος ζωής και  η κουλτούρα των κυπρίων και περιγράφεται  η μετεξέλιξη της απλής, αθώας, αγροτικής κοινωνίας της Κύπρου σε  μια σύγχρονη, περίπλοκη  και ψυχοφθόρα κοινωνία. Ο βασικός στόχος του βιβλίου παραμένει, ωστόσο, η αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας με κριτική και ιδίως αυτοκριτική ματιά.         

« Το βιβλίο παρουσιάζει  κάποιες ιδιομορφίες οι οποίες διαφοροποιούν το κείμενο  από την κλασσική μορφή του μυθιστορήματος», τονίζει. « Είναι κατ΄ αρχή το γεγονός ότι αυτό εκτείνεται σε μεγάλη χρονική περίοδο και χωρίζεται σε δώδεκα αυτοτελείς πράξεις, οι οποίες ωστόσο συνδέονται μεταξύ τους, αφού πολλοί από τους πρωταγωνιστές, ή επίγονοι τους συμμετέχουν σε διάφορες πράξεις. Ιδιομορφίες  θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν και το πάντρεμα του μύθου με την ιστορία, της πανελλήνιας δημοτικής με το κυπριακό ιδίωμα, η προικοδοσία του κειμένου με στίχους γνωστών και άγνωστων ποιητών, η παράθεση ενός Γλωσσαρίου της κυπριακής διαλέκτου και τριών άλλων Παραρτημάτων με τα ονόματα των χαρακτήρων της ιστορίας, των χαρακτήρων του μύθου  και των ποιητών των δάνειων στίχων όπως  και το γεγονός ότι ο συγγραφέας έχει εικονογραφήσει ο ίδιος το εξώφυλλο και το κείμενο».

Η χρήση, στους διαλόγους μεταξύ κυπρίων, της κυπριακής διαλέκτου, η οποία έχει τις ρίζες της στην γλώσσα του Ομήρου κι έχει φτάσει στις μέρες μας εμπλουτισμένη με στοιχεία που άφησαν οι κατά καιρούς κατακτητές του νησιού εμπλουτίζει και ομορφαίνει το κείμενο. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας η διάλεκτος υπογραμμίζει την ελληνικότητα, αλλά και την πολυπολιτισμικότητα του νησιού, δυο στοιχεία τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν το κλειδί για την πολυπόθητη κάθαρση στο δράμα το οποίο ο τόπος βιώνει.

Το βιβλίο παρουσιάστηκε, με βιβλία και άλλων κυπρίων και ελλαδιτών συγγραφέων,  σε εκδήλωση που οργάνωσε η Ομοσπονδία Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδος (Ο.Κ.Ο.Ε.) και ο Σύνδεσμος Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου (ΣΠΕΚ) στο σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα στις 14 Ιουνίου 2022.