Πάφος και Παλαμάς: Συμπληρώνονται φέτος 75 χρόνια μιας μοναδικής σχέσης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Συμπληρώνονται φέτος 75 χρόνια μιας ασυνήθιστης και μοναδικής στον ελληνικό χώρο διασύνδεσης μιας πόλης και ενός διάσημου έλληνα του πνεύματος, η οποία αποτελεί αντικείμενο προσοχής πνευματικών ανθρώπων και οργανισμών ανά τον ελληνικό κόσμο: Η σχέση της πόλης της Πάφου με τον εθνικό ποιητή, Κωστή Παλαμά και η καθιερωμένη κάθε Μάιο Παλαμική Γιορτή. Μια διασύνδεση που είναι σημείο αναφοράς πλέον και αντικείμενο μελέτης, δεδομένου ότι εν αντιθέσει με το τι συνήθως συμβαίνει, η όλη σχέση δεν οφείλεται σε λόγους καταγωγής του τιμώμενου με την πόλη που τον τιμά, ούτε και σε κάποια άλλη πρακτική σχέση που προέκυψε στην πορεία.

Οι μαγιάτικοι εορτασμοί κάθε χρόνου για τον μεγάλο έλληνα λόγιο στην Πάφο, αποτελεί μοναδική περίπτωση στα χρονικά στον ελληνικό χώρο: Μια πόλη τιμά για δεκαετίες ανελλιπώς, εξαιρουμένης της διετίας της πανδημίας, τη μνήμη και το έργο ενός πνευματικού ανθρώπου, χωρίς επί της ουσίας αυτός να είχε την παραμικρή σχέση με την πόλη, όπως συνήθως συμβαίνει. Η Πάφος ωστόσο έχει καταγραφεί ως μοναδικό πανελληνίως παράδειγμα πόλης που είναι πια άρρηκτα συνδεδεμένη με τον Κωστή Παλαμά. Η σχέση αυτή κλείνει φέτος τα 75 της χρόνια και η ιστορία της έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Πώς τελικά άρχισε η σύνδεση αυτή της κυπριακής πόλης, με ένα πνευματικό γίγαντα όπως ο Παλαμάς, που ωστόσο δεν καταγόταν από την Πάφο, ούτε και είχε πρακτική σχέση μαζί της ή με την Κύπρο γενικότερα; Ο πρόεδρος του Φυσιολατρικού Πνευματικού Ομίλου Πάφου, Ανδρέας Σωτηριάδης, εξήγησε στο PafosNet την ενδιαφέρουσα ιστορία, που έχει τις ρίζες της στην παραδοσιακή πνευματική και πολιτιστική πρωτοπορία της Πάφου στον κυπριακό χώρο.

Ο Κωστής Παλαμάς, χάρη στηv πρωτoβoυλία δυo άξιωv πvευματικώv παιδιώv της Πάφoυ, του δικηγόρου και ιστοριοδίφη Λοΐζου Φιλίππου και  του αείμνηστου Δημάρχου και ποιητή Χριστόδουλου Γαλατόπουλου, συvδέθηκε άρρηκτα με τηv πόλη και άφησε τη σφραγίδα τoυ στηv καλλιτεχvική και εθvική ζωή της, επισημαίνει. Το 1949, επί δημαρχίας του αείμνηστου βουλευτή, δημάρχου και ποιητή Χριστόδουλου Γαλατόπουλου, καθιερώθηκε και γιορτάστηκε μεγαλόπρεπα η γιορτή αυτή, η Παλαμική Εβδομάδα.

Σκοπός της  Παλαμικής Εβδομάδας, όπως ο ίδιος ο Χριστόδουλος Γαλατόπουλος έγραψε στη Νέα Πoλιτική Επιθεώρηση, τηv εφημερίδα πoυ εξέδιδε o ίδιoς στηv Πάφo, στις 22 Iαvoυαρίoυ 1949, ήταν «για vα τιμηθεί η επέτειoς τoυ μεγάλoυ Ελληvoς Εθvικoύ Πoιητoύ μας Κωστή Παλαμά, ως εκπλήρωσις oφειλoμέvης τιμής τoυ Ελληvικoύ Δήμoυ της πόλης πρoς τov Μεγάλo Ελληvα».

Στις 19 του Γενάρη 1949, στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πάφου, έγινε σύσκεψη παραγόντων για τον καταρτισμό του επίσημου προγράμματος και την επεξεργασία των λεπτομερειών της γιορτής που έκτοτε θα γινόταν συνώνυμο της κυπριακής πόλης.

Οι εκδηλώσεις άρχισαν την Κυριακή 20 Φεβρουαρίου 1949 και τέλειωσαν στις 27 του ίδιου μήνα. Το πρόγραμμα κατά τη διάρκεια της Εβδομάδας, περιλάμβανε ομιλίες, απαγγελίες, χορωδιακές εκτελέσεις καθώς και προκήρυξη Παλαμικού διαγωνίσματος στο οποίο θα έπαιρναν μέρος οι τελειόφοιτοι των εκπαιδευτηρίων της πόλης. Την πρώτη ημέρα, τονίζει ο κ. Σωτηριάδης, έγιναν τα εγκαίνια για τη μετονομασία της Πλατείας Ομόνοιας σε Πλατεία Κωστή Παλαμά, με την αποκάλυψη των μαρμάρινων εντειχισμένων πλακών με στίχους από το Παλαμικό ποίημα Κύπρος.

Ακολούθησε η Παλαμική Γιορτή στο Γυμνάσιο, αναφέρει. Ομιλητής στην έναρξη του γιορταστικού προγράμματος ήταν ο Γεώργιος Ηλιάδης με θέμα « Ο Παλαμάς ως λογοτέχνης». Στη γιορτή απάγγειλαν ποιήματα μαθητές του Γυμνασίου και τραγούδησε η Χορωδία του Σχολείου.

Τη δεύτερη ημέρα μίλησε ο καθηγητής του Ιδιωτικού Κολλεγίου Πάφου, Άγις Βορεάδης, στο κινηματοθέατρο Αττικόν με θέμα: « Ο Παλαμάς στο στίχο και στην πρόζα».

Την τρίτη ημέρα, στις 24 του Φλεβάρη 1949 οργανώθηκε από το Δήμο στις αίθουσες της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Φιλολογική Εσπερίδα στη μνήμη του ποιητή. Από  μέρους του Δήμου Πάφου μίλησε για τους σκοπούς των Παλαμικών γιορτών ο γιατρός Αντωνάκης Σωτηριάδης.

Κύριος ομιλητής ήταν ο Φίλων Παυλίδης, λάτρης του Παλαμικού έργου, που μίλησε με θέμα « Το αντίκρισμα του Παλαμικού έργου».

Την τέταρτη και τελευταία ημέρα της Παλαμικής Εβδομάδας, έγινε το θρησκευτικό μνημόσυνο, προϊσταμένου του αείμνηστου Μητροπολίτη Πάφου Κλεόπα, στον καθεδρικό ναό του Αγίου Θεοδώρου. Επιμνημόσυνο λόγο είπε ο Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου, Αρτέμης Αστραίος.

Η πρώτη εκείνη τιμητική εκδήλωση της Πάφου για τον Κωστή Παλαμά, η οποία έμελλε να είναι η απαρχή μιας μοναδικής σχέσης στον ελλαδικό χώρο, παρατήρησε ο Ανδρέας Σωτηριάδης, ολοκληρώθηκε το βράδυ της ίδιας ημέρας με παλλαϊκή συγκέντρωση στο κινηματοθέατρο Αττικόν, όπου ο γυμνασιάρχης Παύλος Παυλίδης έκανε εισαγωγική ομιλία και τραγουδήθηκαν Παλαμικά τραγούδια και απαγγέλθηκαν ποιήματα του Κωστή Παλαμά.

Κύριος ομιλητής, είπε, ήταν ο Δήμαρχος Πάφου Χριστόδουλος Γαλατόπουλος που μίλησε με θέμα: « Ο Εθνικός μας ποιητής Κωστής Παλαμάς, η ζωή και το έργο του». 

Επτά δεκαετίες από τότε, η Πάφος είναι συνεπής στο ετήσιο ραντεβού της με τον μεγάλο λόγιο, εξαιρουμένης της περιόδου αυτής των έκτακτων συνθηκών που επέβαλε η πανδημία.

Ωστόσο, αναφέρει ο κ. Σωτηριάδης, η Παλαμική Γιορτή αποτελεί πια μια από τις σημαντικότερες θεσμοθετημένες πνευματικές δράσεις της πόλης, με την εμβέλεια της να έχει πλέον βγει και εκτός των ορίων της Κύπρου. Άνθρωποι των τεχνών, του πνεύματος και ακαδημαικοί από την Ελλάδα παρίστανται στις εκδηλώσεις αυτές, μιλώντας για το έργο του Παλαμά, αλλά και για την μοναδικότητα της διασύνδεσης που έχει δημιουργήσει η Πάφος με τον ποιητή.

Ο Φυσιολατρικός Όμιλος Πάφου, τόνισε ο πρόεδρος του, ως συνεχιστής του θεσμού των Παλαμικών γιορτών θα διοργανώνει κάθε χρόνο τις εκδηλώσεις για να τιμήσει τη μνήμη του μεγάλου αυτού ποιητή και ταυτόχρονα για να δώσει την ευκαιρία να αντλήσουμε διδάγματα από την ποίηση και γενικά το έργο του. Παρατήρησε επίσης πως τα τελευταία χρόνια η συμμετοχή των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κύπρου και του Πανεπιστημίου Νεάπολις Πάφος στις Παλαμικές γιορτές, έχει προσδώσει μια άλλη διάσταση στις εκδηλώσεις.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης κάθε χρόνο, επεσήμανε ο κ. Σωτηριάδης, ανακοινώνονται και τα αποτελέσματα του Παλαμικού διαγωνίσματος μεταξύ των μαθητών της Πάφου και γίνεται η απονομή των βραβείων.

Στο τέλος της εκδήλωσης γίνεται επίσης η καθιερωμένη στέψη της προτομής του Κωστή Παλαμά, στην ομώνυμη πλατεία, παρά το Δημοτικό Μέγαρο Πάφου. 

Δεν είναι άσχετη με την στενή σχέση της Πάφου με τον εθνικό ποιητή, το γεγονός ότι το πρωτότυπο του ποιήματος του Παλαμά «Κύπρος», δωρήθηκε στην πόλη της Πάφου και φυλασσόταν στην Δημοτική Βιβλιοθήκη της.

Tο ποιήμα είναι το ακόλουθο:

« Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη, Στη Μακαρία γη, Στάζει το μέλι διαλεχτό σαν πρώτα; Ακόμα γίνεται Τ' ολόγλυκο κρασί;   Η χαρουπιά η ολόχλωρη λέει τα παληά και τ' άξια Της αργυρής εληάς; Και τ' αηδόνι τραγουδεί στην ευωδιά του λάδανου Τα πάθη της καρδιάς; Κ' οι ακρογιαλιές λαχταριστές, τ' αραξοβόλια ολόβαθα Και τ' ακροτόπια ορθά, Το καρτερούνε της θεάς το υπέρκαλο ξαγνάντεμα Και δεύτερη φορά; Καλώς μας ήρθατε παιδιά! Στην Κύπρο την πολύχαλκη, Στην καρποφόρα γη, Ακόμη η Μοίρα της οργής, η Μοίρα όλων των ώμορφων, Ξεσπάει και καταλεί; Λυσσάει με την αναβροχιά, με την ακρίδα μαίνεται, Χτυπάει με τη σκλαβιά; Στ' ωραίο πολύπαθο κορμί η αγνή ψυχή δεν έσβυσε; Πέστε το, εσείς παιδιά! Καλώς μας ήρθατε παιδιά, και φέρτε, κελαϊδίστε μας Το ευγενικό νησί. Μεσ' στη βαθειά της αγκαλιά μητέρα η άσπρη θάλασσα Να κρύψει εσέ ζητεί. Του κάκου στεριές πέλαγα, λαοί τρυγύρω σου ήμεροι Και βάρβαροι λαοί Σε είδανε, σε ωρέχτηκαν, και κατά σένα χύθηκαν Ασία και Αφρική. Ρωμαίους και Σαρακηνούς, Τούρκους και Φράγκους γνώρισες! Ω, Ροδαφνούσα εσύ, Από τη Δύσι ο βασιληάς κι' ο Ρήγας σ' ερωτεύτηκαν Απ' την Ανατολή. Κι' απ' τον καιρό που σε ηύρανε θαλασσομάχοι Φοίνικες, Ως τώρα που σοφά Πατάει σ' εσένα ο Βρεταννός, πολλούς αφέντες άλλαξες. Δεν άλλαξες καρδιά. Κ' είνε η καρδιά σου εσέ πιστή, και δένεις με γητέματα, Και πήραν από σε Μια ρίζα τα διαβατικά, και μοίρανε τ' αλλότρια Δική σου χάρη, ω ναι! Και την Αστάρτη ξέγραψεν η θεία Ποθοκρατόρισσα Που γέννησαν οι αφροί, Κι' από της Τύρου το Μελκάρθ, και με τα σπλάγχνα σου έπλασες Τον Έλληνα Ηρακλή Κι' αφού πετάξαν οι θεοί, και της Παφίας απόμεινε Συντρίμματα ο βωμός, Η Ροδαφνούσα σου έφτασε, και γίνηκε τραγούδι σου, Και σ' άναψε, καϋμός. Και του Ηρακλή το ρόπαλον επήρε και κυνήγυσε Τον ξένο, εκδικητής. Κ' εσέ λημέρι του έκαμε, το κάλεσμα προσμένοντας Το μέγα, ο Διγενής. Κ' εσύ κρυφοζωντάνεψες, ωραίο νησί, και φύλαξες, Κ' εσύ τα προσκυνάς, Της Ρωμηοσύνης τα είδωλα. Της Ωμορφιάς το είδωλο Και της Παλληκαριάς. Από τα κέδρα του Όλυμπου σκαλίστε γοργοκάραβα, Ω Ακρίτα! Ω Ροδαφνού! Ή κάμετε καράβια σας τα ολάνθιστα κ' ολόδροσα Φτερούγια του Απριλιού! Και των Ελλάδων τα νεκρά ακρογιάλια γύρα φέρτε τα, Ξυπνήστε ένα βορειά, Απλώστε ένα τρικύμισμα, κι' αστράφτε εμπρός και μέσα μας Τα ωραία, τα δυνατά. Καλώς μας ήρθατε παιδιά! Σ' εσένα Κύπρο αέρινη, Ω Μακαρία γη, Πήγεν ο μέγας Έρωτας και χτύπησε, κι' ανάβρησε Θαυματουργή πηγή. Στοιχειό ωργισμένο την πηγή βαθειά την καταχώνιασε. Ω χέρι ονειρευτό Που πάντα σε προσμένουμε, ξεσκέπασε, και φέρε μας Το αθάνατο νερό! Καλώς μας ήρθατε, παιδιά! Στην Κύπρο την αέρινη, Στη Μακαρία γη. Στ' ωραίο πολύπαθο κορμί η αγνή ψυχή δεν έσβυσε. Και ζη, και ζη, και ζη!».