O Αχιλλέας Αιμιλιανίδης στο PafosNet: Η Ιρλανδία και ο αγώνας της ΕΟΚΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Μια εν πολλοίς άγνωστη παράμετρο του αγώνα της ΕΟΚΑ παρουσίαζει ένα νέο βιβλίο, που εκδόθηκε μόλις πρόσφατα από την ιρλανδή συγγραφέα Ηelen O’ Shea. Πρόκειται για την μελέτη « Η Ιρλανδία και το τέλος της βρετανικής αυτοκρατορίας. Η ιρλανδική ανάμειξη στον αγώνα της ΕΟΚΑ», που εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αιγαίον, σε επιμέλεια Μ. Σταυρή, Α. Κοκκινόφτα και Ε. Παναγιώτου.

Για το σημαντικό αυτό πόνημα, μίλησε στο PafosNet ο νομικός Αχιλλέας Αιμιλιανίδης, ο οποίος επεσήμανε ότι αξίζουν συγχαρητήρια στη συγγραφέα για την τεκμηριωμένη και ψύχραιμη ανάλυσή της. Η ανάλυσή της στο πρώτο κεφάλαιο για τη σχέση της Ιρλανδίας με την αγγλοκρατούμενη Κύπρο κατά την περίοδο 1878-1954 είναι υποδειγματική και λειτουργεί ως εισαγωγή στην κρίσιμη περίοδο 1955-1959 η οποία αποτελεί το αντικείμενο των υπόλοιπων κεφαλαίων, παρατηρεί.

« Η μελέτη διαφορετικών πηγών, του ιρλανδικού τύπου, των αγωνιστών του IRA, της επίσημης εξωτερικής πολιτικής του ιρλανδικού κράτους κατά τη συζήτηση του κυπριακού ζητήματος στον ΟΗΕ, αλλά και στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τον ρόλο των Ιρλανδών στρατιωτικών και υψηλόβαθμων διοικητικών στελεχών, αλλά και του ιρλανδικού καθολικού τύπου και της Εκκλησίας της Ιρλανδίας, επιτρέπει μια ολοκληρωμένη ανάγνωση που παρέχει απαντήσεις σε υφιστάμενα, αλλά και άγνωστα ερωτήματα, ενώ ταυτόχρονα ανοίγει τον δρόμο για νέα ερωτήματα και περαιτέρω έρευνα επί του αντικειμένου.

Το βιβλίο είναι πρωτότυπο και διότι μεταφέρει το κέντρο βάρους των σχέσεων ΕΟΚΑ-Ιρλανδίας από τις μαρτυρίες στην αναζήτηση συνολικής οπτικής και εντάσσοντας την κυπριακή περίπτωση στο ευρύτερο πλαίσιο των σχέσεων Ιρλανδίας-Βρετανίας. Το ζουμί του βιβλίου δεν είναι στη γνωριμία των αγωνιστών της ΕΟΚΑ με τους Ιρλανδούς ή στις αναλογίες στρατιωτικών μεθόδων μεταξύ της ΕΟΚΑ και του IRA, θέματα ενδιαφέροντα που έχουν όμως ξανασυζητηθεί. Εκείνο που κάνει το βιβλίο να ξεχωρίζει είναι η αξιοποίηση αρχειακού υλικού για να εμβαθύνει στην ιρλανδική παρουσία στα τμήματα της βρετανικής διοίκησης της Κύπρου και στον ρόλο τους στο νησί».

Σύμφωνα με τον κ. Αιμιλιανίδη, η συγγραφέας αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ευφυή αντίδραση του ποιητή Κώστα Μόντη, όταν πληροφορήθηκε πως ο Ιρλανδός Ντάνιελ Κινσέλλα σκοτώθηκε στη μάχη του Λιοπετρίου: «Ήταν μεγάλη έκπληξη για μας η είδηση πως σκοτώθηκες Ντάνιελ, πως σε σκοτώσαμε εμείς. Δεν ξέραμε πως πολεμούσες εναντίο μας, δε μπορούσαμε να φανταστούμε πως πολεμούσες εναντίο μας». Η έμφυτη αντίδραση των Ελληνοκυπρίων ήταν να θεωρούν τους Ιρλανδούς ως φυσικούς τους συμμάχους, ως αναγκαίους συμπαραστάτες στον αγώνα κατά των Βρετανών, με δεδομένες και τις δικές τους συγκρούσεις με τους Βρετανούς. Πώς θα μπορούσε να υποτεθεί πως η Ιρλανδία δεν θα ήταν υποστηρικτική προς το αίτημα των Κυπρίων για απαλλαγή από τον αποικιακό ζυγό και αυτοδιάθεση; Όπως όμως αποκαλύπτει με ενάργεια και λεπτομέρεια η συγγραφέας η πραγματικότητα είναι πολύπλοκη, τονίζει ο κύπριος νομικός και ακαδημαικός:

« Πράγματι η Ιρλανδία δεν θα μπορούσε παρά να βλέπει υποστηρικτικά και με συμπάθεια τον αγώνα των Ελληνοκυπρίων και αντίθετα ήταν αδιάφοροι απέναντι στους Τουρκοκύπριους. Αν και δεν υπήρχαν ιρλανδικές επιρροές στον αγώνα της ΕΟΚΑ, εντούτοις δημιουργήθηκαν στενές σχέσεις μεταξύ IRA και ΕΟΚΑ και μάλιστα επρόκειτο για τη στενότερη περίπτωση συνεργασίας του IRA με ξένα μέλη αντιαποικιακού κινήματος. Η παράδοξη επιλογή των Βρετανών να φυλακίσουν μέλη των δύο οργανώσεων σε αγγλικές φυλακές επίδρασε καταλυτικά προς την κατεύθυνση της ανταλλαγής εμπειριών και της αλληλεπίδρασης.

Για τους Έλληνες της Κύπρου οι άνδρες του IRA ήταν σύντροφοι στην εξέγερση. Και όμως, όπως καταδεικνύει η συγγραφέας, την ίδια στιγμή, η βρετανική διοίκηση στην Κύπρο, στελεχωνόταν από κορυφαίους Ιρλανδούς, τους οποίους οι Ελληνοκύπριοι αντιμετώπιζαν χωρίς καμιά διάκριση ως Βρετανούς και μάλιστα συχνά ως αρνητικά σύμβολα».

Σύμφωνα με τον Αχιλλέα Αιμιλιανίδη, η Ηelen O’ Shea υπενθυμίζει πως ο Αρχιδικαστής Sir Eric Hallinan, ο πρόεδρος του δικαστηρίου στη δίκη για το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος» το 1955, αλλά, και μεταξύ άλλων, στις δίκες των Μιχαλάκη Καραολή και Ανδρέα Δημητρίου, ήταν Ιρλανδός. Οι James Trainor και Charles Vesey Boyle, δικαστές του Ειδικού Κακουργιοδικείου που συστάθηκε στη Λευκωσία τον Νοέμβριο του 1955 ήταν ιρλανδοί. Ο Γενικός Εισαγγελέας James Henry που είχε τη γενική εποπτεία όλων των ποινικών διώξεων κατά των Κυπρίων αγωνιστών, και ο οποίος αντικατέστησε τον Κρίτωνα Τορναρίτη όταν αυτός στάλθηκε στο Λονδίνο για εκτέλεση ειδικών καθηκόντων, ήταν επίσης Ιρλανδός. Ακόμα και ο διάδοχος του Hallinan o Sir Paget John Bourke, ήταν Ιρλανδός. Όπως σημείωνε χαρακτηριστικά ο εκδότης του Times of Cyprus Τσαρλς Φόλεϊ, ο οποίος είχε επίσης ιρλανδική καταγωγή, στη δίκη του για παραβίασης των κανονισμών έκτακτης ανάγκης λόγω δημοσιεύματος στην εφημερίδα του, ο κατηγορούμενος (δηλαδή ο Φόλεϊ), ο κατήγορος (δηλαδή ο Henry) και ο δικαστής (δηλαδή ο Χάλλιναν) ήταν όλοι Ιρλανδοί, παρά το γεγονός ότι η δίκη διεξαγόταν στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο.

« Η συγγραφέας προσπαθεί να ανιχνεύσει την ψυχική κατάσταση των Ιρλανδών αυτών αξιωματούχων μέσα από αλληλογραφία που περιλαμβάνεται στα αρχεία που μελέτησε», παρατηρεί ο κ. Αιμιλιανίδης. « Οι αξιωματούχοι βέβαια δεν θα μπορούσε να ενεργήσουν σε βάρος της αποικιακής κυβέρνησης και αυτό το βλέπουμε και στη στάση των αντίστοιχων Ελληνοκύπριων αξιωματούχων και δικαστών της περιόδου, που ουσιαστικά είχαν κοινή στάση με τους Ιρλανδούς. Ο ρόλος των Ιρλανδών αγωνιστών ήταν διαφορετικός από τον ρόλο που καλούνταν να ασκήσουν οι Ιρλανδοί αξιωματούχοι. Το γεγονός όμως παραμένει: Όταν η ΕΟΚΑ εξέδιδε προκηρύξεις κατά του Χάλλιναν, του Χένρυ και των υπολοίπων, στρεφόταν επομένως κατά διακεκριμένων Ιρλανδών νομικών, υψηλόβαθμων στελεχών της βρετανικής αποικιακής διοίκησης. Οι Βρετανοί και οι Ιρλανδοί επομένως ταυτίζονταν στο επίπεδο της άσκησης της βρετανικής εξουσίας στη νήσο».

Η παρουσία των Ιρλανδών δικαστών ήταν εμφανής και στην εκδίκαση της πρώτης ελληνικής προσφυγής εναντίον της Αγγλίας ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην οποία αναφέρεται σε έκταση η συγγραφέας, όπως και στις ιρλανδικές αντιδράσεις μετά την εξορία του Μακαρίου, δηλώνει ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης: « Θυμίζω εδώ πως το Ίδρυμα Απελευθερωτικού Αγώνα ΕΟΚΑ και το ΣΙΜΑΕ είχαν πάρει την τολμηρή απόφαση να εκδώσουν μεταφρασμένο στα ελληνικά, σε επιστημονική μου επιμέλεια, το πλήρες κείμενο της έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τόσο στην πρώτη, όσο και στη δεύτερη διακρατική προσφυγή μετά τον αποχαρακτηρισμό τους από το Συμβούλιο της Ευρώπης περισσότερα από 40 χρόνια μετά την καταχώρησή της».

Καταλήγοντας ο κύπριος νομικός και ακαδημαικός, εκφράζει τα συγχαρητήρια του σε όσους ανέλαβαν την ευθύνη της μετάφρασης στα ελληνικά και έκδοσης του βιβλίου. Η έκδοση είναι υψηλότατου επιπέδου, ενώ υπάρχουν και πλούσιες υποσημειώσεις των μεταφραστών ή επιμελητών της έκδοσης που συμβάλλουν στην πληρέστερη απόλαυση του βιβλίου. Παρόμοιες εκδοτικές προσπάθειες αξίζουν πραγματικά κάθε επαίνου, επισημαίνει.