Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ

Δημοτικού Συμβούλου Γεροσκήπου του ΑΚΕΛ

Η ύπαρξη και λειτουργία του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανά το παγκόσμιο οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο πάγιο αίτημα των πολιτών για τοπική ανάπτυξη και κοινωνική πολιτική, για αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, για οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια, για αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Το τελευταίο διάστημα, όλοι γινόμαστε μάρτυρες θεσμικών, πολιτικών και οικονομικών αλλαγών, οι οποίες θέτουν νέα δεδομένα που δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο και τον θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δύσκολη συγκυρία για την Κύπρο και τους πολίτες της, με τα οικονομικά μεγέθη συνεχώς να μεταβάλλονται και τον κοινωνικό ιστό να έχει πρόβλημα συνοχής. Η όλη κατάσταση δυσχεραίνει εξαιρετικά το έργο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τόσον όσον αφορά την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τον πολίτη, αλλά και όσον αφορά την υλοποίηση πολιτικών και έργων.

Tην ώρα που τα προβλήματα της καθημερινής λειτουργίας των κυπριακών Δήμων πολλαπλασιάζονται και γίνονται πιο σύνθετα, ελέω και της οικονομικής κρίσης, η  ενδυνάμωση του θεσμού αποτελεί αδήριτη αναγκαιότητα. Κύριος στόχος της μεταρρύθμισης στην τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να είναι περισσότερες αρμοδιότητες, πόροι και μεγαλύτερη αυτονομία. Για να μπορέσει, τελικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση να είναι έμπρακτα ο εγγύτερος, ο πιο προσβάσιμος και ο αποτελεσματικότερος θεσμός για τον πολίτη και τα προβλήματά του.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να λεχθεί ότι η μεγάλη καθυστέρηση στον εκσυγχρονισμό του θεσμού από την Πολιτεία έχει επιτείνει τα προβλήματα στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης. Φυσικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση και οι εκπρόσωποί της (Ένωση Δήμων και Ένωση Κοινοτήτων) δεν είναι άμοιροι ευθυνών, καθώς ενώ, για αρκετά χρόνια, αποτελούσε κοινή διαπίστωση η αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης, ποτέ δεν αναλήφθηκαν από μέρους τους σοβαρές και συστηματικές πρωτοβουλίες ώστε να ετοιμαστούν ολοκληρωμένες προτάσεις που θα αντιμετωπίζουν τα κρίσιμα προβλήματα των Δήμων και θα συμβάλλουν στην αποτελεσματική λειτουργία του θεσμού.

Έστω και την υστάτη, θα πρέπει να εφαρμοστεί ένα μεταρρυθμιστικό σχέδιο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση προς όφελος των πολιτών, των εργαζομένων, της ίδιας της λειτουργίας των πόλεων και της χώρας μας. Ένα σχέδιο, που θα αποκαθιστά θεσμικά την αξιοπρέπεια και την αυτοτέλεια της Αυτοδιοίκησης, αποτελεί προϋπόθεση για την επανεκκίνηση της οικονομίας σε τοπικό και παγκύπριο επίπεδο, για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.

Βασική προϋπόθεση για την ισχυροποίηση του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης αποτελεί η ανυποχώρητη διεκδίκηση από την Κεντρική Εξουσία για παραπέρα οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια, με αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων, με ενίσχυση της διαφάνειας, με συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και υλοποίηση έργων και δράσεων υπερτοπικού και τοπικού χαρακτήρα με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα. 

Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Κύπρο να έχει την τύχη της αντίστοιχης ελληνικής. Με κοινή ανακοίνωσή τους, πριν λίγες εβδομάδες, πέντε Δήμαρχοι της Ελλάδας εξέφρασαν την ανησυχία τους για την κατάσταση στην οποία περιέπεσαν οι Δήμοι: «Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αντιμετωπίζεται σαν επαίτης, σαν φτωχός συγγενής του Κεντρικού Κράτους, το οποίο αυθαίρετα και αιφνιδιαστικά, χωρίς κανένα σχέδιο, υφαρπάζει αρμοδιότητες, αφαιρεί πόρους, απολύει εργαζόμενους. Το Κράτος αμφισβητεί απροκάλυπτα την Τοπική Αυτοδιοίκηση ως θεσμό δημόσιας τοπικής εξουσίας». Και όλα αυτά γιατί, ελέω της τρόικας και των μνημονίων, εφαρμόστηκε στην ελληνική αυτοδιοίκηση ένα συγκεντρωτικό μοντέλο που περιορίζει το βαθμό ελευθερίας σε αποφάσεις και την εφαρμογή τους.

Είναι λάθος να συνδέεται η οποιαδήποτε μεταρρύθμιση στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης αυστηρά με οικονομικούς όρους. Ελπίζουμε ότι η Κυπριακή Κυβέρνηση δεν θα υιοθετήσει τον «ξαφνικό θάνατο», μια σαρωτική μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης που θα προβλέπει κατάργηση Δήμων. Και επειδή συχνά και από πολλούς διατυπώνεται η άποψη ότι στην Κύπρο έχουμε πολλούς Δήμους, ως αν και η μείωση του αριθμού τους θα λύσει από μόνη της και ως διά μαγείας όλα τα προβλήματά της τοπικής αυτοδιοίκησης, απλά ας σημειωθεί ότι ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι 5.500 κάτοικοι ανά τοπική αρχή! Αυτό που θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί, μέσα και από την παροχή κινήτρων από το Κράτος, είναι οι συνενώσεις μεταξύ ενός Δήμου και μικρών γειτονικών Κοινοτήτων, όπως έγινε πριν λίγα χρόνια με την ένταξη της κοινότητας Κολώνης στον Δήμο Γεροσκήπου. Νοείται ότι η κατάργηση μιας τοπικής αρχής και η συγχώνευσή της με άλλη ή άλλες θα πρέπει να γίνεται μετά από τοπικά δημοψηφίσματα και να μην επιβάλλεται.

H μεταρρύθμιση του θεσμού θα πρέπει να βοηθήσει την Τοπική Αυτοδιοίκηση να εκσυγχρονιστεί, να περιορίσει το κόστος λειτουργίας και να αυξήσει τα έσοδα.
Θα πρέπει να ιεραρχηθούν οι θεματικοί τομείς και οι σημαντικές λειτουργικές περιοχές των Δήμων, οι οποίες απαιτούν εισαγωγή μεταρρυθμίσεων ή χρήζουν υποστήριξης στην εφαρμογή αναδιοργανώσεων και απλούστευση διαδικασιών.

Το μεταρρυθμιστικό σχέδιο θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να καταπιαστεί και με τα ακόλουθα ζητήματα:

Καθορισμός των αρμοδιοτήτων και των πόρων που θα μεταφερθούν από το Κεντρικό Κράτος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Σύσταση Επαρχιακών Συμβουλίων, με βασική αποστολή τον αναπτυξιακό προγραμματισμό.

Ενίσχυση της διαδημοτικής συνεργασίας.

Απλούστευση των λειτουργιών των Δήμων που περιλαμβάνουν τον προγραμματισμό, την οικονομική διαχείριση, την παραγωγή τεχνικών έργων κ.λπ.

Αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας των Δήμων για την επίτευξη ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο.

Βελτίωση της ικανότητας αξιοποίησης των διαρθρωτικών ταμείων από τις τοπικές αρχές.

Βελτίωση της αποτελεσματικότητας επιβολής, βεβαίωσης και είσπραξης των δημοτικών εσόδων.

Αξιοποίηση των σύγχρονων μεθόδων και αρχών διοίκησης, καθώς και της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.

Εισαγωγή διαδικασιών εσωτερικού ελέγχου και επιτελικός έλεγχος της νομιμότητας των πράξεων των τοπικών αρχών.

Δημιουργία Κοινής Αρχής Αναθέσεων και Προμηθειών.