Λευτέρης Ζαχαριουδάκης: Η απειλή του κυβερνοπολέμου και η εμπειρία από Ισραήλ και Ουκρανία

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Ο κυβερνοπόλεμος, που κάποτε αποτελούσε απλώς ένα μέσο πλοκής σε ιστορίες επιστημονικής φαντασίας, αποτελεί πλέον μια απτή, αυξανόμενη απειλή στον ολοένα και πιο συνδεδεμένο κόσμο μας. Είναι το νέο πεδίο μάχης όπου διεξάγονται σιωπηλοί πόλεμοι, αθέατοι από τους περισσότερους από εμάς. Όμως, παρά την αορατότητά της, οι επιπτώσεις που μπορεί να εξαπολύσει είναι πολύ πραγματικές και εξαιρετικά επιζήμιες.

Μιλώντας σήμερα στο PafosNet ο Επίκουρος Καθηγητής Κυβερνοασφάλειας στο πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, Λευτέρης Ζαχαριουδάκης, παρατηρεί ότι ενώ αυτές οι επιθέσεις μπορούν να πλήξουν άμεσα τους στόχους τους, οι επιπτώσεις του κυβερνοπολέμου έχουν μεγαλύτερη εμβέλεια, επηρεάζοντας τις οικονομίες, το παγκόσμιο εμπόριο και τις επενδύσεις. Πρόκειται για μια εξέλιξη που έχει κάνει τις χώρες και τους οργανισμούς να αναθεωρήσουν τις μέχρι σήμερα πρακτικές τους, ωθώντας σε επενδύσεις για την διαφύλαξη της παρουσίας τους στον κυβερνοχώρο και στο να θεωρήσουν την κυβερνοασφάλεια ζήτημα ζωτικής σημασίας, επισημαίνει.

Το θέμα της κυβερνοασφάλειας και της εμπλοκής της στις διεθνείς συρράξεις, είναι σήμερα περισσότερο από ποτέ ορατό στις περιπτώσεις Ισραήλ και Ουκρανίας, επισημαίνει.

Τόσο το Ισραήλ όσο και η Ουκρανία βρίσκονται συχνά στο αδυσώπητο στόχαστρο του διεθνούς κυβερνοπολέμου, εξηγεί. Ενώ το γεωπολιτικό πλαίσιο μπορεί να είναι διαφορετικό για κάθε χώρα, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στον τομέα της κυβερνοασφάλειας παρουσιάζουν εντυπωσιακές ομοιότητες και τρομακτικές επιπτώσεις.

« Το Ισραήλ, μια τεχνολογική δύναμη στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, αποτελεί στόχο λόγω της προηγμένης τεχνολογικής υποδομής του και του αμφιλεγόμενου πολιτικού του τοπίου. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η χώρα αντιμετωπίζει συνεχείς κυβερνοαπειλές. Δεν είναι μόνο οι άμεσες επιθέσεις για τις οποίες πρέπει να ανησυχεί κάποιος, είναι και οι σιωπηλές, μυστικές διεισδύσεις που αποσκοπούν στην κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας από κερδοφόρους τεχνολογικούς τομείς αλλά κυρίως η διείσδυση και η πρόσβαση σε άκρως απόρρητες πληροφορίες  , θέτοντας σε κίνδυνο τόσο την οικονομία όσο και την ασφάλεια της χώρας.

Η Ουκρανία λειτουργεί ως πεδίο μάχης στον κυβερνοχώρο μεταξύ πολλών παικτών με διαφορετικές δυνατότητες και στόχους. Δέχεται μερικές από τις πιο εξελιγμένες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο παγκοσμίως, οι οποίες προέρχονται κυρίως από ρωσικούς, κρατικά υποστηριζόμενους φορείς. Δεδομένου ότι αυτές οι επιθέσεις στον κυβερνοχώρο λειτουργούν συχνά ως προάγγελος φυσικών συγκρούσεων, η κατάσταση της Ουκρανίας υπογραμμίζει τον πραγματικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο ψηφιακός πόλεμος στη σταθερότητα ενός έθνους».

Τον Δεκέμβριο του 2015, αναφέρει ο καθηγητής Ζαχαριουδάκης, οι χάκερ χρησιμοποίησαν το κακόβουλο λογισμικό BlackEnergy για να ξεκινήσουν μια καταστροφική επίθεση στο ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας, η οποία άφησε εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, μια ανησυχητική επίδειξη του τρόπου με τον οποίο οι κυβερνοεπιθέσεις μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινή ζωή των πολιτών.Η κυβερνοεπίθεση με το κακόβουλο λογισμικό BlackEnergy παρέχει μια σαφή απεικόνιση του τρόπου με τον οποίο ο κυβερνοπόλεμος έχει δυνητικά καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για τους στρατιωτικούς και κυβερνητικούς θεσμούς, αλλά και για τους απλούς πολίτες. Παρομοίως, η επίθεση Industroyer το 2016, στόχευσε και πάλι το ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας, αφήνοντας την πόλη του Κιέβου χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα για μία ώρα, ενισχύοντας τις πιθανές επιπτώσεις στις εθνικές υποδομές».

Παρά το γεγονός ότι απέχουν χιλιόμετρα μεταξύ τους, τόσο το Ισραήλ όσο και η Ουκρανία χρησιμεύουν ως ένα σαφές και στοιχειώδες παράδειγμα του τι θα μπορούσε να γίνει κοινός τόπος εάν τα έθνη συνεχίσουν να αξιοποιούν τη δύναμη του κυβερνοπολέμου, τονίζει ο καθηγητής του Νεάπολις. Οι παραλυτικές συνέπειες ενός τέτοιου πολέμου δεν εκτροχιάζουν μόνο την εθνική πρόοδο αλλά και περιορίζουν την παγκόσμια οικονομική ευημερία.

Η πιο άμεση οικονομική επίπτωση του κυβερνοπολέμου έρχεται με τη μορφή οικονομικών απωλειών που προκαλούνται από κυβερνοεπιθέσεις, εξηγεί. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, τη διακοπή των εμπορικών υπηρεσιών ή το κόστος που συνδέεται με την επισκευή συστημάτων και την ανάκτηση δεδομένων. Επιπλέον, οι οικονομικές συνέπειες του κυβερνοπολέμου επεκτείνονται στις αμυντικές δαπάνες μιας χώρας. Με την κλιμάκωση των απειλών στον κυβερνοχώρο, οι χώρες είναι αναγκασμένες να διοχετεύουν σπάνιους πόρους για την ενίσχυση της κυβερνοάμυνάς τους, αναφέρει. Αυτό όχι μόνο επιβαρύνει σημαντικά το δημόσιο ταμείο, αλλά θα μπορούσε επίσης να κατευθύνει κεφάλαια μακριά από άλλους σημαντικούς τομείς, όπως οι υποδομές, η εκπαίδευση και η Ιατρική περίθαλψη.

«Αξίζει να σημειωθεί ότι ο κυβερνοπόλεμος δημιουργεί ένα μοναδικό ζήτημα παγκόσμιας οικονομικής ανισορροπίας», σύμφωνα με τον Λευτέρη Ζαχαριουδάκη. «Οι άμυνες στον κυβερνοχώρο είναι εγγενώς ισχυρότερες στις ανεπτυγμένες χώρες που διαθέτουν τους πόρους για να επενδύσουν σε προηγμένα συστήματα. Ωστόσο, οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο, γεγονός που θα μπορούσε να διευρύνει βαθιά την οικονομική ανισότητα και να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την παγκόσμια οικονομία. Η κατανόηση των οικονομικών συνεπειών του κυβερνοπολέμου είναι απαραίτητη, ιδίως σε αυτή την ψηφιακή εποχή. Οι επιπτώσεις είναι εκτεταμένες και αφορούν το άμεσο και έμμεσο κόστος, την παρεμπόδιση της τεχνολογικής προόδου, τις αυξημένες αμυντικές δαπάνες και τον κίνδυνο παγκόσμιας οικονομικής ανισορροπίας. Επισημαίνει την επείγουσα ανάγκη για ισχυρές εθνικές και διεθνείς στρατηγικές κυβερνοασφάλειας για την προστασία των οικονομιών από αυτές τις επιβλαβείς επιπτώσεις».

Οι μη στρατιωτικές συνέπειες του κυβερνοπολέμου επίσης είναι ένα θέμα που δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς, ωστόσο δεν είναι λιγότερο σημαντικό, δηλώνει ο ελλαδίτης ακαδημαικός. Καθώς τα ψηφιακά συστήματα γίνονται όλο και πιο αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής, οι πολίτες γίνονται όλο και περισσότερο οι παράπλευρες απώλειες στα διασταυρούμενα πυρά των διαφορών στον κυβερνοχώρο μεταξύ των εθνών:

«Οι κυβερνοεπιθέσεις, όπως αυτές που είχαν στόχο το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, μπορούν να διαταράξουν μια σειρά από βασικές υπηρεσίες συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων μεταφορών, της ηλεκτρικής ενέργειας και των δικτύων επικοινωνίας. Χωρίς αυτές τις υπηρεσίες, η καθημερινή ζωή των πολιτών μπορεί να διαταραχθεί σοβαρά και, σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε καταστάσεις απειλητικές για τη ζωή όσων βασίζονται σε ιατρικές συσκευές που λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια ή σε υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης.

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του κυβερνοπολέμου είναι επίσης αξιοσημείωτες. Ο φόβος ότι μπορεί να πέσει θύμα κυβερνοεπιθέσεων μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο άγχος μεταξύ των πολιτών. Επιπλέον, η απειλή μιας επικείμενης κυβερνοεπίθεσης σε βασικές υπηρεσίες μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική αναταραχή, μειώνοντας την εμπιστοσύνη στους κυβερνητικούς θεσμούς και αποσταθεροποιώντας την κοινωνική συνοχή».

Καθώς κοιτάμε προς το μέλλον, ο κυβερνοπόλεμος αναμένεται να αυξηθεί σε πολυπλοκότητα και συχνότητα, επηρεάζοντας τελικά την παγκόσμια οικονομία με τρόπους που είναι όλο και πιο δύσκολο να προβλεφθούν, σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγή κυβερνοασφάλειας. Οι τεχνολογικές εξελίξεις θα ενισχύσουν μόνο τις δυνατότητες των κακόβουλων φορέων, αποτελώντας μια συνεχώς αυξανόμενη απειλή τόσο για τον δημόσιο όσο και για τον ιδιωτικό τομέα, προειδοποιεί:

« Μόνο οι παραβιάσεις δεδομένων κοστίζουν στις επιχειρήσεις παγκοσμίως περίπου 4,45 εκατομμύρια δολάρια κατά μέσο όρο, σύμφωνα με την έκθεση IBM Security's 2023. Αυτή η οικονομική επιβάρυνση θα συνεχίσει να αυξάνεται, με μακροπρόθεσμες οικονομικές συνέπειες που περιλαμβάνουν διακοπή του εμπορίου, μείωση των επενδύσεων και πιθανή ύφεση. Εν κατακλείδι, καθώς προχωρούμε προς το μέλλον, η οικονομική πτυχή του κυβερνοπολέμου θα συνεχίσει να εξελίσσεται και να επεκτείνεται. Ο κόσμος πρέπει να προετοιμαστεί για ένα μη συμβατικό πεδίο μάχης όπου οι μηχανισμοί του πολέμου λαμβάνουν χώρα σε ένα ψηφιακό τοπίο με βαθιές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία μας».