Η Γεροσκήπου αξιοποιεί, επιτέλους, την θεά Αφροδίτη

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Η Γεροσκήπου, ο γεωγραφικός χώρος του νησιού που έχει άρρηκτα συνδεθεί με την θεά Αφροδίτη, αποκτά και πάλι σήμερα κεντρικό ρόλο στην πλούσια ιστορική και αρχαιολογική παράδοση της Πάφου. Αιτία, το φιλόδοξο σχέδιο της δημοτικής αρχής για την οργανική ένταξη χώρων του Δήμου με αρχαιολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον στην τουριστική, εμπορική και κοινωνική καθημερινότητα της περιοχής, δια της ενοποίησης των αρχαιολογικών, ιστορικών και μυθολογικών σημείων, που αν και ευρισκόμενα όλα στον κεντρικό της πυρήνα, λειτουργούν μέχρι σήμερα αποσπασματικά και ασύνδετα.

Ένα μεγαλόπνοο σχέδιο βρίσκεται πλέον στην τελική του φάση στον Δήμο Γεροσκήπου, με επίκεντρο την ανάπλαση του ιστορικού πυρήνα του και την ανάδειξη της πλούσιας αρχαιολογικής και μυθολογικής διάστασης της περιοχής. Η δημοτική αρχή έχει ολοκληρώσει τον σχεδιασμό για την αναβίωση του «Περιπάτου της θεάς Αφροδίτης», ο οποίος κατά την αρχαιότητα σύμφωνα με γραπτά κείμενα του Στράβωνα ξεκινούσε από την σημερινή Κάτω Βρύση, διερχόταν από τον παραδοσιακό αλευρόμυλο, πάνω από τα σημερινά εκπαιδευτήρια της Γεροσκήπου, ανηφόριζε προς τις υπεραιωνόβιες τρεμιθιές και κατέληγε στον σημερινό ιστορικό πυρήνα, πίσω από το Δημοτικό Μέγαρο.

Μιλώντας στο PafosNet ο Πολιτιστικός Λειτουργός του Δήμου, Νίκος Παλιός, επιβεβαίωσε τον μεγαλόπνοο αυτό σχεδιασμό και τόνισε ότι αυτός έχει ήδη ολοκληρωθεί όσον αφορά στην αδειοδότηση του από τα κρατικά τμήματα και στις διαδικασίες εξασφάλισης των αναγκαίων κονδυλίων, όπως προέκυψε και από τις επαφές στα αρμόδια κρατικά τμήματα στη Λευκωσία.

Το μεγάλο έργο της σύνδεσης των αρχαιολογικών και ιστορικών μας χώρων, είπε,στοχεύει στο να δημιουργήσουμε ένα θεματικό χώρο περιπάτου που να συνδυάζει μυθολογία, φυσιολατρία και άσκηση. Η ενοποίηση του οικιστικού πυρήνα του Δήμου Γεροσκήπου με τους αρχαιολογικούς του χώρους, που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή του κέντρου, αποτελούσε το μεγάλο στοίχημα μας, που δεν είναι άσχετο και με την υλοποιημένη πλέον, μετά από πολύχρονες καθυστερήσεις, κατασκευή του συνδετήριου δρόμου τουριστικής περιοχής-κεντρικού πυρήνα, που θα φέρει κόσμο από την τουριστική περιοχή στο ιστορικό μας κέντρο. Προς την κατεύθυνση αυτή κινείται και η μελέτη που έχει ετοιμασθεί για την ενοποίηση του ιστορικού κέντρου με την Κάτω Βρύση και τον Μεσαιωνικό Αλευρόμυλο.

H συμπλήρωση 105 χρόνων από την κατασκευή ενός εκ των χαρακτηριστικότερων μνημείων της, καθιστούν ξανά τον δεύτερο πληθυσμιακά Δήμο της επαρχίας Πάφου επίκεντρο των όσων δρομολογούνται σε επίπεδο κουλτούρας στην Πάφο το επόμενο διάστημα, με την Κάτω Βρύση να έχει ήδη από το 2017 αρχίσει να αναδεικνύεται εκ νέου λόγω της χρήσης της στα πλαίσια των δρώμενων της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

Σε αυτά τα πλαίσια, σύμφωνα με τον κ. Παλιό, η δημοτική αρχή φροντίζει για την περαιτέρω αξιοποίηση και προβολή του συγκεκριμένου μνημείου της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της Γεροσκήπου. Πέρασαν 105 χρόνια από την κατασκευή των πετρόκτιστων καμάρων και του πλυσταριού στην έξοδο της πηγής που είναι γνωστή στις μέρες μας ως «Κάτω Βρύση», η οποία από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα κάλυπτε τις υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες της κοινότητας, ενώ εδώ γινόταν και το πλύσιμο των ρούχων των κατοίκων. Η λαϊκή παράδοση, μάλιστα, θέλει το νερό της, το οποίο διοχετεύεται μέσω υπόγειας σήραγγας που περνά από το προαύλιο της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής, ως θαυματουργό («αγίασμα»), αφού αυτό συνδέθηκε με τη θεραπεία παθήσεων των οφθαλμών.

Ο Πολιτιστικός Λειτουργός του Δήμου Γεροσκήπου, Νίκος Παλιός, επισημαίνει ότι στα πολύ πρόσφατα χρόνια, ο χώρος της Κάτω Βρύσης συνδέθηκε και με ήθη και έθιμα της κοινότητας. Όταν πλησίαζε το Πάσχα, και μέχρι τη δεκαετία του ’40, οι οικοκυρές συνήθιζαν να παίρνουν όλα τα ρούχα της οικογένειας στη Βρύση, τα οποία και έπλεναν με την «αλουσίβα» και τη «φαούτα», αναφέρει. Εδώ γινόταν, επίσης, και το πλύσιμο των μαλλιών με τα οποία γίνονταν τα νυμφικά κρεβάτια. Μάλιστα, πριν την κατασκευή της Βρύσης της Πλατείας, εδώ έρχονταν για να πλύνουν το σιτάρι που θα χρησιμοποιείτο για την παρασκευή του ρεσιού. Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε με χρονική ακρίβεια πότε ο χώρος αυτός πήρε το όνομα Κάτω Βρύση. Η ονομασία αυτή, πάντως, φαίνεται ότι άρχισε να χρησιμοποιείται από τους κατοίκους μετά το 1917, μετά, δηλαδή, από την κατασκευή της Βρύσης της Πλατείας, προφανώς για σκοπούς διάκρισης των δύο βρυσών. Η ονομασία Κάτω Βρύση δεν απαντάται προηγουμένως ούτε στις γραπτές πηγές ούτε στις προφορικές μαρτυρίες.

Ο Πολιτιστικός Λειτουργός του Δήμου Γεροσκήπου, δηλώνει ότι το αρχαίο τοπωνύμιο Ιεροκηπία παραπέμπει σε ένα ιερό άλσος που θα υπήρχε μέσα σε τέμενος. Η ανακάλυψη στα μέσα του 20ου αι. (1948) ενός αποθέτη στην τοποθεσία Μονάγρι, λίγα μέτρα νοτιοανατολικά της Κάτω Βρύσης, που περιείχε εκατοντάδες πήλινα ειδώλια, φαίνεται να αποδεικνύει την ύπαρξη στη Γεροσκήπου, κατά την Αρχαϊκή τουλάχιστον περίοδο, ιερού αφιερωμένου στην Αφροδίτη.

Με βάση τις αρχαίες πηγές, αλλά και μαρτυρίες ξένων περιηγητών και ιστορικών, τονίζει, οι Ιεροί Κήποι της Αφροδίτης πρέπει να βρίσκονταν στα νότια της Γεροσκήπου, στην πεδιάδα που απλώνεται κάτω από το βραχώδες οροπέδιο, στο οποίο είναι κτισμένος ο ιστορικός οικισμός, και εκτείνονταν μέχρι τη θάλασσα. Αυτοί ποτίζονταν από πηγές που ξεχύνονταν από διάφορα σημεία της βραχώδους πλαγιάς. Από τους κήπους αυτούς, σύμφωνα με τον αρχαίο Έλληνα γεωγράφο Στράβωνα, περνούσε η πομπή των πιστών που κατέληγε στο Ιερό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο, με την ευκαιρία της τέλεσης των «Αφροδισίων», της ετήσιας γιορτής προς τιμήν της θεάς.

Λόγω του γεγονότος ότι η αρχαιολογία της Γεροσκήπου είναι ελάχιστα γνωστή, καθώς η περιοχή της δεν έχει ερευνηθεί συστηματικά, η γνώση μας για το αρχαίο παρελθόν του τόπου είναι ακόμα αποσπασματική, επισημαίνει ο κ. Παλιός. Έστω, όμως, με τις υπάρχουσες αναφορές, η Κάτω Βρύση φαίνεται να αποτελούσε την κύρια πηγή των Ιερών Κήπων.

Η αρχαία Ιεροκηπία, με τις πλούσιες πηγές νερού, τα σπήλαια, τις υπόγειες στοές και την άγρια πυκνή βλάστηση, είχε όλα τα μορφολογικά γνωρίσματα των χώρων λατρείας της θεάς στον ελληνικό χώρο, παρατηρεί ο Νίκος Παλιός.

Μέσα από μια απίστευτη συνέχεια στον χρόνο, η ονομασία της Γεροσκήπου (Ιεροκηπία), με διάφορες τοποχρονικές μεταβολές, ταξίδεψε από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας. Το κληροδότημα των Ιερών Κήπων, αναπόσπαστο μέρος του οποίου αποτελεί ο χώρος που σήμερα είναι γνωστός ως Κάτω Βρύση, αποτελεί το ισχυρότερο πολιτισμικό κεφάλαιο της Γεροσκήπου, επισημαίνει. Η παρακαταθήκη αυτή, δυστυχώς, δεν έχει τύχει του αναγκαίου σεβασμού και, ακόμα περισσότερο, δεν έχει εκτιμηθεί σωστά ούτε έχει αξιοποιηθεί προς όφελος της πόλης και των κατοίκων.