Έξι νέοι εναντίον 33 Κρατών: H κλιματική αλλαγή ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

Οι πολιτικές των ευρωπαϊκών κρατών για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής βρίσκονται ενώπιον της Δικαιοσύνης μετά από την προσφυγή μίας ομάδας νέων ηλικίας 10 έως 23 ετών.  Η πρωτοφανής στα χρονικά υπόθεση είναι η «Agostinho και άλλοι κατά Πορτογαλίας και άλλων», θα εκδικαστεί στις 27 Σεπτεμβρίου στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) και αναμένεται με εξαιρετικό ενδιαφέρον.

Μιλώντας για το θέμα στο PafosNet η Λέκτορας Διεθνούς Οικονομικού Δικαίου και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, δρ. Ελένη Γαβριήλ, εξηγεί ότι η υπόθεση είναι ιστορική και βαρυσήμαντη καθώς όλα τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, μεταξύ των οποίων η Κύπρος και η Ελλάδα, είναι κατηγορούμενα και καλούνται να υπερασπιστούν ατομικά και συλλογικά τις πράξεις τους. Σε αντίθεση με προηγούμενες συναφείς υποθέσεις, η συγκεκριμένη προσφυγή στρέφεται όχι εναντίον μίας Κυβέρνησης αλλά εναντίων 33, ενώ επιπρόσθετα φέρνει στο φως την ανάγκη προστασίας των ευάλωτων ατόμων όπως είναι τα παιδιά από τις κλιματικές επιπτώσεις, τονίζει.

Σύμφωνα με την κ. Γαβριήλ, οι έξι νέοι ευρωπαίοι στην προσφυγή τους αυτή καταγγέλλουν πως οι πράξεις και παραλείψεις των κρατών προκάλεσαν τα ακραία καιρικά φαινόμενα που σαρώνουν την Πορτογαλία λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τους προσφεύγοντες, εξηγεί, οι δασικές πυρκαγιές και οι ισχυρές βροχοπτώσεις που βιώνει η Πορτογαλία είναι άμεσο αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των 33 κρατών. Ισχυρίζονται πως αυτά τα φαινόμενα αποτελούν κίνδυνο για την υγειά τους και εξαιτίας των πυρκαγιών αντιμετωπίζουν διαταραχές ύπνου, αλλεργίες και αναπνευστικά προβλήματα. Οι νέοι υποστηρίζουν επίσης ότι βιώνουν άγχος εξαιτίας των φυσικών καταστροφών και των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στις ζωές τους. 

Ως εκ τούτου, αναφέρει η ακαδημαικός, ζητούν από το Δικαστήριο να διατάξει τις εναγόμενες χώρες να αναλάβουν επείγουσα δράση, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την ανάσχεση της κλιματικής κρίσης και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των εναγόντων.

Σύμφωνα με την δρα Γαβριήλ, το ΕΔΑΔ χορήγησε στην υπόθεση καθεστώς προτεραιότητας λόγω της σπουδαιότητας και του επείγοντος χαρακτήρα των ζητημάτων που εγείρονται.

Οι αιτούντες καταγγέλλουν συγκεκριμένα ότι τα εναγόμενα κράτη δεν τηρούν τις θετικές υποχρεώσεις τους από τα Άρθρα 2 που αφορά στο δικαίωμα στη ζωή και 8, που αφορά στο δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), στο πλαίσιο των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει σύμφωνα με τη Συμφωνία των Παρισίων του 2015 για την κλιματική αλλαγή.

Ισχυρίζονται επίσης, τονίζει, την παραβίαση του Άρθρου 14 για απαγόρευση των διακρίσεων, σε συνδυασμό με το Άρθρο 2 και το Άρθρο 8 της Σύμβασης, υποστηρίζοντας ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη πλήττει ιδιαίτερα τη δική τους γενιά και ότι, λόγω της ηλικίας τους, η παρέμβαση του κράτους στην άσκηση αυτών των δικαιωμάτων είναι μεγαλύτερη από ό,τι στην περίπτωση των παλαιότερων γενεών. Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρουν πως οι επιπτώσεις θα γίνονται χειρότερες με την πάροδο των χρόνων άρα μεταφέρουν το βάρος της κλιματικής αλλαγής στις νεότερες γενιές. 

Η δρ. Ελένη Γαβριήλ τονίζει ιδιαίτερα ότι η ΕΣΔΑ δεν κατοχυρώνει ξεχωριστά το δικαίωμα διαβίωσης σε υγιές περιβάλλον. Ωστόσο, εξηγεί, οι προσφεύγοντες υποστηρίζουν ότι το δικαίωμα σε υγιές περιβάλλον σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο σχετίζεται με την ερμηνεία των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη ΕΣΔΑ, η οποία, όπως υποστηρίζουν, αντικατοπτρίζει την προσέγγιση του ΟΗΕ και των δικαστηρίων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι νέοι στην προσφυγή επικαλούνται τη Συμφωνία των Παρισίων, βάσει της οποίας τα υπογράφοντα κράτη ανέλαβαν τη δέσμευση για τη μείωση των εκπομπών του αερίου και τον περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Περαιτέρω, σύμφωνα με τους προσφεύγοντες, το Δικαστήριο κατά την ερμηνεία και εφαρμογή της ΕΣΔΑ θα πρέπει να λάβει υπόψη τη Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) που έχει ως στόχο την σταθεροποίηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα σε επίπεδο που θα αποτρέπει την επικίνδυνη ανθρωπογενή παρέμβαση στο κλιματικό σύστημα.

Οι προσφεύγοντες, επισημαίνει ακόμη η λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος, επικαλούνται επίσης την αρχή της προφύλαξης, υποστηρίζοντας ότι αποτελεί κεντρική αρχή του διεθνούς περιβαλλοντικού δικαίου. Η Διακήρυξη του Ρίο αναφέρει ότι η αρχή της προφύλαξης ορίζει ότι όταν υπάρχει απειλή σοβαρής ή μη αναστρέψιμης ζημίας, η έλλειψη πλήρους επιστημονικής βεβαιότητας δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως λόγος για την αναβολή οικονομικά αποδοτικών μέτρων για την πρόληψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

Οι προσφεύγοντες επικαλούνται επίσης το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ το οποίο έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα σε ένα ασφαλές, καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα, σύμφωνα με την κ. Γαβριήλ:

Η σημαντικότητα της υπόθεσης αποδεικνύεται από τις ευρείες παρεμβάσεις που έγιναν. Στην υπόθεση παρενέβησαν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις όπως η Greenpeace, Save the Children, η Διεθνής Αμνηστία αλλά και o Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ειδικοί εισηγητές του ΟΗΕ. Ο Επίτροπος καθιστά σαφή τη θέσπιση του ανθρώπινου δικαιώματος στο περιβάλλον και υποστηρίζει πως τα κράτη ενέχουν ειδική υποχρέωση να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα και να σέβονται τα διεθνή περιβαλλοντικά όργανα. Οι ειδικοί εισηγητές του ΟΗΕ υπογραμμίζουν την ευκαιρία που παρέχει η παρούσα υπόθεση στο ΕΔΔΑ να καθοδηγεί τα κράτη με βάση τις αρχές και τα δικαιώματα που απορρέουν από το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο και το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έμφαση στις αρχές προφύλαξης και πρόληψης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από την άλλη κινείται προς υπεράσπιση των κατηγορουμένων κρατών και υποστηρίζει πως τα κράτη μέλη της ΕΕ σέβονται και τηρούν τις διεθνείς και ευρωπαϊκές υποχρεώσεις τους.

Το κρίσιμο νομικό ζήτημα της υπόθεσης Agostinho κατά Πορτογαλίας, διευκρινίζει η δρ. Ελένη Γαβριήλ, είναι η αποδοχή του συνδέσμου μεταξύ των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και των δικαιωμάτων που θεσπίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Ως εκ τούτου, αναφέρει, το Δικαστήριο θα ερμηνεύσει τα δικαιώματα της ΕΣΔΑ στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής. Οι προσφεύγοντες θα πρέπει να αποδείξουν την αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της κρατικής συμπεριφοράς και της ζημίας που υπέστησαν.

Η υπόθεση αυτή βρίσκεται στην καρδιά της κλιματικής αλλαγής. Ο στόχος της είναι να παρακινήσει τα κράτη να δράσουν άμεσα γιατί οι συνέπειές της αποτελούν το μεγαλύτερο κίνδυνο για τις ζωές των ανθρώπων και το βιώσιμο μέλλον της νέας γενιάς, καταλήγει η καθηγήτρια διεθνούς δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ακροαματική διαδικασία μπορεί να χαρακτηριστεί ως σημείο καμπής για συναφείς υποθέσεις και οι Δικαστές μπορούν να ανοίξουν την πύλη για παρόμοιες προσφυγές ενώπιων εθνικών, περιφερειακών και διεθνών δικαστηρίων.

Ήγγικεν λοιπόν η ώρα το ΕΔΔΑ να εξετάσει τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, παρατηρεί.