Γενικό Σύστημα Υγείας: Συμμετέχουμε-Συζητούμε, Ένα κοινωνικό πείραμα

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Οι έννοιες της ουσιαστικής συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και της συζήτησης και διαβούλευσης πριν από την εφαρμογή κρατικών πολιτικών ακούγονται αυτονόητες σε μια δημοκρατία. Εντούτοις, η δημοκρατική θεωρία περίμενε μέχρι τη δεκαετία του ’70 για την εμφάνισή τους. Ακόμα και σήμερα, μερικοί ακαδημαϊκοί θεωρούν τις έννοιες αυτές ασύμβατες μεταξύ τους ή αχρείαστες ή ακόμα και επικίνδυνες, λόγω της έλλειψης των απαραίτητων τεχνικών γνώσεων εκ μέρους των πολιτών για την ουσιαστική συζήτηση γύρω από ζητήματα τεχνικής φύσης. Εντός των πλαισίων αυτών έγινε μια προσπάθεια συνδυασμού στοιχείων της θεωρίας γύρω από τις δύο έννοιες και την εφαρμογή τους στην πράξη, με σκοπό την ενεργητικότερη εμπλοκή του πολίτη στη διαμόρφωση κρατικής πολιτικής και τη βελτίωση του δημόσιου διαλόγου.

Για αυτό το κοινωνικό πείραμα που διοργανώθηκε από ομάδα ερευνητών και χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Βιοϊατρικών Ερευνών (ΙΒΕ), πραγματοποιήθηκαν δύο συναντήσεις, στις 16/02/2019 και 23/03/2019. Στην πρώτη συνάντηση έγινε επιλογή αντιπροσώπων, οι οποίοι στη δεύτερη συνάντηση είχαν την ευκαιρία να συζητήσουν με ειδικούς στα ακόλουθα δύο θέματα της επικαιρότητας: Γενικό Σύστημα Υγείας και τρισδιάστατη εκτύπωση ανθρώπινων οργάνων

Οι ειδικοί ανέπτυξαν τα θέματα από τη δική τους σκοπιά και στη συνέχεια, έγινε διαβούλευση κατά την οποία δέχθηκαν ερωτήσεις από τους αντιπροσώπους που είχαν επιλεγεί, καθώς και από το κοινό που συμμετείχε στην ημερίδα.

Θέμα 1ο: Γενικό Σύστημα Υγείας

Εισηγητές:

κ. Μάριος Κουλούμας, εκπρόσωπος Παγκύπριας Ομοσπονδίας Συνδέσμου Πασχόντων και Φίλων

Δρ. Γιάγκος Λαβράνος, Ιατρός Παθολόγος

Δρ. Χρίστος Σχίζας, Καθηγητής Τμήματος Πληροφορικής Πανεπιστημίου Κύπρου

Δρ. Νίκος Κονναρής, Παιδίατρος

Όλοι οι ειδικοί που παρευρέθηκαν στη συζήτηση τάχθηκαν υπέρ της εφαρμογής ενός Γενικού Συστήματος Υγείας που να έχει τα στοιχεία της ισότητας και της δικαιοσύνης και να εξασφαλίζει σε όλους τους πολίτες πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας.

Το νέο Γενικό Σύστημα Υγείας που έχει υιοθετηθεί προνοεί την προσωπική επαφή ασθενούς με ιατρό, καθώς και σύστημα πρόληψης.

Υπάρχει η διάχυτη εντύπωση ότι το σύστημα θα λειτουργήσει με τη φιλοσοφία του «ξεκινούμε και βλέπουμε». Αυτό σημαίνει πως θα υπάρξουν διάφορα προβλήματα στην πορεία, τα οποία με θετική προσέγγιση θα εντοπιστούν και θα λυθούν. Το ΓεΣΥ όμως είναι αναγκαίο και σημαντικό να εφαρμοστεί, εφόσον η υφιστάμενη κατάσταση δεν είναι αποδεκτή και δεν καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού.

Βασικό στοιχείο του νέου Συστήματος Υγείας είναι ο ολοκληρωμένος ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς, ο οποίος θα έχει πολλαπλά βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα οφέλη π.χ. τη μείωση του κόστους του όλου συστήματος και την αύξηση του ελέγχου της συνταγογράφησης φαρμάκων.

Στα πλαίσια της εφαρμογής του νέου ΓεΣΥ, υιοθετείται ο θεσμός του επόπτη υγείας, ο οποίος θα είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση των παρόχων υπηρεσιών υγείας. Με βάση την επιτυχία στους δείκτες ποιότητας που θα τεθούν, συζητείται το ενδεχόμενο να παρέχεται ανάλογη χρηματική επιβράβευση. Ωστόσο, υπάρχει η άποψη ότι θα έπρεπε να τεθεί όριο ηλικίας για τη συμμετοχή των ιατρών στο σύστημα ή καθορισμός ειδικών καθηκόντων. Όσοι θα συμμετέχουν θα εκπαιδεύονται και θα υπάρχει σύστημα αξιολόγησης.

Σημαντική ήταν η άποψη ότι στη νοσηλεία των ασθενών γενικότερα, δε θα έπρεπε να υπάρχει συσχέτιση μεταξύ των οικονομικών και των ιατρικών υπηρεσιών, γιατί τα πράγματα περιπλέκονται.

Οι ιδιώτες ιατροί, κλινικές και νοσηλευτήρια εξυπακούεται ότι για να συμμετέχουν στο ΓεΣΥ θα πρέπει να καλύψουν οι ίδιοι τις δαπάνες τους. Αυτό για ορισμένους αποτελεί μια αδικία, καθώς την ίδια ώρα κρατικά νοσηλευτήρια θα τύχουν ενίσχυσης.

Δεδομένου ότι έχουν περάσει τόσα χρόνια και δαπανηθεί τόσα χρήματα, θα έπρεπε να είμαστε σε καλύτερο σημείο ως προς την εφαρμογή του ΓεΣΥ. Ως εκ τούτου, υπάρχουν βάσιμες αμφιβολίες για την επιτυχία της άμεσης εφαρμογής του.

Υπάρχει η άποψη ότι ο προϋπολογισμός δε θα είναι επαρκής γιατί είναι σφαιρικός και η μονάδα ενδέχεται να μειώνεται τόσο, ώστε οι πάροχοι υγείας να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν. Οι ιατροί υποστηρίζουν ότι οι μελέτες που έγιναν για τον προϋπολογισμό του ΓεΣΥ δε βασίστηκαν σε πραγματικά στοιχεία και σε αυτό το σημείο υπάρχει διάσταση απόψεων, εφόσον τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν λήφθηκαν από επίσημες πηγές.

Κοινή θέση για το ΓεΣΥ:

Υποστηρίζουμε την άμεση εφαρμογή του ΓεΣΥ παρά το ότι προβλέπεται να υπάρξουν ελλείψεις και αδυναμίες. Δεν πρέπει να χαθεί άλλος χρόνος και χρήματα. Το σύστημα που έχουμε αυτή τη στιγμή δεν παρέχει ικανοποιητική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη σε όλους τους πολίτες. Αν δεν προχωρήσει τώρα, όπως έχει ανακοινωθεί και προγραμματιστεί και απλώς αναμένουμε μέχρι να βρεθούν λύσεις για όλα τα θέματα, ίσως να πάρει πολλά χρόνια ακόμα ή και να μην προχωρήσει ποτέ. Οι μελέτες για τις οποίες έχουν δοθεί τόσα χρήματα θα καταστούν παρωχημένες και ετεροχρονισμένες. Είναι παραδεκτό από όλες τις πλευρές ότι θα υπάρξουν προβλήματα στην αρχική εφαρμογή όπως έχει συμβεί κατά την υλοποίηση Συστημάτων Υγείας παγκόσμια. Για αυτό τον λόγο, κρίνονται απαραίτητατα εξής: συνεχείς επιθεωρήσεις, τακτικοί έλεγχοι, τήρηση δεικτών αποδόσεων, εφαρμογή διεθνών προτύπων από τους πρώτους μήνες εφαρμογής, ανατροφοδότηση από τους ασθενείς, αναθεώρηση του συστήματος όταν εντοπίζονται λάθη με στόχο τη συνεχή βελτίωση. Υποστηρίζουμε, επίσης, την ανάλογη επιβράβευση της καλής απόδοσης των ιατρών, η οποία προβλέπεται να συμβάλει στη δημιουργία κουλτούρας πρόληψης και συνεχούς παρακολούθησης της υγείας των πολιτών. Επιπρόσθετα, η δημιουργία αρχείου πρωτοκόλλων θα βοηθήσει στην ίση αντιμετώπιση των ασθενών για την καλύτερη και αποτελεσματικότερη διάγνωση και θεραπεία. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί νομικό πλαίσιο σύστασης και λειτουργίας των ιατρικών εταιρειών ώστε αυτές να μπορούν να εκδίδουν και να τηρούν πρωτόκολλα στο πλαίσιο του ΓεΣΥ.

Υπάρχουν ωστόσο κενά στη νομοθεσία και πρέπει να συμπληρωθούν π.χ. ολοκληρωμένος ηλεκτρονικός φάκελος, συμβόλαια ιατρών κλπ. Η βουλή, σε συνεργασία με το υπουργείο υγείας και όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, πρέπει ΑΜΕΣΑ να συμπληρώσει όλα τα κενά για να λειτουργήσει ομαλά το ΓεΣΥ και να δοθεί χρόνος να απαντήσουν οι πάροχοι των υπηρεσιών υγείας. Επιβάλλεται να γίνεται ενδελεχής ενημέρωση σε όλους τους παρόχους υπηρεσιών υγείας, ώστε αυτοί να γνωρίζουν πώς ακριβώς να προχωρούν και να μπορούν να προγραμματιστούν ανάλογα. Η ύπαρξη νομοθετικών κενών και η κωλυσιεργία που παρατηρείται όσον αφορά στην ψήφιση σχετικών νομοθεσιών αποτρέπει αφενός τους παρόχους υγείας να ενταχθούν στο ΓεΣΥ και αφετέρου δημιουργεί στους πολίτες έλλειψη εμπιστοσύνης προς τη νέα αυτή μεταρρύθμιση.

Ένας ολοκληρωμένος ηλεκτρονικός φάκελος, την ιδιοκτησία του οποίου θα έχει ο ίδιος ο πολίτης, όσον αφορά στην πρόσβαση και όλα τα συναφή δικαιώματα, είναι αναγκαίος, καθώς θα επιτρέπει την άμεση ανάκτηση των δεδομένων υγείας ενός πολίτη οπουδήποτε, ακόμα και διασυνοριακά. Αυτό θα συμβάλει στη βελτίωση των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών. Επίσης θα εξυπηρετήσει ευρύτερες ανάγκες π.χ. να συλλέγονται τα απαραίτητα δεδομένα από τη λειτουργία του ΓεΣΥ για να υπάρχει αξιολόγηση της τρέχουσας κατάστασης. Η εφαρμογή του ηλεκτρονικού συστήματος θα επιτρέψει τον αποτελεσματικό έλεγχο των εξόδων και την παρακολούθηση των νοσηλειών, θα αποτρέψει από λανθασμένες πρακτικές π.χ. υπέρμετρη συνταγογράφηση, θα μειώσει τελικώς τα κόστη και συνακόλουθα θα επιτρέψει τη βελτίωση όλου του Συστήματος Υγείας.

Είναι απαραίτητο να συμμετέχουν όσο το δυνατό περισσότεροι πάροχοι υπηρεσιών υγείας για να είναι ομαλή η εφαρμογή του ΓεΣΥ αλλά και για να καταστεί δυνατός ο στόχος για τον οποίο έχει προταθεί η αλλαγή στο Σύστημα Υγείας. Οι πάροχοι υγείας παρουσιάζονται διστακτικοί να ενταχθούν στο ΓεΣΥ λόγω ελλιπούς ενημέρωσης από πλευράς του ΟΑΥ αναφορικά με τις διαδικασίες που θα ακολουθούνται στο πλαίσιο του ΓεΣΥ και της αμφιβολίας ότι δε θα είναι επαρκής ο προϋπολογισμός. Είναι καλό επίσης να γίνονται συνεχείς συζητήσεις για να βρεθούν λύσεις ώστε το ποσοστό των παρόχων υγείας που θα παραμείνει εκτός ΓεΣΥ να είναι πολύ μικρό. Η ιατρική κοινότητα πρέπει να λαμβάνει μέρος στις διαβουλεύσεις για λήψη αποφάσεων και οι όποιες αλλαγές να γίνονται βαθμιαία και με κατανόηση από όλες τις πλευρές. 

Θέμα 2ο: Τρισδιάστατη εκτύπωση ανθρώπινων οργάνων

Εισηγητές:

Δρ. Έλσα Νικολαΐδου, Φιλόσοφος

Δρ. Ευαγόρας Ξυδάς, Μηχανολόγος μηχανικός

Δρ. Σπύρος Σφενδουράκης, Βιολόγος

Οι εισηγητές ανέπτυξαν το θέμα από την πλευρά της ηθικής διάστασης, της τεχνολογικής υποστήριξης και της επιστημονικής έρευνας και δοκιμής.

Η ομάδα συμμετεχόντων που ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο θέμα κατέληξε κατά πλειοψηφία στο ότι η τρισδιάστατη εκτύπωση οργάνων συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής. Τα σημαντικότερα επιχειρήματα προς υποστήριξη της πιο πάνω θέσης είναι τα ακόλουθα:

Καλύπτεται το υφιστάμενο κενό μεταξύ προσφοράς και ζήτησης σε μοσχεύματα.

Ελαχιστοποιείται ο χρόνος αναμονής.

Παράγονται εξατομικευμένα όργανα.

Εξαλείφεται η πιθανότητα απόρριψης του μοσχεύματος.

Ελαττώνεται η φαρμακευτική αγωγή.

Μειώνεται η πιθανότητα εμπορίας οργάνων.

Επιταχύνεται η ανάρρωση του ασθενούς.

Ωστόσο, προκύπτουν οι πιο κάτω ενδοιασμοί:

Το κόστος της εκτύπωσης οργάνων αναμένεται να είναι, στα αρχικά τουλάχιστο στάδια, υψηλό, πράγμα που κατ’ επέκταση θέτει ζητήματα προσβασιμότητας.

Η χρήση της συγκεκριμένης τεχνολογίας ενδέχεται να ξεφύγει από τη θεραπευτική της προοπτική και να χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά, σε μια προσπάθεια ικανοποίησης της ανθρώπινης ματαιοδοξίας.

Μέσα από αυτό το κοινωνικό πείραμα δόθηκε η ευκαιρία σε μέλη της κυπριακής κοινωνίας που δε γνωρίζονταν μεταξύ τους, να έρθουν σε επαφή και να αναπτύξουν δημοκρατικό διάλογο, να αλληλεπιδράσουν και να καταλήξουν σε αποφάσεις με βάση δημοκρατικές διαδικασίες. Πιο συγκεκριμένα, η ομάδα του ΓεΣΥ παρέθεσε τα αποτελέσματα της διαβούλευσης με τη μέθοδο της συναίνεσης, σύμφωνα με την οποία όλοι οι συμμετέχοντες έπρεπε να συμφωνήσουν σε μια κοινή απόφαση, σε αντίθεση με την ομάδα της τρισδιάστατης εκτύπωσης η οποία έπαιρνε τις αποφάσεις της με τη μέθοδο της πλειοψηφίας, αφού πρώτα ακούγονταν όλες οι απόψεις με επιχειρήματα και ακολούθως τίθεντο σε ψηφοφορία με το αποτέλεσμα να γίνεται σεβαστό από όλους.

Η πρώτη μέθοδος παρουσίασε αρκετές δυσκολίες στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων λόγω των διαφορετικών απόψεων που έπρεπε τελικώς να συγκλίνουν, ενώ η μέθοδος της πλειοψηφίας προάγει τη δημοκρατία και ενδυναμώνει από τη μια τον θεσμό της διαβούλευσης και από την άλλη τον ίδιο τον πολίτη, παρέχοντάς του δικαίωμα συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων σε τομείς που τον αφορούν.