Akamas in Action: Η χερσόνησος στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού προγράμματος TOPIO

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Το Tοπίο αποτελεί έναν δυναμικό και πολυδιάστατο στοιχείο, το οποίο διαμορφώνεται από τη συνεχή αλληλεπίδραση φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων. Παρ' όλα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις, η σημασία του τοπίου παραβλέπεται κατά τον σχεδιασμό, δημιουργώντας παρεμβάσεις που επηρεάζουν τη δομή, τη λειτουργικότητα και την αισθητική του, με αποτέλεσμα συχνά μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις.

Το πρωτοποριακό ερευνητικό πρόγραμμα, με τίτλο TOPIO είναι ένα Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα που ανήκει στην κατηγορία των προγραμμάτων Ορίζοντας, το οποίο συντονίζεται από Έλληνες ερευνητές κι έχει ως στόχο την ανάπτυξη τεχνικών και μεθοδολογιών για την αξιολόγηση της ποιότητας του τοπίου σε περιοχές υψηλής περιβαλλοντικής σημασίας.

Στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα συμμετέχουν επτά ευρωπαϊκές χώρες και συγκεκριμένα η Ελλάδα με Συντονιστή το  Ίδρυμα Τεχνολογίας κι Έρευνας (ITE-FORTH) που εδρεύει στην Κρήτη, την εταιρία Geosystems Hellas S.A. στην Αθήνα και την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, η Κύπρος με την εταιρία  J&G Engineering and Architecture Ltd., η  Ιταλία με το Πανεπιστήμιο της Ρώμης, η Ισπανία με το Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης, η Πορτογαλλία με το Πολυτεχνείο της Λισαβώνας, το Βέλγιο με το  Πανεπιστήμιο της Γάνδης και η Εσθονία με το GEO University.

Το έργο επιδιώκει να αναπτύξει τεχνικές και μεθοδολογίες για την εκτίμηση της ποιότητας του τοπίου στις αγροτικές και προστατευόμενες περιοχές, προωθώντας τη διαφύλαξη και τη βιώσιμη ανάπτυξή τους. Στο πλαίσιο του έργου, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη συμμετοχή των πολιτών και τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, όπως η γεωπληροφορική και η τεχνητή νοημοσύνη. Το έργο ξεκίνησε στις 1 Δεκεμβρίου του 2023 και ολοκληρώνεται στις 30 Νοεμβρίου του 2027.

Η επιτυχία του TOPIO-HORIZON - MSCA-2022 ενισχύεται από τη συνδρομή μιας εξειδικευμένης Συμβουλευτικής Επιτροπής, η οποία συγκεντρώνει προσωπικότητες με σημαντική εμπειρία στον τομέα της περιβαλλοντικής διαχείρισης και της προστασίας του τοπίου. Στην επιτροπή συμμετέχει η Maguelonne Déjeant-Pons, πρώην Εκτελεστική Γραμματέας της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για το Τοπίο, η οποία έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση πολιτικών για την αειφόρο διαχείριση των ευρωπαϊκών τοπίων. Επίσης, η  Αντωνία Θεοδοσίου, Επίτροπος Περιβάλλοντος της Κύπρου, προσφέρει πολύτιμη τεχνογνωσία στη χάραξη στρατηγικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη, με τη  μακροχρόνια εμπειρία της για τα Τοπία της Κύπρου και του Ακάμα. H Δρ. Μαρία Κοζυράκη, Γενική Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, φέρνει την εμπειρία της στη διοίκηση και τον περιβαλλοντικό σχεδιασμό από την Ελλάδα και την Κρήτη. Τέλος, ο Δρ. Μιχάλης Προμπονάς, Επικεφαλής του Εργαστηρίου Οικολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Κρήτης και  Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, συμβάλλει με την επιστημονική του γνώση στη μελέτη και διατήρηση των οικοσυστημάτων.

Με την καθοδήγηση αυτής της υψηλού επιπέδου επιτροπής, το TOPIO θέτει τα θεμέλια για μια νέα προσέγγιση στη Διαχείριση του Τοπίου, ενσωματώνοντας τη διεπιστημονική έρευνα, την τεχνολογική καινοτομία και τη συμμετοχική διαδικασία των πολιτών, με στόχο τη διαφύλαξη του Φυσικού και Πολιτισμικού Πλούτου της Ευρώπης.

Στο πλαίσιο του TOPIO, η ομάδα της J&G Engineering and Architecture Ltd. διοργανώνει μία εκδήλωση με τίτλο «Akamas in Action», το Σάββατο 8 Φεβρουαρίου, στο   Μουσείο Χελώνας της Ίνειας.

Η εκδήλωση αυτή στοχεύει να ενημερώσει το κοινό για τους στόχους και τις δράσεις του TOPIO, με έμφαση στην περιοχή του Ακάμα, η οποία αποτελεί μία από τις επτά περιοχές μελέτης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλαμβάνει σύντομες ομιλίες και δραστηριότητες που αποσκοπούν στην ανάδειξη της περιβαλλοντικής αξίας και σημασίας του τοπίου του Ακάμα. Ο συντονιστής του TOPIO,  Δρ. Δημήτρης Αλεξάκης, από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας θα παρουσιάσει το έργο και τις μεθόδους πρακτικής, εστιάζοντας στο παράδειγμα της Ελλάδας στη μελέτη της περιοχής των Φαλάσαρνων στην Κρήτη. Παράλληλα, θα παρουσιαστούν δεδομένα και αναλύσεις που αφορούν το τοπίο του Ακάμα, εξετάζοντας τη φυσική, πολιτιστική και κοινωνική του διάσταση. Στη συνάντηση θα συμμετέχει και η Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης που ασχολείται κυρίως με τη διάδοση και διάχυση του προγράμματος.

Η χερσόνησος του Ακάμα αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα φυσικά και πολιτιστικά τοπία της Κύπρου. Ωστόσο, οι πιέσεις από τον τουρισμό, την οικιστική ανάπτυξη και άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν οδηγήσει σε αλλοιώσεις του Τοπίου.

Μέσω του TOPIO, οργανώνονται δράσεις ενημέρωσης του κοινού που επισκέπτονται και ζουν στην ευρύτερη περιοχή του Ακάμα, επισκέψεις στο δασικό κομμάτι μέσω πεζοποριών, εργαστήρια και ερευνητικές δραστηριότητες που στοχεύουν στην ενημέρωση και προστασία του Ακάμα καθώς και την ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας.

Επίσης οι εταίροι από το Πανεπιστήμιο της Σεβίλλης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας της Κρήτης και η Geosystems Hellas έχουν επισκεφτεί τον Ακάμα  ενώ αναμένεται να το επισκεφτούν τον Απρίλιο του 2025 οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης και τον Ιούνιο του 2025 από το Πανεπιστήμιο της Λισαβώνας. Στο πλαίσιο του έργου TOPIO θα επιδιωχθεί η σύγκριση του Ακάμα με τις άλλες μελέτες περίπτωσης στην Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Βέλγιο.  

Το TOPIO έχει στόχο να φέρει τους πολίτες στο επίκεντρο της λήψης αποφάσεων για την προστασία και τη διαχείριση του τοπίου. Η φιλοσοφία του έργου βασίζεται στη συμμετοχικότητα και στις νέες τεχνολογίες, προσφέροντας εργαλεία και γνώσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών και προστατευόμενων περιοχών της Ευρώπης.

Επικεντρώνεται στη μελέτη επτά περιοχών με διαφορετικά χαρακτηριστικά και προκλήσεις, χρησιμοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη και τη γεωπληροφορική.

Στην Ελλάδα, τα Φαλάσαρνα στην Κρήτη, αποτελούν μια περιοχή που συνδυάζει τουρισμό, αρχαιολογικό ενδιαφέρον και αγροτική καλλιέργεια. Στην Κύπρο, η χερσόνησος του Ακάμα ξεχωρίζει για τη μοναδική της βιοποικιλότητα και τη θέση της ως εθνικός δρυμός. Στην Ιταλία, μελετάται μια περιοχή με ιστορική σημασία από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ στην Ισπανία το ενδιαφέρον εστιάζεται σε μια περιοχή με εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών. Στην Πορτογαλία εξετάζεται μια αγροτική περιοχή που αντιμετωπίζει σύγχρονες προκλήσεις, ενώ στο Βέλγιο μελετάται μια περιαστική περιοχή με έντονες οικιστικές πιέσεις. Τέλος, στην Εσθονία, το έργο εστιάζει σε μια προστατευόμενη περιοχή Natura 2000.

Το TOPIO χρησιμοποιεί τη γεωπληροφορική για την αποτύπωση και ανάλυση των τοπίων, καθώς και την τεχνητή νοημοσύνη για την αξιολόγηση της αισθητικής ποιότητας του τοπίου. Ένα από τα πιο καινοτόμα εργαλεία του έργου είναι η δημιουργία ψηφιακών διδύμων, τα οποία προσφέρουν ακριβείς αναπαραστάσεις των περιοχών μελέτης.

Η εκδήλωση είναι μια μοναδική ευκαιρία για τους πολίτες της Κύπρου να ενημερωθούν για το έργο TOPIO, να συμμετάσχουν στη συζήτηση για το μέλλον του τοπίου του Ακάμα και να γίνουν μέρος μιας ευρωπαϊκής προσπάθειας που προάγει τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Η συμμετοχή στην εκδήλωση είναι δωρεάν, μέσω προαιρετικής εγγραφής.

Η ομάδα της J&G Engineering and Architecture Ltd αποτελείται από τις Αρχιτέκτονες Cristina Musacchio, Στέλλα Κουκοσούλα και Σοφία Θεοδωρίδου, από την Art Therapist Εύα Μαναρίδου, καθώς και από τη σύμβουλο Δρ. Τζούλια Τζώρτζη Αρχιτέκτονα Τοπίου.