«Αγαπητέ μου κουμπάρε»: Η φιλία δύο σπουδαίων καλλιτεχνών σε βιβλίο

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η φιλική σχέση δύο εκ των σπουδαιότερων καλλιτεχνών της Κύπρου που πια δεν βρίσκονται στη ζωή, των Κώστα Οικονόμου και Χριστόφορου Σάββα, ξαναζωντάνεψε την περασμένη εβδομάδα στην Πάφο, μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου που πραγματεύεται τη σχέση αυτή μέσα από την ανταλλαγή της αλληλογραφίας μεταξύ τους.

Ενώπιον δεκάδων ατόμων που γέμισαν ασφυκτικά την αυλή της οικίας του Κώστα και της Έλλης Οικονόμου στην Κισσόνεργα, ο συγγραφέας του βιβλίου, εικαστικός και πανεπιστημιακός Σάββας Χριστοδουλίδης, καθώς επίσης ο Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Frederick, Δρ. Γιώργος Δημοσθένους και η επιμελήτρια της έκθεσης «Πλάνητες» του Πάφος 2017, στα πλαίσια της οποίας εντασσόταν η εκδήλωση, Έλενα Πάρπα, μίλησαν για την έκδοση, καθώς και για τη σχέση φιλίας που ένωνε τους καλλιτέχνες Κώστα Οικονόμου και Χριστόφορο Σάββα.

Μιλώντας για το νέο του πόνημα, ο Σάββας Χριστοδουλίδης επεσήμανε ότι μέσα στον πολιτικό κυρίως συμφυρμό των χρόνων που προηγούνται και έπονται της ανακήρυξης  της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος, οι καλλιτέχνες συνυφαίνουν μια κοινή αποδοχή, ένα ισχυρό ιδεολογικό έρμα: την αφοσίωση στην τέχνη. Στη βάση της αρχής αυτής στηρίζουν τη φιλία τους. Συνομιλούν, δημιουργούν από κοινού, στοχάζονται ομότροπα και τέλος, αλληλογραφούν, τονίζει.

« Η δική μου Πάφος είναι το ηλιοβασίλεμα και η ανατολή του φεγγαριού», γράφει ο Έμερσον στο δοκίμιο του για τη φύση το 1836, επισημαίνοντας την ομορφιά των φυσικών φαινομένων στην περιοχή», αναφέρει ο συγγραφέας. « Η δική μου Πάφος είναι το βιβλίο που έχουμε σήμερα στα χέρια μας. Ξαναβρέθηκα στη γενέτειρα μου και ξανασυνάντησα τους ανθρώπους και την ιστορία της μέσα από τις αφηγήσεις του εκλεκτού Κώστα Οικονόμου. Οι συναντήσεις μας κράτησαν εννέα μήνες. Οι εξιστορήσεις του αποτέλεσαν την αφορμή αλλά και το κυρίως σώμα της έκδοσης. Ευγενής, πράος, ειλικρινής μα πάνω από όλα ομολογητικός, ο Οικονόμου, διαχειριζόμενος με άνεση το βιωμένο τόπο και χρόνο, μου κατέθεσε τη δική του αλήθεια γύρω από την ανθρώπινη συνθήκη όπως ο ίδιος την αντιλήφθηκε και την απέδωσε μέσα από τα έργα του, τη διδακτική του εμπειρία και την εμπλοκή του στα πολιτιστικά δρώμενα της πατρίδας μας.

Η έκδοση αυτή είναι αφιερωμένη στους Κώστα και Έλλη Οικονόμου για την παραδειγματική τους προσφορά τους στην παιδεία και τον πολιτισμό».

Μιλώντας στην ίδια εκδήλωση για το βιβλίο καθώς και για την καλλιτεχνική πορεία των δύο σημαντικών ανθρώπων της τέχνης, ο Πρύτανης του Πανεπιστήμιου Frederick, Δρ. Γιώργος Δημοσθένους τόνισε ότι η έκδοση «Αγαπητέ μου κουμπάρε, 12 επιστολές του Χριστόφορου Σάββα στον Κώστα Οικονόμου», αποτελεί πάνω από όλα ένα βιβλίο ιστορίας της τέχνης του τόπου μας.

« Μέσα από το περιεχόμενο του στοιχειοθετείται το εικαστικό γίγνεσθαι στο νησί κατά την περίοδο λίγο πριν και αμέσως μετά την ανακήρυξη της Κύπρου σε ανεξάρτητο κράτος», ανέφερε ο πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού. « Η σημασία του βιβλίου είναι εντούτοις ευρύτερη. Στις σελίδες του επισημαίνονται κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της υπό σχολιασμό περιόδου, σκιαγραφούνται προσωπικότητες όχι μόνο από τον χώρο των τεχνών αλλά και της πολιτικής όπως και των γραμμάτων.

Η μέχρι τώρα αλληλογραφία που οι περισσότεροι γνωρίζουμε είναι αυτή του ζωγράφου Αδαμάντιου Διαμαντή με τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Σήμερα έχουμε στα χέρια μας κάτι καινούργιο, μίαν έκδοση πρωτοφανή: έχουμε δημοσιευμένη την αλληλογραφία ανάμεσα σε δύο εικαστικούς: και ακριβολογώντας τις επιστολές του Χριστόφορου Σάββα στον Κώστα Οικονόμου αφού αυτές που ο Οικονόμου έστειλε στον ομότεχνο του δεν διασώθηκαν».   

Το βιβλίο παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της έκθεσης Πλάνητες σε επιμέλεια της Έλενας Πάρπα, και η οποία αποτελεί μέρος του επίσημου προγράμματος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης Πάφος 2017. Το βιβλίο διακρίνεται για την καθαρή συνθετική δομή του, τόνισε ο Πρύτανης Δημοσθένους.Αυτό ανοίγει με μια εμπεριστατωμένη εισαγωγή η οποία επιτρέπει πρωτίστως στον αναγνώστη να μυηθεί στη στενότητα της φιλίας των δύο καλλιτεχνών αλλά και να αντιληφθεί το πολιτιστικό και ευρύτερα τοκοινωνικοπολιτικό κλίμα της εποχής. Στην εισαγωγή επίσης καταχωρείται περιληπτικά το περιεχόμενο της κάθε μιας από τις 12 επιστολές.

Οι δώδεκα επιστολές οι οποίες παρατίθενται με βάση την παλαιότητα τους και αντιστοιχούν σε δώδεκα κεφάλαια. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κάθε κεφάλαιο στοιχειοθετούν τρία σκέλη. Το καθένα εγκαινιάζεται με την επιστολή του Χριστόφορου Σάββα της οποίας η ασυνταξία και ο ανορθόγραφος χαρακτήρας διατηρούνται. Ακολουθεί καταγραμμένη η αφήγηση του Κώστα Οικονόμου στον Σάββα Χριστοδουλίδη. Ο ιδιάζων και τοπικού χρώματος γλαφυρός λόγος του Οικονόμου διατηρείται επίσης. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, οι ελάχιστες συντακτικές προσαρμογές που οι καταγραμμένες αφηγήσεις επιδέχονται αλλά και τα σημεία στίξης τα οποία παρεμβάλλονται σε αυτές, ήταν αναγκαίες για την ευκολότερη ανάγνωση των διατυπώσεων του καλλιτέχνη. Κάθε σχολιασμό του Οικονόμου διαδέχεται πληθώρα υποσημειώσεων από μέρους του συγγραφέα. Είναι γραμμένες στη δημοτική γλώσσα και αυτές κλείνουν με την πηγή στην οποία οφείλουν την προέλευση τους. Οι εν λόγω υποσημειώσεις στοχεύουν σε μια επιπλέον πληροφόρηση, επεξηγούν ή και επιβεβαιώνουν τα λεχθέντα από μέρους του Οικονόμου.

Ο Κώστας Οικονόμου γεννήθηκε στην Κισσόνεργα το 1925 και πέθανε στην ίδια κοινότητα μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ζει και δραστηριοποιείται αρχικά στη Λευκωσία για να καταλήξει στην επαρχία Πάφου, πρώτα στα Κούκλια και τέλος στη γενέτειρα του Κισσόνεργα. Κατά την περίοδο 1943-45 φοιτά στο Διδασκαλικό Κολλέγιο Μόρφου ενώ κατά τις περιόδους 1956-57 και 1971-72 παρακολουθεί Τέχνη και Παιδαγωγικά στο King Alfred’s College και στο London University, αντίστοιχα. Διακρίνεται σε όλες τις βαθμίδες της Δημοτικής Εκπαίδευσης και αφυπηρετεί ως επιθεωρητής του μαθήματος της Τέχνης. Παράλληλα δημιουργεί. Αριστουργηματικές τοπιογραφίες, προσωπογραφίες και νεκρές φύσεις συνιστούν τα κατεξοχήν προσφιλή θέματα του.

Ο Χριστόφορος Σάββα γεννήθηκε στο Μαραθόβουνο της επαρχίας Αμμοχώστου και πέθανε στο Sheffield της Αγγλίας μετά από βαριά ασθένεια το 1968. Φοίτησε για λίγα χρόνια στο δημοτικό σχολείο του χωριού του και μετά ασχολήθηκε με αγροτικές ασχολίες. Το 1947 μεταβαίνει στο Λονδίνο και ένα χρόνο μετά γίνεται δεκτός στο Heatherley’s School of Art στο οποίο φοιτά μέχρι το 1954. Επιστρέφει στην Κύπρο και το 1956 φεύγει, αυτή τη φορά για το Παρίσι. Εκεί παρακολουθεί μαθήματα κοντά στον κυβιστή ζωγράφο André Lhote. H μαθητεία κοντά στον καταξιωμένο Γάλλο καλλιτέχνη αποδεικνύεται καθοριστική, όσον αφορά την αντίληψη του για την τέχνη.