ΙΔΕΟΔΡΟΜΙΟ by COFFEEBRANDS: Η τέχνη και τα όρια της

ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΤΟΥ ΑΚΗ ΕΘΕΛΟΝΤΗ

Να το πάλι μπροστά μας το αιώνιο ερώτημα: Υπάρχουν όρια στην τέχνη; Και ποια είναι αυτά; Πού φτάνουν; Πού σταματά (αν σταματά) η ελευθερία έκφρασης του καλλιτέχνη και πού αρχίζει η καταπάτηση θεσμίων και αντιλήψεων;

Η αφορμή δόθηκε από την γνωστή πια υπόθεση του καλλιτέχνη-εκπαιδευτικού που μονοπωλεί το ενδιαφέρον του κοινού και των φορέων τις μέρες αυτές- a priori ένας καλλιτέχνης δεν θα έπρεπε ποτέ να δέχεται να γίνεται και δημόσιος υπάλληλος, είναι ενάντια στη φύση της τέχνης, αυτό όμως είναι ένα άλλο θέμα.

*Το θέμα τώρα είναι τα όρια. Και δεν ανακαλύψαμε εμείς τον τροχό. Ανατρέχω ως υπόθεση εργασίας για τον αχταρμά που δημιουργείται πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, σε ένα ειδικό συνέδριο που οργανώθηκε από πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτεχνικούς φορείς στην Αθήνα πριν μερικά χρόνια, με οργανωτή την Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Ελλάδος. Τα στοιχειολογούμενα αποσπάσματα καταγράφηκαν από την Athens Voice.

* Η Στέγη αναγκάστηκε, τότε, να σταματήσει την προβολή των video walls του Kris Verdonck, μετά από μήνυση ενός περαστικού ιερέα. Το Εθνικό «κατέβασε» λίγους μήνες πριν το έργο της Πηγής Δημητρακοπούλου «Ισορροπία του Nash», επειδή πολλοί ενοχλήθηκαν από την «παρουσία» του Σάββα Ξηρού της 17 Νοέμβρη δια κειμένων του σε αυτό. Πριν πολλά χρόνια ακόμα, θα θυμάστε πολλοί, κάποιοι οδήγησαν στην παύση των προβολών της ταινίας «Ο τελευταίος πειρασμός» του Σκορτσέζε στις κινηματογραφικές αίθουσες της Αθήνας.

Λύση βεβαίως δεν βρέθηκε ούτε σε αυτή τη σύναξη- επιβεβαιώθηκε απλώς ότι το θέμα είναι πώς το βλέπει κανείς:

«Ο Ξηρός είναι φυλακή και η 17 Νοέμβρη εξαρθρώθηκε πριν χρόνια. Αυτό που ενοχλεί μήπως δεν είναι τελικά οι δολοφονίες της; Μήπως οι εχθροί της δημοκρατίας δεν αρκεί να εκλείπουν διά της παρουσίας τους από την κοινωνία, αλλά πρέπει να λείπουν συνολικά και να μην έχουν καμία απολύτως θέση ανάμεσά μας;»

*Η ουσία ήταν ότι όταν κλιμακώνονται οι αντιδράσεις, οι καλλιτεχνικοί διευθυντές αναγκάζονται να φιμώνουν καλλιτεχνικά έργα προς αποφυγή εκτροχιασμού της κατάστασης. Όταν συντελεστές και κοινό φτάνουν στο σημείο να δέχονται απειλές, η ευθύνη είναι μεγάλη και για προληπτικούς λόγους προστασίας κοινού και συντελεστών παίρνονται ενίοτε αποφάσεις παύσης έργων. Τελικά, υπάρχουν όρια στην ελεύθερη έκφραση; Αυτό ήταν το καίριο ερώτημα στην σύναξη αυτή των ανθρώπων του πνεύματος.

«Η δημιουργικότητα δεν οφείλει να είναι ευγενική, προσεκτική και καθησυχαστική. Στοχεύει στον αιφνιδιασμό και μέσα σε αυτόν συχνά υπάρχει η προσβολή και με αυτή

πρέπει να μάθουμε να ζούμε. Το πόσο σκληρόπετσοι είμαστε σε σχέση με την ελευθερία έκφρασης αποτελεί κριτήριο για να δούμε τι θα λογοκρίνουμε. Τι αντέχουμε. Το να απαντάμε στον τρόμο του εξτρεμισμού με πόλεμο, δεν είναι ο σωστός τρόπος να τον αντιμετωπίσουμε», παρατήρησε ο John Ralston Saul, πρόεδρος της PEN International.

*Για έργα θρησκευτικής υφής όπως τα πρόσφατα του καλλιτέχνη-εκπαιδευτικού, στο ίδιο εκείνο συνέδριο, ο συγγραφέας και πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, Σταύρος Ζουμπουλάκης, παρατήρησε ότι η βλασφημία είναι θρησκευτική έννοια, όχι ποινική ή θεσμική και κάθε θρησκευτική κοινότητα την ορίζει με διαφορετικό τρόπο.

«Ο βλάσφημος μπορεί να πάει στην κόλαση αλλά όχι φυλακή. Στις δυτικές κοινωνίες είχαμε τελειώσει με το ζήτημα, αφού οι κοινωνίες μας είναι μετα-χριστιανικές, οι θρησκευόμενοι πολίτες είναι μειονότητα και οι θρησκευτικές απόψεις δεν προσπαθούν να επιβληθούν στην κοινωνία».