Νίκος Παλιός: Η «Ττάπια» της αρχαίας Ιεροκηπίας

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Η περιοχή της Γεροσκήπου, παρά τον σημαντικό αριθμό αρχαιολογικών θέσεων και μνημείων που διαθέτει, δεν έχει αποτελέσει μέχρι σήμερα αντικείμενο συστηματικής έρευνας και μελέτης, με αποτέλεσμα η γνώση μας για το αρχαίο παρελθόν του τόπου να είναι ακόμα αποσπασματική. Αυτό τονίζει με δηλώσεις του στο PafosNet ο Πολιτιστικός Λειτουργός του Δήμου Γεροσκήπου, Νίκος Παλιός, επισημαίνοντας ότι κατά καιρούς έρχονται ωστόσο τυχαία στην επιφάνεια νέα στοιχεία που φωτίζουν άγνωστες πτυχές της ιστορίας της, όπως τα παλαιοχριστιανικά κατάλοιπα στο «Χρυσοχώραφον» το 2002 και πρόσφατα οι αρχαιότητες μεταξύ των τοποθεσιών «Παχύαμμου» και «Ττάπιας», στο μέρος της μεγάλης ανάπτυξης που προωθεί σήμερα η Αρχιεπισκοπή.

« Λόγω της ιδιαίτερα προνομιακής γεωγραφικής της θέσης στην ανατολική Μεσόγειο, η Κύπρος αποτελούσε θέατρο πολλών πολεμικών συγκρούσεων κατά την αρχαιότητα, με αποτέλεσμα οι εκάστοτε κατακτητές της να επιδεικνύουν διαρκή μέριμνα για την άμυνά της», αναφέρει ο κ. Παλιός. «Κι ενώ κατά την κυπρο-αρχαϊκή και την κυπρο-κλασική περίοδο (8ος – 4ος αι. π.Χ.) η οχύρωση των δέκα πόλεων-βασιλείων, μεταξύ των οποίων και η Πάφος,  βασιζόταν κατ’ αποκλειστικό σχεδόν τρόπο στα τείχη των σημαντικότερων πόλεων, στην Ελληνιστική περίοδο (332π.Χ. – 58π.Χ.), και ιδιαίτερα κατά τον 2ο αι. π..Χ., οι Μακεδόνες κυβερνήτες ακολουθούν μια σημαντικά διαφοροποιημένη αμυντική οργάνωση.

Για τους επιγόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η Κύπρος είχε ιδιαίτερη στρατηγική και οικονομική σημασία λόγω της άφθονης ξυλείας και της ναυτικής της δύναμης, γι’ αυτό και βρέθηκε στο επίκεντρο διεκδικήσεων. Έτσι, κατά την Ελληνιστική περίοδο όχι μόνο αναδημιουργήθηκαν ή επιδιορθώθηκαν τα τείχη των βασιλείων, αλλά γνωρίζουμε ότι επεκτάθηκε η κατασκευή οχυρώσεων και σε δευτερεύουσες πόλεις, που συνδέονταν με τις «πρωτεύουσες». Επιπρόσθετα, κατασκευάστηκαν μεμονωμένοι πύργοι, οι οποίοι όμως αποτελούσαν αναπόσπαστο μέρος της αμυντικής αλυσίδας. Πλέον, η άμυνα των βασιλείων δε στηριζόταν μόνο στα τείχη των κυρίων πόλεων, αλλά και σε ένα ιεραρχικό δίκτυο αμυντικών έργων: τείχη μεγάλων και μικρότερων πόλεων, φρούρια και πύργοι-παρατηρητήρια».

Στα χρόνια των Πτολεμαίων επισημαίνει ο Νίκος Παλιός, οι εσωτερικές διαμάχες και οι εξωτερικοί κίνδυνοι οδήγησαν σε περαιτέρω ενίσχυση της αμυντικής οργάνωσης του νησιού. Σύμφωνα με τη Διευθύντρια της Γαλλικής Αρχαιολογικής Αποστολής Πάφου Claire Balandier, η νέα πρωτεύουσα του νησιού, η Νέα Πάφος, έγινε έδρα του στρατηγού και του ναυάρχου. Πρέπει να τειχίστηκε για πρώτη φορά περί το 200 π.Χ., ενώ στο λιμάνι της θα πρέπει να κατασκευάστηκε τότε τρίτος τομέας, κατά πάσα πιθανότητα για στρατιωτικούς λόγους, αναφέρει. Αυτά τα νέα στοιχεία θα πρέπει να συσχετισθούν με τον ενισχυμένο ναυτικό ρόλο της Κύπρου και της Πάφου ειδικότερα, η οποία κατέστη βάση του πτολεμαϊκού στόλου από το 146 π.Χ., όταν οι Πτολεμαίοι απώλεσαν τις θέσεις τους στο Αιγαίο.

« Συμπερασματικά, οι αρχαιότητες στην τοποθεσία «Ττάπια» φαίνεται να ανήκουν στην Ελληνιστική περίοδο, ενδεχομένως στον 2ο αι. π.Χ.», τονίζει, « και αποτελούν μάλλον τα κατάλοιπα κάποιου οχυρωματικού έργου που κατασκευάστηκε στην Ιεροκηπία, στο πλαίσιο ενίσχυσης της αμυντικής οργάνωσης της Νέας Πάφου.  «Τάπια» στην ελληνική είναι το τμήμα οχυρού, κάστρου, ο προμαχώνας, και προέρχεται από την τουρκική λέξη «tabya».